Сауда мекемелерінде өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын ұйымдастыру

Жауынгерлiк iс–қимылдар өрт сөндiру тактикасына байланысты және өртте еңбектi қорғау мен техника қауiпсiздiгiнiң белгiленген талаптарына сәйкес орындалуы тиiс, сондай–ақ өрт сөндiруге қатысушылардың жоғарғы психологиялық және физикалық тапсырма, жоғарғы қауiп-қатер, өмiрi мен денсаулығына тiкелей қауiпте өтуi мүмкiн.

Кәсiпорындардағы өрттердi сөндiру кезiнде жауынгерлiк iс-қимылдар, белгiленген тәртiпке сәйкес жасалынған табиғи және техногендiк сипаттағы аварияны тоқтату және жою жоспарының ерекшелiгi есепке алына отырып жүргiзiлуi тиiс.

Барлау, адамдар мен мүлiктердi құтқару, көшіру және жауынгерлiк қанат жаю, жануды жою және арнаулы, бiрiншi кезектегi авариялық–құтқару және басқа да кідіртуге болмайтын жұмыстар кезiнде жауынгерлiк iс-қимылдар бiр мезгiлде жүргiзiледi.

Жауынгерлiк шептегі аса қажеттi жағдайдағы жауынгерлiк iс-қимылдар қауіпті факторлардан болған өрттi сөндiруге қатысушы адамдардың өмiрi мен денсаулығына төнген тiкелей қауiпке байланысты еңбектi қорғаудың және техника қауiпсiздiгiнiң талаптарынан ауытқу арқылы тек ерекше жағдайларда (ерікті жағдайда және өрт сөндіру жетекшісінің шешімі бойынша ғана орындалады).

Өрттi барлау.

Барлау жағдайды бағалау және жауынгерлік іс-қимылдарды ұйымдастыру бойынша шешімдерді қабылдау үшін өрт туралы мәліметтерді жинау мақсатында жүргізілетін іс-шаралардың жиынтығын құрайды.

Өрттi барлау бөлiмнiң өртке шығу сәтiнен оны сөндiргенге дейiн үздiксiз жүргiзiледi.

Барлау табыстылығы оны дер кезiнде және үздiксiз жургiзу, мәлiметтердiң дәлдiгi, iс-қимылдың белсендiлiгiне және мақсаттылығына байланысты.

Барлау мәлiметтерiн алудың негiзгi тәсiлдерi: техникалық құралдардың көрсеткiшi; бақылау (шолу, байқау); бiлетiн адамдарды сұрастыру және құжаттармен танысу болып табылады.

Барлауды жүргiзгенде:

адамдарға қауiптiң барлығын және олардың нақты орнын, қүтқарудың (қорғаудың) жолдары және тәсiлдерiн, сондай-ақ мүлiктердi қорғаудың (шығарудың) мүмкiндiктерiн;

Өрттің қауіпті фактысының, оның ішінде берілген объектідегі өндірістің технологиясы мен ұйымдастырылуының ерекшеліктеріне байланысты болуын және екінші рет қайталануын;

жанудың орны мен көлемiн, ненiң жанып жатқанын, сондай-ақ оттың таралу жолдарын;

өрт объектілерінде құрылыс құрылымдарының күйі мен жағдайы, оларды бұзу және ашу орындары;

өртке қарсы қызметiнiң күштерi мен құралдарының барын және қолдану мүмкiндiгiн;

таяу жердегi су көздерiнiң және оларды пайдалану тәсiлдерiнiң мүмкiндiгiн;

қуатта тұрған электр қондырғыларының бар екендiгiн және оларды ажыратудың мүмкінділігі мен қажеттiлiгiн;

құрылыс құрылымдарын ашу және бөлшектеу орнын;

өрттi сөндiру үшiн күштер мен құралдарды енгiзу жолдарының мүмкiндiгiн және шешушi бағытты анықтау үшiн басқа да керектi мәлiметтердi;

өрттi сөндiруге жұмылдырылған күштер мен құралдардың жеткiлiктiлiгiн анықтау керек.

Барлау барысында өрт болған объектінің жайғастыру жоспарын білетін, өндірістің технологиялық процестерінің ерекшеліктерін, өрт болған объектінің лауазымды тұлғалары ұсынған құжаттарды және мәліметтерді қолдану қажет.

Барлауды ӨСЖ және оның тапсырмасы бойынша басқа да тұлғалар басқарады.

Барлауды әрбiр командир және өрт сөндiруге қатысушы өзiнiң жұмыс учаскесінде жүргiзедi.

Барлау тобының құрамына:

егер өртке бiр бөлiмше келсе, ӨСЖ және байланысшы көру және тыныс органдарын қорғау құралдарымен (бідан әрі – ТОЖҚҚ) барлау жүргізу кезінде топтың құрамы үш адамға дейін көбейеді);

егер өртке екi және одан көп бөлiмше келсе ӨСЖ, бөлiмшелердiң бiреуiнiң командирi және байланысшы кіреді.

Өрттегi жедел жағдайға байланысты ӨСЖ барлау тобының құрамын және санын өзгертуi мүмкiн.

Әртүрлi бағыттарда барлау жүргiзу қажет болған жағдайда бiрнеше барлау топтары құрылады. Әрбiр топты бөлiмше командирi лауазымынан кiшi болмайтын тұлға басқарады және құрамы екi адамнан, ал ТОЖҚҚ жүргiзгенде – үш адамнан кем болмайды.

Жанып жатқан бөлмелерде қалып қойған адамдар туралы мәлiметтер болған жағдайда, зардап шеккендерге көмек көрсету мақсатында барлаудың құрамы күшейтiлуге тиiсті.

Барлау бiрнеше бағыт бойынша:

егер жанып жатқан немесе түтiнге бөленген бөлмелерде адамдар қалса және олардың тұрған орындары белгiсiз болған жағдай туралы мәліметтер болғанда;

егер өрттiң сыртқы белгiлерi болмаған және өрт бөлiмшені ешкiм қарсы алмаған;

адамдардың жаппай болатын ғимараттарында өрт болғанда;

биiк және өте жоғары қабатты ғимаратттарда өрт болғанда;

егер өрт ауқымы көлемдi алғанда;

жанудың бiрнеше ошағы болған жағдайда жүргізіледі.

Бiр мезгiлде бiрнеше бағыт бойынша барлауды ұйымдастыру үшiн ӨСЖ:

бiр мезгiлде шектес, жоғары және төмен орналасқан бөлмелерде барлау жүргiзудi ұйымдастыруға;

барлау топтарының санын, оның құрамын және iс–қимылдар аймағын анықтауға;

барлау топтарының командирлерiн бекiтуге және оларға мiндеттер қоюға;

ақпарат берудiң тәртібін белгiлеуге;

өрттiң аса күрделi және жауапты учаскесіндегі барлауды өзi жүргiзуге;

ӨТЖ-ың түрлерiн, сондай–ақ әрбір барлау топтарының жеке құрамына қауiпсiздiк шараларын анықтауға және көрсетуге мiндеттi.

Барлау жүргiзетiн жеке құрам:

барлық техникалық құралдарды, құжаттамаларды, ғимараттардың құрылымдық ерекшелiктерi мен жобаларын, өндiрiстiң технологиялық процесiн және құралдарын бiлетiн адамдардың мәлiметтерiн, технологиялық процесс пен өндірістің құрал-жабдықтарын пайдалануға;

мүмкiндiгiнше, барлау жүргiзудiң қысқа жолдарын пайдалануға;

адамдарға тікелей қауiп төнген жағдайда оларды құтқару жұмыстарын жүргiзуге;

қажет болған жағдайда зардап шеккендерге алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуге;

бiр мезгiлде өрттi барлаумен бiрге оны сөндiру және мүлiктердi қорғау үшiн мүмкiндiгiнше барлық құралдарды пайдалану шараларын қолдануға;

от пен түтiннiң таралуы мүмкiн болатын жолдарда орналасқан бөлмелердi ашуға және тексеруге;

техника қауiпсiздiгi талаптарын көру және тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдарында жұмыс iстеу ережесiн орындауға;

барлаудың нәтижесiн және оны жүргiзгенде алынған ақпаратты ӨСЖ (өрттегі жедел штабқа) өз уақытында белгiленген тәртiп бойынша баяндауға мiндеттi.

Жану белгiлерi айқын кезде барлауды жүргiзу үшiн жең желiлерi пайдаланылады.

Барлау жүргiзу кезiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз ету мақсатында:

өзiмен бiрге құтқару және өзiн-өзi құтқару құралдары, құрылымдарды

ашуға және бөлшектеуге қажеттi құралдары, жарық беру приборлары, байланыс құралдары, ТОЖҚҚ, iлмешектер және сөндiру құралдары болуы керек;

түтiндi бөлмелердiң кiре берiсiне ГТҚҚ-нің қауiпсiздiк бекетiн қою және онымен тұрақты байланыс ұстау;

газ-түтiннен қорғаушылардың резервiн құру, ТОЖҚҚ жұмыс iстейтiн жеке құрамды әлсiн-әлсiн ауыстыруды қамтамасыз ету;

жүрген жолды есте сақтау;

жанып жатқан бөлмелердiң есiгiн абайлап ашу, оттың немесе газдың мүмкiн болатын шарпуынан күйiп қалудан сақтану үшiн есiктiң қалқанын пайдалану;

жанатын және тез тұтанатын заттар және жанғыш газдар болуы мүмкiн орындарда ашық отты пайдаланбау;

жоғары кернеулi (380 В) электр қондырғыларымен жабдықталған бөлмелерге және ықтимал жарылу, улану радиоактивтi немесе биологиялық зақымдану болатын бөлмелерге, осы жайлар үшiн белгiленген барлық сақтық шараларын қабылдағаннан кейiн ғана және осы бөлмелерге қызмет көрсететiн техникалық қызметкердiң жазбаша түрдегi рұқсаты болған жағдайда ғана кiру;

құрылыс құрылымдарының және технологиялық құралдардың ықтимал құлауынан және басып қалуларынан сақтық шараларын сақтау,

әдетте берiк қабырғаларды немесе терезе ойықтары бар қабырғаларды жағалап қозғалу қажет;

өрт сөндіру бөлімшелерін тасымалдауға арналған лифтілерден басқа, лифтiлердi пайдаланбау;

барлау тобы жетекшісінің рұқсатынсыз оның құрамынан кетпеу қажет.

