Оқу жұмыс бағдарламасының бірінші беті

Павлодар

Пән бойынша оқу бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

БЕКІТЕМІН ММжК деканы __________ Тоқтағанов Т. Т. «___»___________2010 ж.

Құрастырушы: ____________ т.ғ.к., доцент Баймагамбетов Т. Ш.

Машинажасау және стандарттау кафедрасы
050712 – Машинажасау мамандығының студенттеріне арналған «Технологиялық құрал-сайманды жобалау» пәні бойынша
пән бойынша Оқу бағдарламасы
Бағдарлама «___» _____2010 ж. бекітілген оқу жұмыс бағдарламасы негізінде жасалды.
Кафедра отырысында ұсынылған «____» _______2010 ж.

Хаттама № ____

Кафедра меңгерушісі _____________ Шумейко И. А.
ММжК факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды «____» _______2010 ж.

Хаттама № ____

Техн. ғыл. канд., доцент

Машинажасау және стандарттау кафедрасы Б корпусында, ауд. Б-214 орналасады, байланыстелефоны 67-36-33.
2 Пән туралы мәліметтер

Өткізілетін сабақтар түрлері: дәрістер, практикалық сабақтар, курстық жұмыс.

Кеңес беру күндері мен уақыты: кесте бойынша, кесте сабақ кестесін бекіткен соң анықталады (кафедраның ақпарат стендін қара).

Сабақтар мен кеңес берулерді өткізудің орны: Б-211, Б-105 ауд., зертханалық жұмыстардың практикалық бөлімі: Б-103 (әмбебап станоктар зертханасы), Б-104 (әмбебап және мамандандырылған станоктар зертханасы) және Б-105 (Оқу шеберханалары. СББ станоктар).

«Технологиялық құрал-сайманды жобалау» пәнін оқытудың мақсаты студенттерді жоғары өнімділікті технологиялық жабдықты жобалаудың теориялық негіздері мен әдістемесімен таныстыру болып келеді.

Пәннің негізгі материалын білу студенттерге технологиялық жабдықты жобалау мен қолданудың әдістемесін меңгеруге, стандарттарды қолдану мен материалдарды таңдау дағдыларын алуға мүмкіндік береді.
4.1 Пәннің міндеттері:

- станоктардың технологиялық жабдығын жобалаудың жалпы принциптері;

- элементарлы құрылғылардың қысу күштерін есептеудің әдістемесі;

- әмбебап-жинақтау құрылғыларын (ӘЖҚ) таңдау мен сәйкес орналастыру;

- керекті қысу күшін есептеу;

- айлабұйымды дәлдікке есептеу;

- айлабұйым сұлбаларын таңдау мен жобалау;

- нормативті-анықтамалық әдібиетті пайдалану;

- дәлдік параметрлерін тағайындаған кезде істегі стандарттарды пайдалану;

- сызбалар мен техникалық құжаттаманы техникалық ұқыпты дайындау.

Пәнді оқудың нәтижесінде студенттердің түсініктері болуы керек:

- әмбебап-жинақтау құрылғылары, бақылау, жинақтау айлабұйымдары мен автоматты желілер үшін айлабұйымдарды таңдау мен сәйкес орналастыру;

- айлабұйымның қыспақтың қажетті күшін және айлабұйымның жетектерін есептеу;

- айлабұйымды дәлдікке есептеу;

- айлабұйымдардың сұлбаларын таңдау мен жобалау;

- нормативті-анықтамалық әдебиетті қолдану;

практикалық дағдыларды алулары керек:

- дәлдік параметрлерін тағайындаукезінде істегі стандарттарды қолдану бойынша;

- сызбалар мен техникалық құжаттаманы техникалық сауатты толтыру.
6 Пререквизиттер

Аталған пәнді меңгеру үшін студенттің келесі пәндер бойынша білімдер, ептіліктер мен дағдылары болуы керек.

