Тұрмыстық еңбекте оқушылардың күнделікті түрмыста кездесетін
жүмыстарды атқаруы көзделеді. Жүмыс орнын таза ұстау, дəптер жəне
кітаптарды қаптау, киген киімін тазарту, жамау, түйме, сыртетпе, ілгек қадау,
сынып белмесіне қажетті дидакти-калық қүралдар дайьшдау, əртүрлі
тəсілмен бөлмені, сыныпты жөндеумен танысады, бөлме өсімдіктерді қүтіп
баптайды.
Өзіне-өзі қызмет ету Киімді күту, жөндеу. Класс бөлмесін күту
Баланың өзіне-өзі қызмет етуіне үйретудің маңызы зор. Үстіне, аяғына
киетін киімдерді дүрыс күтіп, кие білуге жəне столда дүрыс отырып,
тамақтана білуге үй-рету аса қажетті нөрсе. Шаруашылық түрмыс еңбегін үй
ішідде ата-аналар да қатгы қадағалап, көңіл бөліп үйреніп отыруы тиіс. Бүл
еңбектің түрі жанүя тəрбиесімен тығыз үштасып отыруы қажет.
Сондықтан балаларды түрмыс еңбегіне үретеді. Мүғалім бүл еңбек
түрін еңбек сабағымен бірге үйымдас-тырады. Өткізілетін тақырып күні
бүрын белтіленіп, са-баққа қолданылатын көрнекі қүрал дайындалады. Əрбір
балаға өзінің шамасы келетін жүмыстар тапсырылады.
«Киімді күтіп кию» тақырыбының қалай өткізі-летініне тоқталайық.
Мүғалім сабақты əңгіме əдісінен бастайды. Əңгіме арқылы баланың киімді
қалай күтіл, қалай киюі туралы түсіндіріледі. Сондай-ақ балалардың жалпы
ой-өрісін дамыту жағдайына, тігін фабрикалары-ның қызметі, киімді қалай
дайындап шығаратындығына қысқаша тоқтап, мəлімет береді. Сонан соң əр
баланың үстіне киіп жүрген киімін таза, үқыпты, жинақы күтіп кие білуіне
көңіл аударып, дүрыс күтілген киімнің үзақ уақыт пайдалануға
жарайтындығы ескертіледі.
Сабақ нəтижесінде оқушылардың түтынып жүрген бүйымдары (дəптер,
қаламсап жəне кітап) киіп жүрген киімдерін дүрыс үстауы, шалбарының
балағын ретке келтіруі, түймелерін дүрыс қадап жүруі, аііқкиімін таза
үстауы, оның бауын байлай білуі, киімдерін үтіктсп таза үстауы сияқты
жүмыс түрлері жүзсге асырьглады. Томендсгі суретте киімді күтугс
байланысты талаптар көрсетілгсн.
Изделие
можно
кипятить
Изделие можно
стирать при
температуре не
выше указанной
Изделие
стирать
нельзя
Гладить при
температуре
свыше 160
Бүдан соң мұғалім балаларға киімді қалай күтіп кию, қалай сақтай білу
керектігі туралы түсінік береді. Киіл жүрген киімгс күнделікті күтім жүргізу
қиын смсс. Бар-лық бүйымдар шаңнан бүлінеді. Сондықтан да киімді та-
залап отыру керек. Мектептен келген соң сырт киімдеріңді сілкіп қағыңдар,
щёткамен тазартып алып, киім ілгішке іліңцер. Пальто, костюм сияқты
киімдердің формасы сақ-талуы үшін үйде киім ілгішке іліп қою керек.
Күнделікті киіп жүретін сырт киімдер шкафта сақталмай-ақ алдың-ғы
бөлмеге ілінеді. Егер киіліп жүрген киімдер жауған жауын, қардан су
болсажəне оларда шашыраған балшық болса, онда бірден тазаламай, оларды
алдымен кептіріп алып, тазартатыны айтылады. Теріден істелінген тон, жаға,
қүлақшын су болса, оларды алдымен таза шүберекпен жатысына қарай
сүртеді де, от жағылмаған қүрғақ бөлме» лердс кептіріледі.
Жүмыс көйлегін не костюмді белгілі орьгнға ілерден бүрын оларды
қағып, щёткалап, орындық арқасына не ашық терезе аддына жарты сағаггай
қойып жел қақтыр-ған дүрыс.