Барлау жүргізу барысында, қажет болған кезде және жағдайға байланысты басқа да жауынгерлік тапсырмалар шешілуі мүмкін.

Адамдар мен мүлiктi құтқару.

Өртте адамдарды құтқару жауынгерлiк iс-қимылдардың маңызды түрi болып табылады, қауіпті факторлардың және олардың екiншi рет бiлiнген немесе әсер ету аймағынан адамдарды құтқару шараларының жиынтығы болып табылады.

Құтқару жұмыстары:

адамдар тұрған жерге от, жоғары температура, жарылу немесе құрылымның құлау қаупi төнгенде немесе бөлменің iшi түтiнмен немесе зиянды газдармен толғанда;

адамдар қауiптi жерден өздiгiмен кете алмайтын немесе үрейленген жағдайда;

көшiру жолдарына от пен түтiннiң таралу қаупi болғанда;

адамдардың өмiрi және денсаулығына қауiптi от сөндiргiш заттар мен құрамдар қолданылатын жағдайда ұйымдастырылады және жүргiзiледi.

Жоғары қауiпсiздiктi қамтамасыз ететiн техникалық құралдар мен әдiстердi қолдана отырып, өртте адамдарды құтқару және қажетiнше үрейдi болдырмау шараларын iске асыру керек.

Өртте адамдарды құтқару, әдетте өрттi сөндiру үшiн күштер мен құралдардың қанат жаюымен бiр мезгiлде жүргiзiледi.

Егер от адамдарға тiкелей қауiп төндiрсе және құтқару жолдары кесiлсе немесе оны от бөгейтiн болса, адамдарды қауiпсiз құтқару жағдайын қамтамасыз ету үшiн оқпан беру мiндеттi.

Егер адамдарды құтқару және өрттi сөндiру жөнiндегi жұмыстарды бiр мезгiлде өткiзу үшiн күштер мен құралдар жеткiлiксiз болса, адамдарды құтқару үшiн өртке қарсы қызметі бөлімшелерінің жеке құрамы толық пайдаланылады және қосымша күштер мен құралдар шақырылады, басқа жауынгерлiк iс-қимылдар жүргiзiлмейдi.

Адамдарды құтқару үшiн:

қысқа және қауiпсiз жолдар;

негiзгi кiру және шығу есіктері;

қосымша шығатын есіктер;

терезе ойықтары, балкондар, лоджиялар мен галереялар;

егер олар арқылы ғимараттан шығатын болса немесе оның қауiпсiз жағына көшуге болса аражабындағы люктер;

өрт сөндiрушiлер жасаған қалқа, шатыр арқалығы және қабырға тесiктерi пайдаланылады.

Сонымен қатар:

тұрақты және өрт сөндіру қол сатылары;

автосатылар және автокөтергiштері;

авариялық-құтқару жабдықтары және құрылғылары;

құтқару құрылғылары (құтқару жеңдерi, арқандар, басқыш және жеке құтқару құрылғылары);

үрлемелi және амортизациялық жабдықтары;

ТОЖҚҚ;

ұшу аппараттары құралдары пайдаланылады.

өртке қарсы қызметінің қызметкерлерi көрсеткен қауiпсiз бағытқа адамдардың өздiгiмен шығуы;

құтқару жолдарын түтiн алғанда немесе қауiптi аймақтан өздiгiнен шығу мүмкiндiгiне жағдайы мен жас шамасы мүмкiндiк бермегенде өрт сөндiрушiлердiң көмегiмен құтқарылатындарды басқа орынға шығару;

өздiгiнен жүрiп-тұруға мүмкiндiгi жоқ адамдарды алып шығу;

құтқару жолдары от, түтiн немесе үйіндімен бөлiп тасталған және құтқарудың басқа тәсiлдерi мүмкiн болмаған кезде құтқарылатындарды тұрақты және өрт сөндіру қол сатыларымен, автосатылармен және өрт автокөтергiштерiмен, техникалық құтқару құралдарының көмегiмен түсiру болып табылады.

Адамдарды құтқару тәсiлдерi мен тәртiбiн, өрттегi жағдайға байланысты және көмектi қажет ететiн адамдардың жағдайына қарай ӨСЖ анықтайды.

Құтқару жұмыстарын жүргiзу кезiнде:

iшкi хабарландыру жүйесiн және басқа құралдарды пайдаланып үрейленудi болдырмау жөнiндегi шараларды қолдану;

әкімшілік, қызмет көрсетушілерді өртке қарсы қызметi құрылымдарының жеке құрамын жұмылдыру;

қызмет көрсетулық жедел жәрдемдi шақыру және ол келгенге дейін зардап шеккендерге өртке қарсы қызметі жеке құрамының және өрт орнындағы қызмет көрсетулық қызметкерлердің күшімен алғашғы көмек көрсету;

құтқарылғандарды уақытша орналастыру үшiн орындар қарастыру қажет.

Егер адамдар бар орындар туралы мәлiметтер болса және құтқарушылар оларды сол жерден таба алмаса, адамдар болуы мүмкiн деген барлық түтiндеген және жанған барлық көрші бөлмелерді ұқыпты қарап, тексеру қажет. Адамдарды iздестiру тек құтқаруды қажет ететiндердiң жоқ екендiгi анықталғаннан кейiн ғана тоқтатылады.

Өрттегі мүлiктердi құтқару жауынгерлік тапсырмалардың маңыздылығы мен жеделдігіне байланысты ӨСЖ нұсқауы бойынша iске асырылады.

Жауынгерлiк қанат жаю.

Жауынгерлiк қанат жаю - өрт сөндiрудiң жауынгерлiк тапсырмаларын орындау үшiн шақыру орынына келген өрт сөндіру техникасын дайындыққа келтiрудегi жеке құрамның iс-қимылдары.

Жауынгерлiк қанат жаю адамдарды құтқару мен басқа орынға көшiру жөнiндегi жұмыстың қалыпты барысын бұзбауы тиiсті.

Жауынгерлiк қанат жаю:

қанат жаюға әзiрлiк;

алдын-ала қанат жаю;

толық қанат жаю кезеңдерінен тұрады;

Қанат жаюға әзiрлiк бөлiмнiң өртке келiсiмен, барлаумен бiр мезгiлде жүргiзiледi және оған:

өрт автокөлiгiн су көзiне орналастыру, су жеңiн жалғау және сорғышқа су тарту;

ӨТЖ-ды бекiткен орындарынан алу;

жергiлiктi жағдайға байланысты басқа да әзiрлiк шараларын жүргiзу енеді.

Автоцистернаны қанат жаюға әзiрлеу (оны су көзiне орналатпастан):

насосты жұмыс жағдайына келтiруден;

оқпанды жең жолдарын насостың қысым түтiкшесiне жалғастырудан тұрады.

Егерде магистралдық жең желiсiнiң бағытын сыртқы белгiлері бойынша анықтау мүмкiн болса немесе келген өрт бөлімшелерін қарсы алуға бөлiнген тұлға көрсетсе, онда шақыру орнына келген бөлiмше алдын-ала қанат жаяды.

Алдын-ала қанат жаюға:

жауынгерлік жарғының 60-тармағында көрсетiлген жұмыстарды атқару;

магистралдық жең желiлерiн жүргiзу және тарам қондырғыларын орнату, тарамдарға қысым жеңдерiн, оқпандарды, сатыларды жеткiзу және басқа да өрт сөндiру үшiн қажеттi ӨТЖ енедi.

Шақыру орнында (өртте) толық қанат жаю ӨСЖ нұсқауымен, сонымен қатар от сөндiру заттарын беру айқын қажет болған жағдайда өткiзiледi.

Толық қанат жаю кезiнде:

жұмыс жең жолдары жайылатын оқпаншылардың жауынгерлiк шептерін анықтайды;

магистралды және жұмысшы (қайта жабу оқпаны бар болса) жең желiлерiн от сөндiргiш заттармен толтырады.

Жең жолдарын жаю және өрттiң ошағына кiру үшiн барлық кiретiн жолдарды, тұрақты сатыларды қолдану керек;

мүмкiндiгiнше адамды көшiрудiң негiзгi жолдарын (көшiру аяқталғанша) бос ұстау;

қысқа, оқпаншылар шебіне ең қолайлы жолдарды таңдау, егер жолдар бөгелген болса командир кедергiлердi алудың шараларын iске асырады (құрылымдарды ашу, бөлшектеу) немесе буынды автокөтергiштiң, өрт сатысының көмегiмен басқа шеп жолдарына шығуды қамтамасыз етедi;

жең жолдарын сақтауды және зақымданудан қорғауды қамтамасыз ету, оның iшiнде жең көпiрiн құру мен жең ұстағыштарын пайдалану арқылы;

жолдан тыс жерге жең тарамын қондыру;

жауынгерлiк iс-қимылдың шешушi бағытына пайдалану үшiн өрт жеңдерiнiң қорын жасау керек.

Жең автокөлiктерiн жең желiлерiн тартуға қолданғанда оны пайдалану Нұсқауына сәйкес жүргiзу қажет.

Өрт орнына бiрiншi келген өрт автоцистернасынан жауынгерлiк қанат жаю шешушi бағытқа бiрiншi оқпанды беру арқылы жүзеге асырылады.

Басқа өрт автокөлiктерiнiң қанат жаюы, соның iшiнде арнаулы, оларды пайдалану Нұсқауына және сипаттамасына сәйкес ӨСЖ нұсқауы бойынша жүзеге асырылады.

Жауынгерлiк қанат жаю кезiнде оқпаншылар өз шептеріне қысқа және барынша қауiпсiз жолдармен шығады.

Егер жолдар бөгелген болса, командир кедергiлердi алудың (құрылымдарды ашу, бөлшектеу) шараларын қолданады немесе өрт сатыларының, буынды автокөтергiштердiң және тағы басқалардың көмегiмен басқа да жолдар арқылы шепке шығуды қамтамасыз етедi.