- теориялық механика;

- сызба геометрия мен сызу;

- материалдардың кедергісі;

-конструкциялық материалдар мен термоөңдеу;

- өзара ауыстырымдылық;

- металл кескіш станоктар;

- машинажасау технологиясының негіздері.
7 Постреквизиттер

Пәнді оқыған кезде алынған білім, ептіліктер мен дағдылар өндірістік практиканы меңгеру, дипломдық жобаны орындау мен мамандық бойынша өндірісте жұмыс істеу кезінде қажетті болады.

Айлабұйымдардың қызметтік тағайындалуы. Айлабұйымдардың жіктелуі. Технологиялық жабдықталуды қолданған кезде еңбек өнімділігін арттыру, қосымша уақыттың төмендеуі. Айлабұйымдарды жіктелуі: әмбебап, әмбебап баптамайтын және баптайтын; мамандандырылған және арнайы айлабұйымдар. Әмбебап-жинақтау айлабұйымдар (ӘЖА). Негізгі ұғымдар мен анықтамалар.

Станокты айлабұйымдар құрылымының элементтері. Айлабұйым элементтерінің жіктелуі. Орнатқыш, ориенттейтін және өзара центрлейтін элементтер, қыспақты элементтер. Кесу құралын бағыттау үшін элементтер. Күштік құрылғылар, бөлу және көмекші элементтер, айлабұйымдардың тұрқылары. Элементтердің координаттық жүйелері мен олардың өзара байланысы.

Айлабұйымдарда дайындамаларды орнату. Негіздеуші элементтерді жіктеу. Негізгі, қосымша және көмекші тіректер (тіректі қадалық, тіректі тілімшелер, призмалар). Орнатқыш саусақтар мен ұстауыштар. Баспақ үшін ұстауыштар. Тартуды анықтау. Қосымша және көмекші тіректер. Орнатудың қателіктері мен оның құрамдас элементтері. Орнатқыш элементтерге қойылатын негізгі талатар, олардың типтелуі мен нормализация.

Айлабұйымдардың қыспақты құрылғылары. Қыспақ күштерін есептеу. Қор коэффициенті. Тетікке кесу күштері мен қысу күштерінің өзара әрекеттесуінің нұсқалары. Қарапайым (элементарлы) және жинақталған қысу құрылғылары. Элементарлы қысу механизмдері (бұрамалық, сыналы, иінтіректі, эксцентрикті), қысу күштерін есептеудің әдістемесі. Типтік конструкциялар мен күш сипаттамалары.

Айлабұйымдардың күштік құрылғылары (жетектер). Пневматикалық поршеньді жетектер, пневмоцилиндрлер мен пневмокамералар (диафрагмалар). Пневмоцилиндрлер мен диафрагмалық камералардың конструкциялары. Бір және екі жақты әрекеттегі цилиндрлер мен камералар. Жіктелуі, принципиалды сұлбалар, қолдану саласы, параметрлерді есептеу. Гидравликалық жетек, бір және екі жақты әрекеттегі гидроцилиндрлер. Негізгі параметрлерді есептеу.

Вакуумды, электромагнитті, магнитті жетектер. Электромеханикалық қысу құрылғылары, параметрлерді есептеу, қолдану саласы. Айлабұйымдардың қысу элементтері үшін қолданылатын МЕСТтер мен нормальдар, материалдар мен термоөңдеу, шақтамалар мен қондырмалар.

Орнатқыш-қысу механизмдері.

Беріліс механизмдері – қыспақты құрылғылардың күшейткіші. Иінтіректі механизмдер – күшейткіштер, бір және екі иінтіректі топсалы механизмдер, иінтіректі-топсалы механизмдер күшейткіштер, сына-плунжерлі күшейткіштер. Кинематикалық сұлбалар. Конструкцияны таңдау мен негізгі параметрлерді есептеу.