Киіп жүрген киімдердің түймелері үзілейін деп түрса, көрген жерде
оңдап қадап алу, тағып жүрген жаға кірлесе, оны дер кезінде ауыстыру
ескертіледі. Киілетін киімдер үтіктелінеді. Шалбардың қыры т.б. жүн
маталарынан тігілген киімдерді жиі үтіктеудің қажеті жоқ, олар екі жетіде бір
рет үтіхтелінеді. Сонымен бірге үтікті қалай қыздырып, қалай қою, оны
қалай үстау жағы да ссксртілсді.
Мақта, қағаз нөрсслерінсн істелінген маталардан тігілген киімді жуған
соң жəнс киіп жүргсн кездс екі-үш күнде үтіктелінеді. Егер киіп жүрген
киімнің бір жерінде май, бояу т.б. дақтар болса, оны адцымен май, бояуын
кептіріп алып үтіктеу керек. Дақты кетірмей үтіктесе, дақ сол күйінде қалып
қоятындығы ескертіледі.
Сырт киімдерді үтіктеу тəсілдерін көрсету жөн. Сол сияқты «Былғары
жəне резеңке аяқкиімдерін күтудің тəсілдері де айтылуы тиіс. Сабаққа
қажетті щётка, крем, барқыт я шүға, шаң сүртетін шүберек, жүмысқа киетін
костюм(алжапқыш, орамал, жеңқап сияқты нəрселер) дайындалып алынады.
Жылдың əр мезгіліңцс ақкиімдер-дің қалай киілетіні жəне олар
неден»(былғары, резинка, жүннен басылған пималар) істелінетіні жайлы
айтылады. Жасанды, былғары, аяқкиім, былғары өндірісі жөнінде қысқаша
мəлімет беріледі.
Аяқкиімді жалаң аяқ не кір шүлықпен киюге бол-майтындығын,
аяқкиімнің іші кірлемеу шараларын айту керек. Су аяқкиімдерді уақытында
кептіріп. кепкеннен соң оны кремдеп, тазалау үйретіледі.
Резинка жəне былғарыдан істелінген киімдерді жуу, олардан тігілген
киімдерді ең əуелі тазалап, сүртіп онан соң жүқалап, кремдеп,щёткілеп, онан
кейін барқыт я шүға матасының қиьіғымен ыспалап тазалату ескертілуі
қажет. Мүндай істерді мүғалім осылай айта отырып, сурет арқы-лы не
сыныпта, интернат жатақханаларында, балабақша-ларында орындаттырып
көрсеткен жөн.
Үй тұрмысының еңбегімен таныстыру
Үй түрмыс еңбегіне байланысты балаларға тамақты үстелге əзірлеу,
үстел үстіне орынды қоя білу де үйретіледі. Мүғалім үстелге қандай
дастархан жаю, қан-дай тағамдарды үстелге бүрын қою, нанды қалай кесу,
шанышқыны, пышақ, қасық, табақтарды орын-орнына қою, үстел басында
қалай отыру, тамақты жайлап, ақырын, сораптамай, төкпей ішу,
шанышқымен тісті шүқымау, нанды пышақпен алмау, тамақ қалдықтарын
қалай болса солай дастарханға тастай салмау сияқты мəселелерді үй-рету де
көзделеді. Сондықтан мүғалім əңгіме үстінде бу-фет, интернат
асханаларында тəжірибе жасап көрсетіп отыруы тиіс. Төрт, алты адамға
үстел жасау сияқты тап-сырма беріп, əр оқушының дүрыс орындауын
қадағалап отыруы керек.
Сондай-ақ мүғалім əр оқушының үйівде ыдыс-аяқта-рын таза үстап,
тамақты дүрыс іше білуін ескертіп, мына
нəрселерді білдіруі қажет: ең əуелі үстелге таза ақ дас-тархан жайылатыны,
оған жүқалап кесілген нан, үгілген горчица (қышы), түз, қызыл, қара бүрыш
т.б. қойылаты-ны, əр адамға кішкене тəрелкелер, сол жағына шаны-шқы, оң
жағына жүзін тəрелкеге қаратып пышақ, қасық қойылатыны, ыстық тамақты
бірден үстел үстіне қоя сал-май, арнаулы орынға қойылатыны. Ас қүйып
берілетіні ескертіледі. Онан соң үстел жанында қалай отырып, та-мақтануы
үйретіліп көрсетіледі. Бүдан соң оқушылардың өздеріне үстел дайындату
керек.
Қысқасы балалардьі шаруашылық түрмыс еңбегіне үйретудің тəрбиелік
əрі қоғамдық маңызы зор. Мектепте дүрыс үйымдастырылған мүндай еңбек
түрі баланың бүкіл өмірінің дүрыс қалыптасуына əсерін тигізеді. Олардың
мəдениеті мен көркемдік талғамдарын тəрбиелеуге негіз салады.
Достарыңызбен бөлісу: |