Жауынгерлiк қанат жаю кезiнде өрт автокөлiктерi мен ӨТЖ:

келiп жатқан күштер мен құралдарды орналастыруға кедергi келтiрмеуге;

қажеттi учаскелерде, күштер мен құралдарды шапшаң шоғырландыруды қамтамасыз етуге;

жең жолдарының сақталуын қамтамасыз етуге, өрт орнында мүмкiндiгiнше көше қозғалысын қиындатпауға;

резервтегi техникалардың тұрақ орындарын қамтамасыз етуге және басқа өртті сөндіруге өту жолдарына кедергi келтiрмейтiндей болып орналасуға тиiсті.

Жауынгерлік iс-қимылдарды қамтамасыз ету үшiн жағдайға байланысты өрт сөндіру қол сатылары, автосатылары және автокөтергiштер қолданылады.

Өрт сатылары өрт өршiген кезде жану аймағында қалмайтындай немесе от бөлiп тастамайтындай етiп орнатылады.

Өрт сатыларын от лаулаған терезеге қарсы орнату су шашумен бiр мезгiлде жүргiзiледi.

Өрт сатыларын жаңа бағытқа апарып қою тек онымен көтерiлген жеке құрам бұл туралы хабарланғаннан кейiн және оған қайтар немесе басқа бағытқа өту жолы көрсетiлгеннен кейiн ғана жүргiзiледi.

Жауынгерлiк қанат жаю кезiнде және келесi жауынгерлiк iс-қимылда өрт сөндiруге қатысушылардың қауiпсiздiгiн, келген өрт техникасының мүмкiн маневрiн, резервтегi өрт техникасын орналастыруды қамтамасыз ету үшiн өрт орнына өзге тұлғалардың кiруiн, сондай ақ оның төңiрегiндегi аумақта көлiк қозғалысына шектеу немесе тыйым салудың қажеттi әрекеттерi жүргiзiлуi мүмкiн. Iшкi iстер органының тиiстi қызметi келгенше жеке құрам осы әрекеттердi ӨСЖ белгiлеген тәртiппен атқарады.

Өрттi сөндiру кезiнде:

көмектi қажет ететiн адамдардың көп болуы және олардың арасында үрейдiң тууы;

бөлмелердің күрделi жобалануы;

құрылымдардың қуыстары, арналары, пневмотранспорт жүйелерi және желдеткіш бойымен, терезе қуыстары, лоджиялар, балкондар арқылы, жанатын материалдар бойымен, тiк, сондай-ақ көлбеу бағыттағы технологиялық құралдар арқылы оттың таралуы;

температураның тез өсуi және ашық саңылаулар бағытымен жылу ағыстарының ауысуы;

заттар мен материалдың ыстықтан бұзылуы нәтижесiнде газды және булы ауаның пайда болуы;

түтiннiң, улы өнiмдердiң бөлiнуi және олардың тез таралуы;

электр кернеуiнде тұрған жабдықтардың болуы;

Күшті әсер ететін улы заттардың (бұдан әрі - КӘУЗ), жарылғыш, радиоактивтік заттар мен материалдардың, бактериологиялық жұқтыру болуы;

қысымда тұрған баллондардың, ыдыстардың, аппараттардың қопарылыстары;

ғимараттардың, құрылыстың, технологиялық жабдықтардың құрылымдық элементтерiнiң деформациясы және құлауы;

ғимараттарда материалдық, ғылыми және басқа да құндылықтардың көп мөлшерде болуы мүмкін.

Өрттегi жануды тоқтатудың негiзгi тәсiлдерi:

от сөндiргiш заттармен жаныш материалдарды немесе тотықтырғышты (ауаны) суыту;

жану аймағын от сөндiргiш заттармен салқындату немесе жанғыш заттарды араластыру;

жанғыш материалдарды жану аймағына немесе тотықтырғыштан от сөндiргiш заттармен және (немесе) басқа құралдармен аулақтау;

от сөндiргiш заттармен жану реакциясын химиялық тежеу болып табылады.

Берiлетiн от сөндiргiш заттарды таңдау жанғыштың физика-химиялық қасиетiне, қойылған жауынгерлiк тапсырмаға, қолданылатын жануды тоқтатудың тәсiлiмен және басқа да жағдайлармен анықталады.

Жауынгерлiк тапсырманы орындау үшiн берiлетiн керектi от сөндiргiш заттардың мөлшерi мен тұтынуына өрттiң өршуi мен оны сөндiрудi ұйымдастырудың ерекшелiгi, өртке қарсы қызмет бөлiмдерiнiң тактикалық мүмкiндiгi, қолданылатын өрт техникасының тактика-техникалық сипаттамасы және қазiргi белгiленген нормативтер мен ұсыныстардың анықталған оны берудiң қажеттi қарқыны, сондай-ақ өрттi сөндiрудiң практикалық тәжiрибесiнiң негiзi себебі болады.

Егерде жауынгерлiк тапсырманы табысты орындау үшiн от сөндiргiш заттар жеткiлiксiз болса, онда оны өрт орнына жеткiзу ұйымдастырылады, оның iшiнде су айдау арқылы, өрт автомобилдерімен және өрт сөндiруге бейiмделген техникамен тасу, өрт сөндiргiш заттарды тасымалдаудың басқа да тәсiлi мен амалы пайдалынады.

Өрттi сөндiру екi:

жануды тоқтату;

жануды жою сатысынан тұрады.

Өртте жануды тоқтатуға:

күштер мен құралдардың керектi санын iс-қимылға дер кезiнде жұмылдыру және енгiзу;

оқпаншылардың шебіне тез енуi және олардың табысты әрекетi;

өртке қарсы ажырауды жасау;

от сөндiру заттарын үздiксiз беру жатады.

Өртте жануды жоюға:

жануды тоқтату кезеңiнде еңгiзiлген күштер мен құралдардың отқа шешушi шабуылы;

оқпанмен ептi маневрлеу;

өрт көлемiнiң iшiне оны жою арқылы ену;

от сөндiргiш заттардың жануын тоқтатуға берiлген мөлшер көлемiнде беру жатады.

Жауынгерлiк iс-қимылдың шешушi бағыты адамдарға қауiп төнген, жарылыс қаупi бар, оттың ең қарқынды таралу бағыты және осы мезгiлде ондағы жұмыс өрттi табысты сөндiрудi қамтамасыз ету болып табылады. Күштер мен құралдарды шешушi бағытта жұмылдырғаннан кейiн күштер мен құралдар басқа бағыттарда да iске қосылады.

Өрттегi жауынгерлiк iс-қимылдың шешушi бағыты:

ӨҚФ-ң адам өмiрiне қауiп төндiрген және оқпандарды енгiзбейiнше оларды құтқару мүмкiн емес кезде - күштер мен құралдар құтқару жұмыстарын қамтамасыз ету үшiн шоғырландыру;

жарылу қаупi туындағанда – бөлiм әрекетi жарылысты болдырмауды қамтамасыз ететiн жерлерге күштер мен құралдар шоғырландыру мен енгiзу;

жану объектiнiң бiр бөлiгiн қамтыған және ол оның басқа бөлiктерiне немесе көршi құрылысқа тарағанда - оттың одан әрi тарауы айрықша зиян келтiруi мүмкiн учаскелерге күштер мен құралдар шоғырландыру мен енгiзу;

жану оқшау тұрған ғимаратты (құрылысты) қамтыған және оттың көршi объектiлерге таралу қаупi жоқ кезде - негiзгi күштер мен құралдар ең қарқынды жанып жатқан жерлерге шоғырландыру мен енгiзу;

жану айтарлықтай құндылығы жоқ ғимаратты қамтып, жақын тұрған объектiге қауiп төндiргенде - негiзгi күштер мен құралдар жанбаған ғимарат (құрылыс) жағынан шоғырландыру мен енгiзу принциптерімен анықталады:

Өрттi шектеуге келген күштер мен құралдар жетiспеген кезде, жауынгерлiк тапсырманы қысқа уақытта орындау үшiн қосымша жеткiлiктi көлемде өртке қарсы қызметінің күштері мен құралдарын, сондай-ақ мемлекеттік емес өртке қарсы қызметтерді, халықты, әскери бөлiмдердi және iшкi iстер органдары бөлiмдерiн шақыру қажет. Бұл жағдайда қосымша күштер мен құралдар келгенше бiрiншi өрт бөлiмдерi өрттiң дамуын тоқтатудың шаралар қолдануға тиiсті.

Жанып жатқан және онымен көршiлес бөлмелерде түтiннiң, жоғары температураның, газдың болуы өрттi шектеу және жою жөнiндегi жұмыстарының қарқынын бәсеңдетпеуге тиiсті, ол үшiн өртті сөндіру бойынша жұмыстарды бір мезгілде жүргізу қажет және көбiктi немесе шашыранды ағысты беру арқылы түтінді шығару шараларын қолдану керек.

Тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру бойынша жұмыстар ТОЖҚҚ жүргізіледі, түтінсорғыштар мен жарықтандыру құралдары пайдаланылады.

Қарауыл (бөлiмше) өзi тұрған жауынгерлiк учаскеден тек өрт сөндіру жетекшісінің немесе жауынгерлiк учаске бастығының (ЖУБ) рұқсатымен ғана, сондай-ақ ӨСЖ,, өрттегі жедел штаб бастығымен немесе ЖУБ байланысу мүмкін болмаса, жеке құрамға айқын қауіп төнген жвағдайда бұл жөнінде кейін ӨСЖ, ШБ немесе ЖУБ хабарлап, сол жерден өздігінен кете алады.

Өрт сөндiру үшiн тиiмдi от сөндiрушi заттарды (көбiктi, ұнтақтарды, ерiтiндi суларды және басқаларды) пайдалану керек және бiрiншi кезекте iшкi өртке қарсы су жүйелерiн, өрт сөндiрудiң тұрақты қондырғыларын iске қосу қажет.

Бiрiншi автоцистерна, қағида бойынша өрт орнына жақын қойылып, оқпаны шешушi бағыттарға берiледi, ал келесi автоцистерналар (автосорғыштар) жақын су көздерiне орнатылып, өрт орнына магистралдық желiлер тартылады.

Автоцистернадағы су таусылғаннан кейiн, оқпан су көзiне орнатылған өрт автокөлiгiнен тартылған магистралдық желiнiң тарамына жалғанады.