Кондукторлы тақталар мен олардың айлабұйымдардың орнатқыш элементтеріне қатысты ориентирлеу тәсілдері. Бағыттаушы кондукторлы төлкелер мен олардың түрлері. Қолданылатын материалдар, термиялық өңдеу, шақтамалар мен қондырмалар. Кондукторлы төлкелердің центр аралық қашықтыққа шақтамалар. Установтар мен қимаүлгілер. Көшірмелер, қолдану саласы мен оларға қойылатын талаптар.

Бұрылыс пен бөлу құрылғылары, бөлу дисктері, фиксаторлар, тоқтатқыштар. Конструкциялар түрлері мен ерекшеліктері. Бөлу дәлдігіне әсер ететін факторлар. Бөлу қателігін есептеу мен бөлу дәлдігін жоғарлату жолдары. Бөлу механизмдерінің күштік түзілімдері.

8 тақырып. Айлабұйымдарды жобалаудың негіздері. Бастапқы мәліметтер мен құрылымдау тапсырмалары. Жалпы көріністі жасау

Айлабұйымдарды жобалаудың негіздері. Бастапқы мәліметтер мен құрылымдау тапсырмалары. Арнайы станокты айлабұйымдарды жобалау әдістемесі. Бастапқы мәліметтер: тетіктер мен дайындамалардың жұмыс сызбалары. Жобалау реті, жұмыстың негізгі кезеңдері. Дайындаманың дәлдігі, бекіту сенімділігі мен қажетті өнімділікті қамтамасыз ету.

Айлабұйымның жалпы сәйкес орналастыруын пайдалану, жөндеу, қауіпсіздік техникасы талаптарын ескере отырып жасап шығару. Тетіктер мен жинақталатын конструкцияға жұмыс сызбаларын дайындау. Қабылдауға ТШ жасап шығару.

9 тақырып. Дайындамаларды айлабұйымдарда базалау мен бекітудің қателіктері. Айлабұйымдарды дәлдікке есептеу

Дайындамаларды айлабұйымдарда базалау мен бекітудің қателіктері. Айлабұйымдарды дәлдікке есептеу. Айлабұйымды дәлдікке есептеу. Конструкторлық, технологиялық және өлшеу базалары. Дайындамаларды айлабұйымда орнату сұлбалары, базалау мен орнату қателігін есептеу.

Есептеу параметрін таңдау. Өлшемді тізбелерді есептеу. Соңғы буын (жұмыс бетінің басқаға қатысты параллельділік шақтамасы).

10 тақырып. Жинақтау айлабұйымдарды жобалаудың негіздері

Жинақтау операциялары үшін айлабұйымдар түрлері. Автоматтық жинақтау кезінде орындалатын қосылыстың параметрлері. Түйісетін беттер осьтерінің жіберілетін орын ауыстыруы. Өзара центрлейтін базалайтын құрылғы.

Айлабұйымдардағы жинақтау дәлдігін есептеу. Тетіктерді баспақпен, завальцовкамен қосылыс үшін айлабұымдар, тойтарған қосылыстарды жинақтау үшін. Стендті және конвейерлі жинақтау үшін айлабұйымдар.

11 тақырып. Бақылау айлабұйымдары. Қателіктерді есептеу әдістемесі

Қателікті есептеу әдістемесі. Бақылау айлабұйымдардың тағайындалуы мен түрлері. Бақылау айлабұымдардың негізгі элементтері. Орнату элементтері. Бақылау айлабұйымдардағы қысу құрылғылары. Бақылау айлабұйымдарының өлшеу құрылғылары. Бақылау айлабұйымдарының көмекші құрылғылары.

Өлшеу қателігі, бақылау айлабұйымдар қателіктерінің негізгі түрлері (тетік күйінің қателігі, беріліс құрылғыларының қателігі, эталонды дайындаудың қателігі, өлшеу құралының қателігі).

