Оқу-әдістемелік Кеңесінің шешімімен ұсынылған, №5 хаттама, 12 қаңтар 2012 ж

 
110 
алдына  келесі  проблеманы  қойып,  бақылаған  құбылысты 
түсіндіруді  сұрайды.  Мырыш  пластинасына  түсетін  жарықтың 
ағынын  арттырып,  мұғалім  бақыланып  отырған  құбылыстың 
жарықтың  интинсивтілігіне  тәуелсіздігін  көрсетеді.  Зертеудің 
үшінші кезеңінде оқушылар өздері білетін жарықтың толқындық 
теориясына  сүйеніп,  бақылаған  құбылысты  түсіндіре  алмайтын-
дығына  көздері  жетеді.  Сөйтіп    проблемалық  жағдаят  пайда 
болады. Яғни, бақылаған құбылыстың нәтижесінде алынған жаңа 
білім  мен  бұрынғы  білімнің  арасында  қарама-қайшылық  пайда 
болады. Пайда болған жағдаятты қолданып, мұғалім фотоэффект 
құбылысы  мен  оның  заңдарын  береді.  Сонымен  оқытудың 
эвристикалық  әдісін  қолданып,  мұғалім  жаңа  оқу  материалын 
түсіндіріп  қана  қоймай,  сонымен  қатар  оқушыларды  ізденуге 
мәжбір  етіп,  олардың  шығармашылық  қабілеттерін  қалыптас-
тырып, дамытуға әсер етеді. 
Сонымен эвристикалық әдістің белгілері: 
-  оқушыларға  білім  «дайын»  күйінде  берілмейді,  олар  оны 
дербес табу керек. 
-  мұғалім  оқушыларды  әртүрлі  құралдармен  жаңа  білімді 
іздеуге, меңгеруге жұмылдырады. 
-  оқушылар  мұғалімнің  басқаруымен  дербес  ойлайды,  пайда 
болатын  танымдық  міндеттерді  шешеді,  проблемалық  жағдаят-
тарды  құрады  және  шешеді,  талдайды,  салыстырады,  жалпы-
лайды, қорытындылайды. Нәтижесінде оларда саналы берік білім 
қалыптастырады. 
 
 
5.5. Зертеушілік әдіс 
Зерттеушілік  әдістің  негізі  мұғалімнің  оқушылардың 
алдарында  тұрған  жаңа  проблемалық  тапсырмаларды  шешудегі 
олардың зерттеу іс-әрекеттері мен шығармашылық іс-әрекеттерін 
ұйымдастыру болып табылады.  
Бұл  әдістің  мақсаты-оқушылардың  шығармашылық  іс-
әрекеттің  тәжірибесін  толық  меңгеруі.  Зерттеушілік  әдістің 
көмегімен білім шығармашылық деңгейде меңгеріледі. Яғни, бұл 
әдіс  оқушыларды  проблемалық  тапсырмаларды  шешуде  бар 
білімдерін  қолдануға  және  проблеманы  шешудің  негізінде  жаңа 
білімді  меңгеруге  үйретеді.  Сонымен  қатар    бұл  әдіс  ғылыми 
таным  әдістерін  менгертеді.Зерттеушілік  әдіс  оқушылардың  өз 