Өршiген өрттi сөндiруге «А» оқпаны және лафеттi оқпандар берiледi, өрттiң басылуына қарай кiшi көлемдi оқпандарға ауыстырылады.

Ғимараттардың құрылымдарындағы қуыстар мен желдеткiш арналардағы жануға «А» су оқпандары және көбiк оқпандары берiледi, жайдың жанғыш құрылымын бөлшектеу ұйымдастырылады.

Жанған жерлерге су төгу үшiн «Б» оқпаны берiледi, iшкi өрт крандары пайдаланылады.

Құю арқылы су берген кезде қажеттi өрт автомобилдерінің санын, жең желiлерiн тартудың тәсiлдерi мен жолдары анықталады.

Жең желiлерiн тарту үшiн бiрiншi кезекте жең өрт автокөлiктерi мен жең катушкалары пайдаланылады.

Тым барынша қуатты сорғышы бар өрт автомобилі су көзiне орнатылады да одан өрт орнына магистральдық жең желiлерi тартылады, ал қуаты аз насосы бар өрт автокөлiгi өрт орнына жақын орналастырылып, одан бiр мезгiлде су көзiне және өрт орнына жең желiлерi тартылады.

Жанған жайды көбiкпен толтыру кезiнде ӨСЖ:

көбiкпен толтырылуға тиiстi бөлменің көлемiн;

көбiктiң ағуына кедергi келтiретiн ұстағышты орнатудың орнын;

қажеттi көбiктендiргiштiң, көбiк оқпандарының санын және олардың орнатылатын орындарын;

белгiленген бағытта көбiктiң ағуына жағдай жасайтын өрт түтiн сорғыштардың орындарын анықтауы қажет.

Бөлмеге көбiк берген кезде:

көбiк оқпандарын жану деңгейiнен жоғары орнату;

түтiн сорғыштарды және басқа желдеткiш агрегаттарды көбiк оқпандары орнатылған жерден қарсы жаққа орналастыру және жану өнiмдерiнен қашық жерде жұмыс iстеу;

бөлмені көбiкпен толтырғаннан кейiн жағдайды анықтауға және қалған жану ошақтарын жою үшiн газ-түтiннен қорғаушылардың буынын (бөлiмшесiн) дер кезінде жiберу қажет.

Судың шамадан тыс төгiлуiн болдырмау үшiн:

оқпан жапқыштарды, шашу оқпандарын қолдану;

резеңкiленген өрт жеңдерiн;

көбiктi, ұнтақтарды, ерiтiндiлi суларды қолдану;

оқпандардың жұмысын дер кезiнде тоқтату немесе оларды сыртқа шығару қажет.

Адамдарға және малдарға қауiп төнбегенде, өрттiң өршуi шектелгенде және өртті жоюды қолда бар күштермен және құралдармен қамтамасыз ету мүмкiн болғанда өрт шектелінді деп есептелiнедi.

Жану тоқтағанда және қайта жануды болдырмау шаралары қолданылғанда өрт жойылды деп есептелiнедi.

Жанудың қайта дамуының алдын алу шаралары жануды жойған орынды қадағалау кезінде жүргізіледі және жанған құрылымдарды бақылау ретінде талдау, сондай-ақ қажет болған жағдайда, өртті жою ошағын салқындату мақсатында жанған орынға су құю жұмыстарын жүргізуді қамтиды.

Арнайы, авариялық-құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды орындау.

Арнайы жұмыстар – арнайы техникалық құралдарды және (немесе) тәсiлдердi пайдаланып, жауынгерлiк тапсырманы орындауға бағытталған жеке құрамның iс-қимылдары.

Арнайы жұмыстарға:

өрт байланысын ұйымдастыру;

шақыру орынына (өртке) жарық беру;

құрылымдарды ашу мен бөлшектеу;

биiкке көтерiлу (төмен түсу);

қорғау шараларын орындау;

зардап шеккендерге алғашқы дәрiгерлiк көмек көрсету;

техникалық құралдардың жұмыс iстеуiн қалпына келтiру жатады.

Өрттегi байланыс бөлімшелерді басқаруды, олардың өзара iс-қимыл жасауын және ақпарат алысуды қамтамасыз ету үшiн ұйымдастырылады.

Басқару байланысы ӨСЖ мен жедел өрт сөндiру штабы, Өрттегі тыл бастығы, ЖУБ-тары және қажет болған жағдайда өрт сөндіру және авариялық-құтқару автомобилдері арасында орнатылады. Өрттегi байланыс өрт бөлiмдерiн басқару мен олардан өрттегi жағдайды бiлудi қамтамасыз етедi.

Өзара іс-қимыл байланысын ЖУБ-тары арасында орнатылады және жауынгерлік учаскелер арасындағы іс-қимылды қамтамасыз етеді.

Өзара іс-қимыл байланысы үшін радиостанциялар, телефон аппараттары, сөйлесу қондырғылары, мегафондар, дауыстап шығарушы жабдықтар, байланысшылар (Б) және өзге де техникалық құралдар пайдаланылады.

Ақпарат байланысы ӨСЖ, өрт сөндіру жедел штабы және КҚЖБО (ББП) арасында радиостанциялар мен телефон арқылы орнатылады.

Бұл байланыс КҚЖБО (БКДҚ) немесе ББП және бөлімшелер арасында өрттегі жағдай мен оны сөндіру барысы, қосымша күштер мен құралдарды шақыру туралы өзара ақпараттар, сондай-ақ ӨСЖ талаптарын су өткізу, газ авариялық, энергетикалық, қызмет көрсетулық және өзге қызметтерге жеткізуді қамтамасыз етуге тиісті.

Өртте радиобайланыс құралдарын пайдаланған кезде ӨСЖ барлық абоненттердің радио алмасу ережесін сақтауын қамтамасыз етуге міндетті.

Қатты түтiндеген және көруге мүмкiншiлiк жоқ болған жағдайда ӨСЖ нұсқауымен жарық көздерiн орнату жүзеге асырылады.

Шақыру (өрт) орнына жарықтандыру үшiн өртке қарсы қызметiнiң қаруларының арнайы өрт автокөлiктерiнiң жарық беру жабдықтарын, содай-ақ осы мақсатқа арналған басқа штаттық құралдарын пайдаланады.

Шақыру (өрт) орнында ӨСЖ нұсқауымен шаруашылық жүргізу объектiсінiң жарық беру жабдықтарын қосымша қолдануға болады.

Өртте жарық беру құралдарын орнату төмендегi ережелердi басшылыққа ала отырып жүргiзу қажет:

бiрiншi кезекте адамдарды құтқару жолдары жарықтандырылады;

жарылыс қаупi бар бөлмелерге сырттан терезе арқылы жарықтандырылады, бұл бөлмелерге прожекторларды алып кiру, оларда жану жағдайы болғанда ғана рұқсат етiледi;

қатты түтiндеген, көлемi үлкен бөлмелерге қуатты прожекторлар қойылады, жекелеген жағдайларда олар осы бөлмелерде жұмыс iстеушiлер үшiн бағдар ретiнде орнатылады;

прожекторлар, жалғастырушы муфталар, штепсельдiк ажыратқыштар, жалғастырушы қорапшылар және басқа кабельдердi қосушы құралдар оларға су тимейтiн, сондай-ақ құлайтын құрылымдардан зақымдану қаупi жоқ жерлерге орналастырылады.

Ғимараттардың (құрылыстардың) құрылымдарын ашу мен бөлшектеу:

адамдарды құтқару үшiн тиістi жағдай жасау;

құнды мүлiктердi құтқару;

жанудың жасырын ошақтарын табу;

от сөндiргiш заттарды жану аймағына беру және барынша тиiмдi пайдалану;

оттың таралуын шектеу үшiн отқа қарсы ажырату орнын дайындау;

түтiн мен газдарды шығару;

құлау қаупiн болдырмау;

оқпандарды беру үшiн ғимараттың iшiне немесе өрт ошағына өту мақсатында жүргiзiледi.

Ғимараттардың құрылымдарын ашу мен бөлшектеу ӨТЖ-ды қолдана отырып, белгiленген жұмыстарды толық орындау үшiн қажеттi шеңберде жүргiзiледi.

Жанудың жасырын ошақтарын табу, түтiндi шығару және от сөндiргiш заттарды қолдану үшiн өрт сөндiру құралдары ашылатын орынға шоғырланып iс-қимылға әзiр болғаннан кейiн құрылымдар ашылады.

Өрттiң таралуына тосқауыл қою мақсатымен өртке қарсы ажырату орнын құру жөнiндегi жұмыстар от ажырату орнына жеткенге дейiн аяқталуы керек.

Ғимараттың құрылымын ашу және бөлшектеу кезiнде құрылымның көтеру қабiлеттiлiгiн бәсеңдетпеу және олардың құлауына жол бермеу, жылу жүретiн және газ жүретiн магистралдарды, сондай-ақ электр жүйелерi мен электр қондырғыларын зақымдамау үшiн қажеттi барлық шараларды қолдану керек.

Құрылымдарды жоғарыдан лақтырған кезде олардың түсетiн орнын тексеру және қоршау қажет.

Түтінмен күресу үшін өртке қарсы қорғану жүйелерін, түтін жойғыш өрт көліктері мен түтін сорғыштар және желдеткіштер мен брезенттік бөгеттерді қолдану қажет.

Адамдарды, мүлiктердi құтқару, күштер мен құралдарды шоғырландыру, өрт сөндiргiш заттарды, басқа да жұмыстарды атқару үшiн жоғарыға көтерiлу (түсу) ұйымдастырылады.

Ғимарттардың (құрылыстың) көшiру жолдары мен құралдарын, сондай-ақ жауынгерлік жарғының 52-тармағында көрсетiлген құтқарудың техникалық құралдарын пайдаланып, жоғарыға көтерiлу (түсу) iске асырылады.

Жеке құрамды жоғарыға көтеруге арналған құтқарудың техникалық құралдарының орнын өзгерту, жеке құрамды ескерткеннен кейiн жүргiзiледi.

Жауынгерлiк iс-қимылды жүргiзудiң қауiпсiз жағдайларын және тапсырманы табысты орындауды қамтамасыз ету үшiн қорғану шараларын орындау ұйымдастырылады.