12 тақырып. СББ станоктары мен автоматты желілер үшін айлабұйымдар

Модульді айлабұйымдар: базалық тақталар мен бұрыштықтар, модульді орнатқыш және қысу элементтер. Модульді элементтер жүйесі «Система-500», Элементтер жинағы «Система-320», Жинақтау-ажырасу айлабұйымдары. СРП жинағы. Базалық тақта. УСПО жинағы. Тұрқылық тетікті орнату үшін көп орынды гидравликалық айлабұйым.

ПР үшін айлабұйым. Басып алатын құрылғылардың (механикалық, үш еріндері бар центрлеуші басып алу құрылғылар, ауыстырымды басып алу құрылғылар, тез ауыстырымды басып алу органдар, автоматтық қайта бапталатын басып алу құрылғылар, вакуумды басып алу органдар және икемді камералармен, магнитті электромагнитті).

13 тақырып. Жонғыш және шеңбер-ажарлау станоктары үшін айлабұйымдар

Центрлер мен қысқылар. Айналатын артқы центр. Жону станоктары үшін серіппелі алдыңғы центр. Дайындаманы айналдыру үшін шылбырлы құрылғы. Кедір-бұдырланған шылбырлы центр. Эксцентрикті жұдырықшалар бар өзара қысылатын шылбырлы қысқылар. Қысқы жұдырықшаларымен қосындылы қысу күші. Жұдырықшалар өлшемдері мен пішінін есептеу сұлбасы.

Қуыс дайындамаларды өңдеу үшін ұстауыштар. Механикаландырылған жетектегі соташықта осьтік күшті есептеу. Тәрелкелі серіппелері бар ұстауыштар. Гидпропластмассасы бар қысқылар мен ұстауыштар, мембраналық қысқылар. Центрлік ұстауыштар, тегіс конустық ұстауыш, кілтекпен ұстауыш, баспақ үшін ұстауыш.

Цангалық қысқылар, есептеу сұлбасы, құрылымдық параметрлерді және қысу күшін анықтау.

Әмбебап жұдырықшалы қысқылар. Әрбір жұдырықшада қысу күші, үш жұдырықшаны шиыршықты-төрткілдешті өзара центрлейтін қысқы.

Тісті доңғалақтарда тесіктерді ажарлау үшін мембраналық қысқы. Ролик диаметрін мембраналық қысқыға есептеу.

Стационарлы айлабұйымдар (кондукторлы тақталар, оқтаулы кондукторлар, және т.б.). Нормальданған оқтаулы кондуктор, стационарлы әмбебап пневматикалық қысқыштар. Әмбебап бұрылу үстелі. Конструкциясы, қолдану саласы.

Арнайы бұрғылау төрт айналдырықты бастиек, ілінетін кондукторлы тақтасы болатын көп айналдырықты бұрғылау бастиегі. Алты айналдырықты револьверлі бастиек. Көп айналдырықты бұрғылау бастиектерін есептеу.

Бұрғылау станоктары үшін көмекші жабдықталу (өтпелі төлкелер, тез ауыстырымды шарикті қысқылар, аспаптарды бекіту үшін жұдырықшалы). Бұрандаойғыштарды бекіту үшін сақтандырғыш қысқылар.

Айлабұйымдардың жіктелуі. Әмбебап айлабұйымдар: өзара центрлейтін қысқыштар, қайта бапталатын бұрылу қысқыштар, қол бұрамалық жетегі болатын машиналық қысқыштар, эксцентрикті қысқыштар.

Әмбебап бөлу үстелдері, бөлу бастиектері. Шеңберлі бұрылу үстелі, бөлу әмбебап үстелі. Ойықтарды жонғылау үшін кассеталық айлабұым. Шеңберлі берісі болатын айлабұйым. Тетіктің пішінін көшіргіш бойынша жонғылау үшін арналған айлабұйым,.

16 тақырып. Станокты айлабұйымдардыжобалауды автоматтау

Автоматталған жобалаудың кезеңдері. Жинақтау сызбасының құрамын анықтау. ГСКның СКЧға қатысты ориентирлеу бұрышын анықтау. Конструктивті элементтердің ракурстарын анықтау. Типті суреттер жинағын анықтау. Сызбалар форматтары мен сызу масштабын анықтау. Типті суреттер бағдармаларын іске асыру. Сипаттізімді жасап шығару. Сызба-графикалық автомат үшін УП алу.