 
111 
беттерімен  шығармашылық  деңгейде  іс-әрекеттерін  ұйымдас-
тырып,  қызығушылықтарын  қалыптастырады.  Зерттеушілік 
әдістегі  тапсырмалар  сипаты  әр  түрлі  болуы  мүмкін:  сыныптық 
зертханалық  жұмыстар  және  үйде  орындайтын  практикалық 
жұмыстар; аналитикалық проблеманы шешу; қысқа уақытта және 
белгілі  бір  мерзімде  (апта,  ай)  орындалатын  тапсырмалар;  жеке 
және топпен орындалатын тапсырмалар т.б. Зертханалық жұмыс-
тарды  орындау  нұсқауы  оқулықтарда  берілген.  Берілген  нұсқау 
бойынша  зертханалық  жұмыстарды  орындату  физика  курсын 
оқытудың  бастапқы  кезеңінде  ғана  пайдалы  және  қажет.  Нұсқау 
бойынша  зертханалық  жұмыстарды  орындағанда  оқушылардың 
шығармашылық  қабілеттері  дамымайды.  Сондықтан  қазіргі 
кезенде  оқыту  мақсатына  байланысты  көбінесе  зерттеушілік 
мақсатты  көздейтін  зертханалық  жұмыстар  ұйымдастырылып 
өткізіледі.  Мұғалім  жұмыстың  мақсатын  айтады,  ал  оқушылар 
зерттеудің  кезендерін(жұмыс  жоспары),  қажетті  құрал-жабдық-
тарды  өздері  анықтайды.  Әсіресе  осы  әдісті  физикалық  практи-
кумдарды орындауда қолданған тиімді. 
Зерттеу процесінің кезендері: 
1) фактылар мен құбылыстарды бақылау және зерделеу; 
2)  зерттеуге  жататын  түсініксіз  құбылысты  анықтап, 
проблеманы қою;  
3) болжам жасау; 
4) зерттеу жоспарын құру; 
5)  қарастырылатын  құбылыстын  басқа  құбылыстармен 
байланысын анықтаудын жоспарын жүзеге асыру; 
6) проблеманың шешімін тұжырымдау,түсіндіру; 
7) шешуін тексеру; 
8)  алынған  білімнің  қолданылуының  мүмкіндігі  туралы 
практикалық қорытынды жасау. 
Зерттеушілік  әдістің    бағыты    ғылыми  таным  әдістерімен 
қамтамасыз  ету,  оқушылардың  шығармашылық  әрекетін  дамыту 
және  шығармашылық  іс  әрекетін  ойдағыдай  қамтамасыз  ету. 
Белгілері: 
- мұғалім оқушылармен бірге проблеманы қояды. 
-  оқушыларға  білім  хабарланбайды,  олар  өздері  проблеманы 
зерттеп, шешу арқылы білімге ие болады.  
-  мұғалімнің  іс-әрекеті  проблемалық  міндетті  шешу 
барысында оперативті басқаруға сай келеді. 

 
112 
- оқыту процесі жоғары қарқындылықпен сипатталады, үлкен 
қызығушылықпен 
жүреді, 
алынған 
білім 
тереңдігімен, 
беріктілігімен, іскерлігімен ерекшеленеді.  
 
 
Білімді пысықтау мен бақылауға арналған сұрақтар 
1. 
 Түсіндірмелі – иллюстративтік әдіске сипаттама 
беріңіз. 
2. 
 Репродуктивтік әдіске сипаттама беріңіз. 
3. 
 Проблемалық әдіске сипаттама беріңіз. 
4. 
 Эвристикалық әдіске сипаттама беріңіз. 
5. 
 Зертеушілік әдіске сипаттама беріңіз. 
 
VІ тарау 
ФИЗИКАНЫ ОҚ ЫТУ Ү ДЕРІСІН Ұ ЙЫМДАСТЫРУ ФОРМАЛАРЫ 
 
6.1. Физиканы оқыту үдерісін ұйымдастру 
формалары 
Қазіргі  заманғы  мектепте  оқу  үдерісін  ұйымдастырудың 
негізінде сыныптық- сабақтық жүйе жатыр. 
Сыныптық-сабақтық  жүйе  ұлы  педагог  Я.А.Коменскийдің 
еңбектерінің  арқасында  16-17  ғ.ғ.  пайда  болды.  Оқытудың  осы 
формасының  алдында  жеке  және  жеке-топтық  оқыту  формасы 
болды. 
Оқытуды  ұйымдастырудың  жеке-топтық  оқыту  формасы 
біртіндеп  топтық  оқыту  формасымен  алмастаралып,  ал  ол 
кезегінде сыныптық-сабақтақ жүйеге орын берді. 
Бірте-бірте сыныптық-сабақтық жүйе жетілдіріліп, дамыды. 
Оқытудың  сыныптық-сабақтық  жүйесінің  бүгінгі  таңда 
сипаттық белгілері: 
 
оқу топтарындағы оқушылардың тұрақты құрамы; 
 
әр  сыныптың  білімінің  мазмұнын  анықтайтын  оқу 
жоспарлары мен бағдарламалары; 
 
оқу сабақтарының қатаң айқындалған кестесі; 
 
оқушылардың  жеке  және  ұжымдық  жұмыс  формаларының 
үйлесімділігі;