Қорғану шараларын орындау барысында белгiленген тәртiп бойынша жабдықтар, механизмдер, технологиялық аппараттар, электр, вентиляция және аэрациялық қондырғылар, жылу, газбен жабдықтау, канализация, объект iшiндегi транспорт жүйелерi және басқа да өрт орнындағы жоғары қауiп-қатер көздерi ажыратылуы (қосылуы), ал керек кезiнде демонтаж жасалуы мүмкiн.

Жоғары кернеуде тұрған электр қондырғыларын ажыратуды (токсыздандыруды) объектінің немесе елді мекеннің энерго қызметінің маманы дербес немесе ӨСЖ нұсқауы бойынша жүргізеді.

Кернеу 380 А астам электр жабдығын ажыратуды стандарттық ажырату құрылғыларын (ажыратқыштар, сақтандырғыштар және т.б.) пайдалану мүмкін болған жағдайда өртке қарсы қызметтің жеке құрамы жүргізеді. Қажет болған жағдайда желіні басқа тәсілмен ажырату мүмкін болмаған кезде 220 В артық аспайтын фазалық кернеудегi электр сымдарын кесу арқылы ажыратуға болады. Электр сымдары мен басқа да тоқ жүретiн элементтердi, егер олар:

өрт сөндiруге қатысушыларға қатер төндiрсе;

жаңа өрт ошақтарының пайда болуына ықпал етсе;

жауынгерлiк iс-қимылға кедергi жасаса, ӨСЖ нұсқауы бойынша жеке құрам ажыратады.

Техника қауiпсiздiгi ережесiнiң талаптарын сақтап және технологиялық үрдістің ерекшелiгiн есепке алып, ажырату командирдің басшылығымен жүргiзiледi. Бұл ретте ӨСЖ электроэнергияның ажырау орнына қауіпсіздік постын орналастырады немесе ерекше жағдайларда жеке құрам жетіспеу кезінде «Қосуға болмайды! Адамдар жұмыс істеуде!» тыйым салу белгісін орнатуды қамтамасыз етеді.

Өрт объектісін электрмен жабдықтаудан ажыртатудың мүмкіндігі болмаған жағдайда, энергия қызметтерімен әрекет ету нұсқауына сәйкес, егер де технологиялық процесс тоқтаусыз өндірісті көздемеген болса, бүкіл ауданның электрмен жабдықтаудан ажырауын талап ету қажет.

Жеке құрамның зардап шеккендерге алғашқы дәрiгерлiк көмек көрсетуi регламенттеуші құжаттармен белгiленген тәртiп бойынша орындалады. Осы мақсатта және керектi жағдайда, жеке тыныс алу органдарын сақтайтын құралдар, алғашқы қызмет көрсетулық көмек көрсететiн жабдықтар және басқа да осыған бейiмделген құралдар қолданылады.

Техникалық құралдардың жұмыс iстеуiн қалпына келтiру - өрт орнында кiдiруге болмайтын уақытша жөндеу жұмыстарын және өрт техникаларын, жабдықтарын, ӨТЖ-н, басқару және байланыс құралдарын техникалық күтiмнен өткiзу болып табылады. Көрсетiлген жұмыстарды ұйымдастыру өрттегi тылға жүктеледi.

Жиналу және бөлiмшеге қайту тәртібі.

Жиналу және бөлiмшеге қайту - өртке қарсы қызметiнiң күштер мен құралдарының өрт орнынан тұрақты орналасу орнына қайтардағы жеке құрамның iс-қимылдары.

Күштер мен құралдардың жиналуы өрт жойылғаннан кейiн немесе ӨСЖ нұсқауы бойынша өрттегi жұмыстардың көлемi қысқарғаннан соң жасалынады.

Өрт орнында күштер мен құралдардың жиналуына:

жеке құрамның санын тексеру;

ӨТЖ мен құралдардың толықтығын табель бойынша тексерiп, жинау;

ӨТЖ мен құралдардың өрт автокөлiктерiне орналастыру және бекiту;

пайдаланатын сыртқы өртке қарсы сумен жабдықтау жүйелерiн қауiпсiз жағдайға келтiру шараларын қарастыру жатады.

Өрт басында күштер мен құралдардың жиналуының аяқталғанын және олардың бөлiмге қайтуға дайын екендiгiн қарауыл бастығы (бөлiмше командирi) ӨСЖ және (немесе) гарнизонның кезекші диспетчерiне баяндайды.

Тұрақты орналасу орынына келiсiмен, қысқа уақытта күштер мен құралдарды жауынгерлiк дайындыққа келтiру шаралары iске асырылады.

Тұрақты орналасу орнына жету 10 минуттан аспайтын уақыт аралығында күштер мен құралдарды жауынгерлік даярлыққа келтіру бойынша шаралар қолданылады. Қарауылдың шығуға даярлығы ӨБОП (ББП) хабарланады.

Өрттегi жауынгерлiк iс-қимылдарды басқару:

жағдайды бағалауды және жауынгерлік жарғының талаптарына сәйкес өрттегi жауынгерлiк iс-қимылдарды басқарудың штаттық емес құрылымын құруды;

қойылған міндеттерде жедел лауазымды тұлғалардың біліктілігін және олардың жеке жауапкершіліктерін белгілеуді;

өрттi сөндiрудегi iс-қимылдарды жоспарлауды, соның iшiнде күштер мен құралдардың қажеттiлiгiн анықтауды, өрт сөндiрудегi жауынгерлiк iс-қимылдарды ұйымдастыру туралы шешiм қабылдайды;

өрттi сөндiруге қатысушылардың алдына тапсырма қою, бақылауды және өрттегi жағдайдың өзгеруiне қажеттi әсер етудi қамтамасыздандыруды;

өрттегi жағдайдың өзгеруiн есепке ала отырып, керектi ақпаратты белгiлеген тәртiп бойынша тiркелуiн iске асыруды;

өрттi жою бойынша жауынгерлiк iс-қимылдарды тиімді қамтамасыз етуге бағытталған басқа да iс-шараларды өткiзу қарастырылады.

Өрт сөндiрудегi тiкелей басшылықты өрт сөндіруге келген өртке қарсы қызмет гарнизонының аға лауазымды тұлғасы ӨСЖ атқарады. ӨСЖ дара басшылық принцiпiнде, өрт сөндiрудегi жауынгерлiк тапсырманы орындауға қатысушы жеке құрамды және де өрт сөндiруге қатыстырылған күштердi басқарады.

ӨСЖ нұсқауын өрт сөндiруге қатысушылардың барлығы орындауға мiндеттi.

ӨСЖ өрт кезiндегi iс-қимылына араласуға немесе оның нұсқауын өзгертуге ешкiмнiң құқығы жоқ.

Жауынгерлік жарғының 120-тармақ талаптарын ескергенде өрт сөндiру басшысы болып:

өртке қарсы қызметiнiң бiр бөлiмiнде жұмыс iстеген кезде – бөлiмдi басқаратын аға бастық немесе гарнизонның жедел кезекшісі;

бiрнеше бөлiмдер жұмыс iстеген кезде - өрт шыққан ауданның (объектiнiң) өрт бөлiмiн басқарушы аға бастық немесе гарнизонда белгiленген тәртiпке сәйкес өрттi сөндiруге басшылық жасауға рұқсат етiлген тұлға саналады.

Өртке келген өртке қарсы қызмет гарнизонының аға лауазымды тұлғасы:

жағдайды бағалауға және өрт сөндiрудi ұйымдастырудың дұрыстығын айқындауға;

қосымша күштер мен құралдарды шақырудың қажеттiлiгiн анықтауға;

қажет болған жағдайда өрт сөндiрудiң басшылығын өз қолына алуға міндетті.

Өртке келген аға лауазымды тұлға басшылықты өз қолына алған-алмағанына қарамастан өрт сөндiрудiң нәтижесi үшiн жауап бередi.

Аға лауазымды тұлғаның өртте өрт сөндiру басшысына немесе оны аттап өтiп бұйрық беруi өрт сөндiрудiң басшылығын өзiне алған сәтi болып саналады.

Егер өрт сөндiру кезінде күштер мен құралдарды басқару қамтамасыз етілмесе аға бастық өрт сөндiрудiң басшылығын өзiне алуға мiндеттi.

Аға лауазымды тұлға өрт сөндiруді басшылыққа алу бойынша өзінің қабылдаған шешiмi туралы жедел штаб бастығын, тыл бастығын және жауынгерлiк учаске бастықтарын хабардар етуге және жариялауға мiндеттi.

ӨСЖ болатын өртке қарсы қызмет гарнизонының лауазымды тұлғалары, өте жоғарғы нөмірлi (рангімен) өрттiң болуына шақыру, төтенше жағдайға кiдiртпеуге әсер тигiзу жөнiнде хабарлама алғанда және ӨСЖ мiндетiн орындау мүмкiн болмаған басқа жағдайларда, өрттi сөндiруге қатысушылардың арасынан басқа лауазымды тұлғаны ӨСЖ етіп тағайындап, өрт орнын тастап кете алады, бұл ақпарат мiндеттi түрде кезекші диспетчерге, өртті сөндіруге қатысушыларға хабарланады. Осы шешiмнiң салдарына жауапкершiлiк, оны қабылдаған лауазымды тұлғаға жүктеледi.

Өрттегі жағдайға байланысты ӨСЖ жедел штаб, жауынгерлік учаскелер мен секторлар құруына болады.

Өртте екі және одан көп бөлімдер жұмыс атқарғанда, өрт болған шығу ауданында орналасқан өрт бөлімінің орта немесе кіші басшы құрамынан тыл бастығы тағайындалады.

Өрттегі жағдай кенеттен өзгерсе және ӨСЖ уақытылы бұйрық алуға мүмкіндік болмаған жағдайда бөлім басшылары (командирлері) ынталық көрсетіп, өздігінше іс-қимыл жасаулары керек.