Айлабұйымдарды қолданудың экономикалық тиімділігі. Өнім бірлігіне базалық және жаңа техника бойынша келтірілген шығындар. Бір дайындаманы өңдеудің технологиялық өзіндік құны. Операцияны орындау үшін негізгі еңбекақы. Айлабұйымды шығарудың өзіндік құны. Жаңа айлабұйымды қолданудан болатын экономикалық тиімділік.

Практикалық сабақтардың мақсаты болып студенттермен пәннің жеке бөлімдерін терең оқу болып табылады. Практикалық сабақтар есептеу мен жобалауда дағдыларды, анықтамалық әдебиетті, стандарттарды қолдануына үйретеді.

Практикалық сабақтарға келесі тақырыптар бөлінген.

1 тақырып. Өңделетін тетіктің талдауы. Айлабұйымның элементтері мен орнатудың сұлбасын таңдау.

2 тақырып. Базалау сұлбасы, дайындаманы бекіту мен өңдеу.

3 тақырып. Айлабұйым сұлбасын таңдау, есептеу параметрлерін таңдау.

4 тақырып. Айлабұйымды дәлдікке есептеу.

5 тақырып. Айлабұйымды күштік есептеу, қысу құрылғысын есептеу үшін сұлба.

6 тақырып. Айлабұйымды қолданудың экономикалық тиімділігін есептеу.
10.3 Курстық жұмыстың мазмұны

Курстық жұмыстың мақсаты айлабұйымдардың есептеулерін өткізудің дағдыларын алу, типтік конструкцияларды таңдау, сонымен бірге ҚҚБЖ стандарттарын және машинажасаудың басқа стандарттарын терең оқу болып табылады.

Кусртық жұмыс пәннің негізгі бөлімдерін алады және айлабұйымдардың негізгі параметрлерін таңдау мен есептеу, қысу күштерінің есептеулері мен дәлдікке есептеуді қосады.

Курстық жұмыстың көлемі А4 форматтағы есептеу-түсініктеме жазудың 30-40 бетін және А1 форматтағы 1 бет графикалық бөлімді ҚҚБЖ талаптарына сәйкес құрайды.

2 Тетік конструкциясын бейнелеу (құрылымдық формасы бойынша – тұрқылар классы, біліктер, қақпақтар, тісті доңғалақтар мен басқалар, мөлшерлер бойынша – ірі, орташа және ұсақ, салмақ бойынша – ауыр, орташа және жеңіл), оған қойылатын техникалық талаптар, жасалған материал – маркасы, химиялық құрамы – 2-3 б.

3 Өндіріс түрі мен айлабұйымның мамандандырылу дәрежесін анықтау – 1-3 б.

4 Тапсырма бойынша айлабұйым жобаланатын технологиялық үрдістің операциясын сипаттау (операция атауы, ол қандай операцияларды орындағаннан соң келетінін аатау, өңдеу сұлбасы, кесу аспабы мен тетіктің қатынасты қозғалыстар сұлбасы келтіріледі, станок үлгісі келтіріледі, оның сәйкес орналастырылуы мен құрылымы көрсетіледі, яғни тік немесе көлденең сәйкес орналастыру, оның жұмыс аймағының шекті өлшемдері, үстел бетінің өлшемдері, орнатылған электрқозғағыштың қуаттылығы, қолданылатын кесу құралы мен оның материалын көрсету) – 4-5 б.

5 Тетікті берілген операцияға базалау сұлбасын талдау. Осында тапсырма бойынша өлшемдерін және осы операцияда сақтау қажетті техникалық талаптарды көрсетумен тетікті өңдеудің операциялық үлгісін келтіру (тетікттің қандай беттері орнатқыш, бағыттаушы, екі бағыттаушы немесе тіректі база болатынын көрсету). Осы бөлімде қабылданған сұлба үшін базалау қателігінің есептеуін орындау қажет – 2-3 б.