Өрт сөндiруге қатысушылар:

жауынгерлік жарғының талаптарын, сонымен қатар алдына қойылған жауынгерлiк тапсырманы орындауға;

бекiтiлген өрт техникаларының, ӨТЖ және жабдықтардың, үздiксiз жұмыс iстеуiн, олардың бұзылмауын қадағалап, табылған кемшiлiктердiң жөнделуiн қамтамасыз етуге;

өрттегi жағдайдың өзгеруiн қадағалау, берiлген бұйрықтар мен белгiлердi, ӨСЖ немесе басқада жедел лауазымды тұлғалардың нұсқауымен өз iс-қимылына өзгерiстер енгiзуге, сонымен қатар тiкелей басшысына мәлiмдеме беруге;

өртте белгiленген тәртiп бойынша байланысты ұстауға;

техника қауiпсiздiгiн сақтауға;

жарақат алғандарға алғашқы дәрiгерлiк және бiр-бiрiне көмек көрсетуге міндетті.

Өрт сөндiруге қатысушылар:

Жауынгерлік Жарғы мен заңдылықтың талаптарына қайшы келмейтiн iс-қимылдарды орындау және қойылған тапсырманы нәтижелi шешуге;

өрттiң қауiптi құбылыстары мен олардың таралуы мүмкiн жерлерге енуге;

өрттiң таралуына кедергi жасайтын, оның толық өшiрiлуiн қамтамасыз етуiне жағдайлар жасауға;

шаруашылық жүргізу объектілерінің байланыс құралдарын, көлiктерiн, су құбырларын, жабдықтарын ақысыз пайдалануға;

өрт болған жерге қарасты аймаққа, көлiктердiң және жаяу жүргiншiлердiң жүруiне тыйым салуға немесе шек қоюға;

өрт болған жерден адамдар мен мүлiктердi шығаруға құқылы.

Өрттi сөндiруге қатысушылар белгiленген тәртiппен негiзгi мамандықтар бойынша:

өрт сөндiрушi (аға өрт сөндiрушi);

өрт автокөлiгiнiң жүргiзушiсi;

бөлiмше командирi;

қарауыл бастығының мiндеттерiн атқарады.

Өрттi сөндiруге қатысушылар өз мiндеттерiн орындамаса немесе дұрыс орындамаса, сонымен қатар өз құқығын дұрыс және толық пайдаланбаса, белгiленген жауапкершiлiкке тартылады.

Өрт сөндiрушiнiң (аға өрт сөндiрушiнiң) мiндеттерi

Өрт сөндiрушi - өртте тiкелей арнайы жұмыстарды жүргізетін қарауылдың лауазымды тұлғасы.

Өрт сөндiру кезiнде өрт сөндiрушi:

өзiнiң жауынгерлiк тапсырманы, сондай-ақ бөлiмше тапсырмасын бiлуге;

командирлердiң және бастықтардың тапсырмалары мен бұйрықтарын сөзсiз, нақты және дер кезiнде орындауға;

командирдiң рұқатынсыз өз шебін тастап кетпеуге;

өз бөлiмшесiнiң командирiмен және өрт сөндiрушiлерiмен байланыс ұстауға;

жауынгерлiк тапсырманы орындау кезiнде ынталық пен тапқырлық танытуға;

адамдардың өмiрiне қауiптi байқаған жағдайда оларды ескертуге, құтқару шараларын қолдануға, ол жөнiнде бөлiмше командирiне баяндауға;

жарақат алғандарға алғашқы дәрiгерлiк көмек көрсетуге;

ӨТЖ түзулiгiн бақылап отыруға және оларды ұқыпты ұстауға;

техника қауiпсiздiгi ережелерiн сақтауға;

жұмыс бiткен соң берiлген ӨТЖ тексеруге, нәтижесiн бөлiмше командирiне баяндауға мiндеттi.

Барлау құрамына кiретiн өрт сөндiрушi:

қажеттi жабдықтарды және ӨТЖ өзiмен бiрге алып жүруге;

барлауды басқарушыдан қалмай жүруге;

төңiректi ұқыпты бақылап отыруға;

қауiптi жағдайда адамдарды байқаған кезде, бөлмелерде және ғимарат құрылымдарының қуыстарында от немесе түтiн пайда болғанда, барлауды басқарушыға жедел баяндауға мiндеттi.

Адамдарды құтқару кезiнде өрт сөндiрушi:

командир көрсеткен құтқару тәсiлiне қажеттi ӨТЖ өзiмен алып жүруге;

бөлмеге кiрген кезде құтқарылатындарға көмек көрсететiндiгi туралы хабарлауға;

командир көрсетпеген жағдайда, құтқарудың ең қауiпсiз тәсiлi мен қысқа жолын таңдауға;

құтқарылушыны от пен түтiннiң әсерiнен қорғаудың шараларын қолданып, жоғары температура мен қалың түтiн аймағынан тек айрықша жағдайларда ғана құтқарылушымен бiрге өтуге мiндеттi.

Жең жолдарын жүргiзу кезiнде өрт сөндiрушi:

оқпаншылар шебіне барынша қолайлы және қысқа жолды таңдауға;

жеңдердi өткiр немесе жанып жатқан заттардың, сондай-ақ күйдiретiн заттар төгiлген жерлер арқылы тартпауға. Егер басқа жол болмаған кезде, жеңдердi тарту үшiн қолдағы бар материалдардан төсенiш салуға және зақымданудан оларды қорғау үшiн басқа құралдарды пайдалануға;

жең жолдарымен ғимараттардың өтетiн жерлерi мен басқыштарын кедергiлемеуге, көбiне жең жолдарын басқыш шарбағының белдеулері аралығынан тартуға;

жең жолдарын көшенiң, жолдың, ауланың шетiмен, мүмкiндiгiнше жолдың жүрмейтiн бөлiгiмен, ал темiр жол төсемiнде рельстердiң астынан тартуға;

жолдың (көшенiң) жүретiн бөлiгiне салынған жеңдердi жең көпiршелерiмен қорғауға;

тарамдарды жолдың жүретiн бөлiгiне орнатпауға, жеңдердiң ширатылуына және бүгiлуiне, жалғанатын жерлерiнiң жолдың қатты бетiне соғылуынан, сондай-ақ кедергiлердiң үстiнен тартқан кезде жеңдердi күрт бүгiлуден сақтауға;

жоғары тартылатын жең жолдарын жең ұстағыштармен бекiтуге;

оқпаншының қозғалуы үшiн және оқпанмен маневрдi қамтамасыз ету үшiн қажеттi мөлшердегi жең қорын жасауға;

қажет болғанда жең жолдарын оқпан тұсынан ұзартуға;

әдеттегiдей, жайлардың iшiнде резиналы жеңдердi пайдалануға;

автосатыда жең жолдарын басқыштар аралығында, оны жең ұстағыштармен бекiтiп орналастыруға мiндеттi.

Материалдық құндылықтарды басқа орынға көшiру кезiнде өрт сөндiрушi:

командир көрсеткен орынға көшiру ретiн сақтауға;

басқа орынға көшiрiлетiн материалдық құндылықтарға ұқыпты қарауға және олардың сақталу шараларын қолдануға;

басқа орынға көшiру жолдарын кедергiлемеуге мiндеттi.

Оқпанмен жұмыс iстеу кезінде өрт сөндiрушi:

жең жолдарының қажеттi қорын жасап, жану орнына мүмкiндiгiнше жақындауға;

барынша өрши жанған жерге, түтiнге емес, жану байқалған құрылымдар мен заттарға су ағынын бағыттап, оқпанмен алға жылжуға;

су ағынын оттың таралуына қарсы, бiрiншi кезекте құрылымдардың жану немесе берiктiгi өзгерген жағдайда қызу бүкiл құрылымның немесе құрылыстың бiр бөлiгiнiң құлауын туғызуы мүмкiн бөлiктерiне бағыттауға;

тiк жерлердегi отты өшiру кезiнде су ағынын жоғарыдан төменге бағыттауға;

шепті ауыстыру кезiнде су берудi уақытша тоқтатуға немесе оқпанды төмен қаратып ауыстыруға;

биiктiкте ең қауiпсiз шепті таңдап бөлiмнiң сақтау құралдарын қолдануға;

сатыларда тек карабинмен бекiтiлгеннен кейiн ғана оқпандармен жұмыс iстеуге;

су беру тоқтағаннан кейiн де оқпанды қараусыз қалдырмауға;

егер техника қауiпсiздiгiнiң барлық талаптары орындалмаса, кернеуде тұрған электр сымдарына су ағынын бағыттамауға және тимеуге;

оңай сынатын немесе шыны ыдыстары бар кездегi жануларды, суды шашырата себу арқылы немесе көбiкпен сөндiруге;

жеңiл тұтанатын және жанатын сұйықтары бар ыдыстарды, сығымдалған газы бар баллондарды, қысымда тұрған қондырғыларды және аппараттарды, жылу әсерiнен сақтауға, қызған жердi бiрқалыпты салқындата отырып қорғауға;

ғимараттың немесе құрылыстың жеке бөлiктерiне от қаупін төндiрген құрылымдарына су ағынын бағыттап, жылу әсерiнен қорғауға;

көбiк беретiн жерге су ағынын бағыттамауға;

жану өшiрiлгеннен кейiн оқпанды жабуға немесе сыртқа шығаруға мiндеттi.

Ғимарат құрылымын ашу және бөлшектеу кезiнде өрт сөндiрушi:

бөлiмше командирi көрсеткен шекте жұмыс атқаруға;

механикаландырылған өрт құралдарын пайдалануға;

өшiру құралдары дайын болғаннан кейiн жану ошағын сөндiру үшiн құрылымдарды ашуға;

ашу және бөлшектеу жұмыстарын ғимаратқа, құралдарға және материалдық құндылықтарға барынша аз зияндармен атқаруға;

олардағы құбыр өткiзгiштер мен арматуралардың, сондай-ақ байланыс және электр жүйелерiнiң зақымдануына жол бермеуге;

әр түрлi құрылымдарды командирдiң рұқсатымен, сақтық шараларын қолдана отырып жоғарыдан тастауға;

биiк тiк құрылыстардың, құрылымдардың (металл құбырлардың, антенналық қондырғылардың және т.б.) құлауынан сақтану үшiн олардың бекiтiлген жерiнiң зақымдануына (тарту, керме, тiрек және т.б.) жол бермеуге мiндеттi.

Өрт сөндіруші-байланысшы:

командирдің бұйрықтарын алып және анықтағаннан кейін, оларды дер кезінде бұрмалаусыз бұйрықты орындаушыға жеткізуі керек, содан кейін бастыққа келіп бұйрықтардың тапсырылғаны жөнінде баяндауға;

радиостанция және телефон арқылы ӨБОП (ББП) жедел штабымен үнемі байланысты орнату және үнемі байланыста болуға;

өзімен бірге жылжымалы радиостанцияны, телефондар анықтамасын, шақыру белгілерінің тізімін, таза парақтары бар блокнотты, қарындаш пен шамды алып жүруге міндетті.

Өрт сөндiрушi сөндiрiлген өрт орнында:

өрт жойылған бүкiл аймақты бақылауға, жану ошағын байқаған кезде ол туралы кезекші диспетчерге хабарлауға және оны өшiруге кiрiсуге;

қарауыл кезекшiсiмен тұрақты байланыста болуға, оған күзету учаскесiндегi жағдайды хабарлап отыруға;

өз бастығының бұйрығынсыз күзету учаскесiн тастап кетпеуге;

кетуге рұқсат алғаннан кейiн объект әкiмшiлiгiн ескертуге мiндеттi.

Өрт сөндiрушi өрт сөндiру барысында «Жауынгерлiк есептоптың негiзгi міндеттерінің тізімімен» белгіленген жұмыстарды атқарады.

Бөлiмше командирi - шақырылған жерге (өртке) келген өрт автокөлiгi немесе басқада тез әрекет жасаушы техниканың жауынгерлiк есебiн басқарушы қарауылдың лауазымды тұлғасы. Шақырылған жерге (өртке) бөлiмше командирi қарауылдың құрамымен келгенде, осы қарауыл бастығының қойған тапсырмасын орындайды.

Бөлiмше командирi бөлiмшенiң жеке құрамының тiкелей бастығы болып табылады және оның iс-қимылдарына жауап бередi. Ол бөлiмшенiң жауынгерлiк жұмысын басқарады.

Бөлiмше командирi:

өрт орнына келiсiмен, аға бастық келгенге дейiн бiрiншi болып өрт сөндiрудi басқарады. Басқа жағдайларда ӨСЖ хабарлап, одан әрi оның бұйрығын орындауға;

өз бөлiмшесiнiң және қарауылдың жауынгерлiк тапсырмасын бiлуге, оны әрбiр өрт сөндiрушiге жеткiзуге;

жауынгерлiк есептоптың өзара iс-қимылдарын қамтамасыз етуге;

өрт сөндiрушiлердiң бұйрықтарды және белгiлердi дұрыс, нақты орындауын қамтамасыз етуге;

бөлімшенің жеке құрамы арасында күш жұмсалатын жүктемесін бірқалыпты бөлуге;

бөлiмшенiң жеке құрамының техника қауiпсiздiгi ережесiн орындауын бақылауға және өзі сақтауға ;

бөлімшенің жеке құрамына көрсетілген жұмыс учаскесіндегі мүмкін қауіп туралы хабарлауға;

өзi бағынатын бастықпен байланыс ұстауға, оған жұмыс учаскесiндегi жағдайдың өзгергендiгi туралы баяндауға;

радиостанцияда жұмыс iстеудi, радиоалмасудың ережесiн бiлуге және сақтауға мiндеттi.

Жауынгерлiк қанат жаю кезiнде бөлімше командирі:

өте қысқа мерзiмде қанат жаюды қамтамасыз етуге;

бөлiмшенiң жеке құрамына су көзiн, магистралдық жең жолдарын тартудың бағыты мен тәсiлдерiн, жолдарда ең аз жеңдер санын пайдалануды ескере отырып, тарамдарды қондыру орнын, оқпандардың саны мен түрлерiн және оқпаншылардың шебін, өрт сатыларын орнату орнын көрсетуге;

өрт сатыларын орналастырудың дұрыстығын қадағалауға;

өрт кезінде өзi бағынатын бастыққа жауынгерлiк қанат жаюдың орындалғандығы туралы баяндауға міндетті.

Құрылымдарды ашу және бөлшектеу жұмыстарын атқарған кезде бөлімше командирі:

қажеттi өрт құралдары бар өрт сөндiрушiлердiң қажеттi санын белгiлеу, оларға жүргiзiлетiн жұмыстың мақсатын, ашу және бөлшектеудiң көлемi мен орнын көрсетуге;

егер құрылымды ашу және бөлшектеу бiр бөлiмшенiң күшiмен жүргiзiлсе, өрт сөндiрушiлерге әртүрлi мүлiктердi орналастырудың орындарын көрсетуге;

төменге (тастау орынына) бекетшi қоюға;

құрылымдарды ашу мен бөлшектеудiң тәртiбiн орындауды және жабдықтарға, мүлiктерге ұқыппен қарауды қамтамасыз етуге;

жұмыс орнына жақын жердегi электр сымдарын және электр құралдарын тоқтан ажыратудың, жауынгерлік жарғының 111 тармағына сәйкес газ өткiзгiштердi өшiрудiң, сондай-ақ құрылымның құлауын алдын алуға байланысты шараларды қолданып, жұмысты қауiпсiз жүргiзудi қамтамасыз етуге;

негiзгi құрылымды қадағалап, олардың құлауына және зақымдануына жол бермеуге міндетті.

Құнды мүлiктердi көшiру жөнiндегi тапсырманы орындау кезiнде бөлімше командирі:

өрт сөндiрушiлерге көшiрудiң кезегiн, материалдық құндылықтарды орналастырудың жолдары мен орындарын көрсетуге;

көшiрiлген материалдық құндылықтарға қарау мен сақталуын бақылауға міндетті.

Бөлiмдердi қарсы алу және орналастыру жөнiндегi тыл бастығының тапсырмасын орындау кезiнде бөлiмдi қарсы алуға, өрт автокөлiктерiн орналастыратын су көздерiн көрсетуге, бөлiм басшыларына ӨСЖ (жедел штаб бастығының, тыл бастығының) бұйрықтарын жеткiзуге және жедел штабтың орналасқан орнын көрсетуге міндетті.

«Тоқтат» командасы немесе белгiсi болғанда бөлімше командирі:

бөлiмшенiң жеке құрамының санын тексеруге;

ӨТЖ-ң санын тексеруді, автоцистернаны сумен толтыруды қамтамасыз етуге;

өртте бағынышты болған бастыққа бөлiмше командирi бөлiмшенiң қайтуға әзiр екенiн баяндауға міндетті.

Бөлімше командирі өрт сөндiрiлген жерде қызмет кезінде:

өрт орнына үздiксiз бақылау ұйымдастыруға;

өрт сөндiру құралдарын үнемi дайындықта ұстауға;

жану ошағын байқағанда, оларды өшiрудiң шараларын қолданып, ол жөнiнде өрт бөлiмiне хабарлауға;

қарауыл бастығының бұйрығы бойынша бөлімшеге қайту, бөлiмшенiң кетуi туралы объект әкiмшiлiгiн хабардар ету және оларға одан әрi бақылау жүргiзудi тапсыруға міндетті.

Бөлiмшенің орналасқан орнына келгеннен кейiн бөлiмше командирi күштер мен құралдарды жауынгерлiк дайындыққа тез келтiрiп, бұл туралы кезекшi қарауыл бастығына баяндауға мiндеттi.

Қарауыл бастығының мiндеттерi

Қарауыл бастығы - өртке қарсы қызмет қарауылының лауазымды тұлғасы.

Қарауыл бастығы қарауылдың жауынгерлiк жұмысына басшылық жасайды, жеке құрамның және өзінің техника қауіпсіздігі бойынша ережелерді сақтауларына, жеке құрамның қауiпсiздiгiне жауынгерлiк тапсырманың орындалуына, өрт техникасы мен ӨТЖ-ң сақталуына жауап бередi.

Шақыру орнына қарауыл келгеннен кейiн қарауыл бастығы ӨСЖ ретiнде ең алдымен, жауынгерлік жарғының 139-145 тармақтарын басшылыққа алады, ал қосымша шақыру бойынша ӨСЖ (жедел штабқа) баяндауға, тапсырма алып, оның орындалуын қамтамасыз етедi.

Шақыру орынына (өрт шыққан жерге) баратын жол үстiнде қарауыл бастығы:

жол қозғалысының қысқа маршрутын анықтап, жүргiзушiлердiң гарнизон бастығы белгiлеген жол жүру жылдамдығы мен жол жүру ережелерi талаптарының орындалуын бақылауға;

өрт сөндiрудiң жедел құжаттарымен (жедел жоспарлар, карточкалар, су көздерiнiң планшеттерiмен және т.б.) танысуға;

радиостанция арқылы өрт орынынан, ӨБОП (ББП) ақпараттарды үнемi тыңдап отыруға;

жол бойында тоқтауға мәжбүр болған кезде, жауынгерлік жарғының 28 тармағын басшылыққа алуға мiндеттi.

Құтқару жұмыстарын жүргiзу кезiнде қарауыл бастығы:

қауiп төнген адамдарға жедел көмек көрсету үшiн қарауыл күштерi мен құралдарын бөлуге;

бөлiмше командирлерiне адамдарды құтқарудың жолдары мен тәсiлдерiн көрсетуге;

адамдарды құтқарумен бiрге құтқару жөнiндегi жұмыстарымен айналыспайтын жеке құрамды, өрт сөндiру жұмыстарына бөлiп ұйымдастыруға мiндеттi.

Жауынгерлiк қанат жаю кезiнде қарауыл бастығы қажеттi күштер мен құралдарды iс-қимылға дер кезiнде енгiзудi есепке алып, әрбiр бөлiмшенiң тапсырмасын анықтауға міндетті.

Құнды материалдарды көшiрудi ұйымдастыру кезiнде қарауыл бастығы:

көшiрудiң кезегi мен жолдарын көрсетiп, оны басқаратын бөлiмше командирiн тағайындауға, сондай-ақ көшiрiлген құнды материалдарды орналастыру орнымен олардың сақталуын қамтамасыз етуге;

көшiрудi өрттi сөндiрумен қатар жүргiзуге мiндеттi.