6 Күш режімдері мен күштерін есептеу – 5-8 б.

7 Айлабұйымды эскизді сәйкес орналастыру. Осы бөлімде базалайтын элементтердің конструкциясын және базалау сұлбсына сәйкес айлабұйым құрылғыларын, қысу элементтерін МЕСТтерді атаумен таңдау – 3-5 б.

8 Айлабұйымның есептеу сұлбасын құру мен тетікті бекіту үшін қажетті күштер мен моменттерді есептеу – 3-5 б.

9 Ең әлсіз буынды беріктік пен қаттылыққа есептеу.

10 Беріліс қатынастар мен орын ауыстыруларды есептеу мен жетек өлшемдерін есептеу. Осы бөлімде стандартты пневмо және гидпрожетектерді таңдау, олардың габаритті өлшемдерін және МЕСттерді атау қажет – 2-3 б.

11 Технологиялық өлшемді тізбені құру мен есептеу жолымен айлабұйымға техникалық талаптарды анықтау – 1,5-2 б.

12 Айлабұйым жұмысын сипаттау – 1,5-2 б.

13 Станокта жобаланған айлабұйыммен операцияны орындағанна кезде техника қауіпсіздік ережелерін сипаттау – 1-2 б.

14 Айлабұйымның экономикалық тиімділігін есептеу мен негіздеу – 1-2 б.

15 Қорытынды – 1 б.

16 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі – 1 б.

Барлығы: 30,5-49 б.

1 тақырып. Айлабұйымдардың жіктелуі. Негізгі ұғымдар мен анықтамалар. Айлабұйымды қолдану кезінде еңбек өнімділігінің көтерілуі, 21-26 б. [1].

2 тақырып. Айлабұйымдар элементтерінің жіктелуі. Орнатқыш ориенттейтін құрылғылар. Аспаптарды бағыттау үшін элементтер, күштік құрылғылар, 27-28 с. [1].

3 тақырып. Базалау элементтерінің жіктелуі. Негізгі, қосымша, көмекші тіректер. Тіректі қадалықтардың, тілімшелердің, орнатқыш саусақтардың, призмалардың конструкциясы. Дәлдік, термоөңдеу, 32-36 б. [1].

4 тақырып. Қысу құрылғыларының конструкциясы, қысу күштерін есептеу. Кесу күштері мен қысу күштерінің өзара әрекеттесуі. Типтік сұлбалар, күш сипаттамалары, 203-222 б. [1].

5 тақырып. Бір және екі жақты әрекеттегі пневмоцилиндрлер мен пневмокамералардың конструкциясы. Соташықтағы күштерді есептеу. Пневмогидрожетек. Күшті есептеу. Гидроцилиндрлер, конструкциялар, айналмалы цилиндрлер, жетек сұлбасы, соташықтағы күшті есептеу. Цилиндрлер мен соташықтардың тығыздағыштары. Вакуумды, электромагнитті, электромеханикалық жетектер, 218-240 б. [1].

6 тақырып. Кондукторлы тақталар мен оларды ориентирлеу тәсілдері, бағыттаушы кондукторлы төлкелер мен олардың түрлері. Орнатқыштар, қимаүлгілер, көшіргіштер, қолдану саласы мен оларға қойылатын талаптар. Бұрылу және бөлу құрылғылары, дисктер, бекіткіштер, тоқтатқыштар. Бөлу қателігі, 200-212 б. [2].

7 тақырып. Арнайы станокты айлабұйымдарды жобалау. Жобалаудың реті, негізгі кезеңдер. Дайындаманы бекітудің дәлдігі мен сенімділігін қамтамасыз ету. Жалпы сәйкес орналастыру. Жұмыс сызбаларын дайындау, 188-194 б. [2].