Малдарды көшiру кезiнде қарауыл бастығы:

малдарға төнген қауiптiң сипатын, олардың түрiн, санын, күту тәсiлiн, көшiру жолының жағдайын анықтауға;

көшiру тәсiлi мен орнын анықтауға;

түтiнмен күресу қарсы шараларды қолдануға;

қызмет көрсетушiлердi және авариялық-құтқару құрылымдарының мүшелерiн көшiруге тартуға;

өрттi жою үшін оқпандарды бере отырып жануарларды қауiпсiз көшiру үшiн барлық шығу есіктерін пайдалануға мiндеттi.

3 Нысанның жедел-тактикалық мінездемесі

3.1 «Davmir» сауда үйінің жедел-тактикалық мінездемесі
«Davmir» сауда үйі Жамбыл облысы, Тараз қаласы, Төле би көшесі бойында орналасқан.

«Davmir» сауда үйі үш қабатты ғимарат және жерасты қабаты бар. Ғимараттың өртке төзімділігі екінші дәрежелі. Ғимараттың жобадағы өлшемі 37 м х 25м, биіктігі 12 м. Жалпы ауданы – 3700 м2 , әр қабаттың ауданы – 925 м2.

Ғимарат іргетасы күйдірілген кірпіштен. Сыртқы қабырғалар және ара жапқыштар қалыңдығы 500 мм ракушеблоктан жасалған. Жабындысы - темір бетонды монолиттен, шатыры металдан орнатылған. Терезелері – метал пластиктен. Сауда үйінің қасбет бөлігі дыбыс оқшаулағыш әйнектен жасалған.

Бірінші қабатта дәмхана, бутиктер және әр түрлі бөлме түрінде сауда бөлімдері орналасқан. Сонымен қоса қабатта қызметтік кабинеттер, киім ілу бөлмесі және санузелдер бар.

Екінші қабатта сауда бөлімдері, интернет кафесі, жиһаз сату бөлімі орналасқан.

Жерасты қабатында қоймалар және сауда бутиктері, ойын аппараттары орналасқан.

Қабаттар арасындағы байланыс үшін бір ашық баспалдақ бар. Адамдарды жедел көшіру үшін ғимаратта екі есік қарастырылған.

Қабырғалар мен төбесі бөліктері жанбайтын материалдардан жасалынған. Еден – тайғанауға қарсы сырланған керамикалық плиталардан жасалынған.

Сауда бөлмелері мен басқа бөлмелерде кіру есіктері келушілерді көшіру бағытымен бағыттас.

Қазіргі уақытта «Davmir» сауда үйі сауда залдары, офистер, үй қызмет көрсетудің өндірістері, халық тұтыну тауарларының сақтау камералары және т.б. сол сияқты сан алуан бөлмелерден тұрады. Сондықтан сауда үйі қазіргі уақытта негізінде сауда өндірістеріне жатқызылады. Бутиктер, офистер, салондар, шеберханалар металлопластикалық құрылымынан орындалған, сырты жану материалынан жасалынған (декоративті қабырға панельдері). «Davmir» сауда үйі сыртқы бөлімі металлокаркас бойынша темірбетоннан орындалған, декоративті тордан жасалынған. «Davmir» сауда үйі өрт жүктемесін жанғыш маталар, иіс сулар, ағаштан жасалынған жиһаздар, пластмассадан жасалынған техникалық құрал жабдықтар және т.б. құрайды, олар сауда залдарында 100 кг/м2 және одан көп құрайды. Ғимараттың артқы жағында сақтау камерасы салынған.

Күндіз сатушылармен қызметкерлердің саны: 30 адам, күнделікті келетін тұтынушылардың орташа саны 50 адам, түнгі мезгілде қарауылдар саны 1 адам.

3.2 Ғимараттың өрт қауіпсіздігінің қысқаша сараптамасы
«Davmir» сауда үйі құрамына: сауда залдары, тауарды қабылдау, өңдеу және сақтау бөлмелері, әкімшілік-тұрмыстық және техникалық бөлмелер кіреді.

«Davmir» сауда үйі өрт қауіпсіздігі жанғыш болып келетін тауардың көп болуына және түрлі тұтану көздері және өрттің тарау жолдары болуына байланысты.

«Davmir» сауда үйі қатты жанғыш материалдар мен заттар (жиһаз, қағаз,мата), сұйықтықтар және газдар жануы мүмкін. Көбіне өрт пайда болу себебі тауар сату және сақтау кезінде өрт қауіпсіздігі ережелерін дұрыс пайдаланбау болып табылады.

Жану өнімдері және жалын сауда орталығында көлденең, тік, есік, терезе өтпелері, баспалдақ торлары, желдету жүйесі және басқа да инженерлі коммуникациялар арқылы таралуы мүмкін. Сауда өндірісі орнындағы заттар мен материалдардың ылғалдылығы 8 – 10 % құрап, осы материалдардың тез тұтануына және оттың таралуына әсерін тигізеді. Осы кезде түтін тігінен тез тарайды, екінші қабатты түтіннің басуы сонымен түсіндіріледі.

Тез тұтанғыш және өрт қауіпті тауары бар сауда бөлімдерін (аэрозолды қораптағы парфюмерия, пластмасс және синтетикалық материалдардан жасалған бұйымдар, тұрмыстық химия тауарлары) бірінші қабатта, құтқару жолдары мен есіктеріне жақын орналастырылмауы адамдарды құтқаруды қиындатады.

«Davmir» сауда орталығында өрт кезінде адамдар өлімі болуы мүмкін, себебі мұндай ғимараттарда адам көп болады, бөлмелердің орналасуын дұрыс білмегендіктен, адамдарды құтқаруды ұйымдастыруға әсерін тигізеді.

Қағаз – жанғыш тез тұтанғыш материал, тұтану және өздігінен тұтану температурасы 230^оС, жану жылдамдығы 8*10³ кг/(м²*с), стелаждағы кітап түрінде – 5,5*10^-3. Бума түрінде сақтаған жағдайда 100^оС – ге дейін өздігінен қызады. Азот қышқылы және басқа да қатты қышқылдар әсерінен химиялық өзінен – өзі жануы мүмкін.

Сөндіру құралдары: шашыраңқы су, сулағышы бар шашыраңқы су және ауа – механикалық көбік.

«Жартылай бархат» матасы фосфор оксидті поли-2-метил-5-винилпиридин тұз целлюлоза полимері негізіндегі талшықтан тұрады. Матадағы фосфор құрамы 3,5 – 3,7 %, азот 1,95 – 1,97 % құрайды.

Өрт қауіпсіздік қасиеттері: жанғыш материал, жану тобы Г2, тұтануы В2.

Сөндіру құралдары: компактті және шашыраңқы түріндегі су ағысы.

Кептірілген «Реферанс» матасының құрамы: 40 % - жүн, 60% - ацетохлорин.

Өрт қауіпсіздік қасиеттері: жанғыш материал, жану тобы Г3.

Сөндіру құралдары: компактті және шашыраңқы ағыс түріндегі су.

Жүн – жанғыш материал, жану жылуы – 20502 кДж/кг, тұтану температурасы 200^оС, өзінен - өзі тұтану температурасы 570^оС.

Сөндіру құралдары: компактті және шашыраңқы ағыс түріндегі су.

Қарағайлы ағаш – тығыздығы 414 – 510 кг/м³, жылу өткізгіштігі 0,37 Вт/м к, жану жылулығы 18731 – 20853 кДж/кг.

Өрт қауіпсіздік қасиеттері: жанғыш материал, тұтану температурасы 250^оС, өздігінен тұтану температурасы – 390^оС, ұсақталған күйінде ысып жануы мүмкін, өздігінен жанған кезіндегі бықсу температурасы – 280^оС. Аэросалмақ алау тарауының төменгі тұтану шегінің концентрациясы 34 г/м³, аэросалмақ жарылысының максималды қысымы 520 кПа, қысымның артуының максималды жылдамдығы 5,5 МПа/с, 400^оС температура кезіндегі түтін түзу коэффициенті 717м²/кг, 400^оС температура кезіндегі жану өнімінің улылығы 35,5 ±2,7 г/м³.

Сөндіру құралдары: шашыраңқы су, сулағышы бар шашыраңқы су және ауа – механикалық көбік.

ПФ эмаль бояуы – тез тұтанғыш сұйықтық (ТТС), жарқ ету температурасы – 31^оС, тұтану температурасы – 37^оС, өздігінен тұтану температурасы – 420^оС, жалын тарауының төменгі концентрациялық шегі - 29^оС.

Сөндіру құралдары: шашыраңқы су, сулағышы бар шашыраңқы су және ауа – механикалы көбік.

Ағаш-талшықты плита (ДВП) – жанғыш материал. Тығыздығы – 212 кг/м³; жану жылулығы 17334,31 – 20890,71 кДж/кг; жылу өткізгіштігі – 0,054 Вт/м*К, жанғыштық көрсеткіші – 2,1, тұтану температурасы – 222^оС, өздігінен тұтану температурасы – 345^оС, жылудан өзі жануға бейімді.

Сөндіру құралдары: шашыраңқы су, сулағышы бар шашыраңқы су және ауа – механикалы көбік, ПФ ұнтағы.
3.4 Инженерлік құрылғылары бойынша шешімдер
3.4.1 Жылу беру жүйесі
Жылыту жүйесі бір құбырлы П-тәрізді стояктармен қамтамасыз етілген. Магистральды құбырлар цоколды қабаттың еденіне ашық және еден астында біркелкі төселген. Қыздыру аспаптары ретінде МС – 90 У шойын радиаторлары қолданылған. Аспаптардың жылу беру реттілігі реттелген екі кранмен қамтамасыз етіледі. Ауа шығару жылыту құралдарының жоғары нүктесінде орнатылған «Маевского» краны көмегімен қарастырылған.

Жылумен қамтамасыз ету көзі болып жылу тасығыш өлшемі 130 – 70^оС қазандық болып табылады.

Жылудың жылытуға, желдетуге және ыстық сумен қамтамасыз етуге сумарлы шығыны 597270 ккал/сағ, 696,7 кВт.

Жылу жүйелерінің тартылуы 3.006.1 – 2/87 сериялы жиналмалы темірбетонды элементтерден, өшпелі каналдардан жасалған. Жер асты суларының жоғары деңгейіне байланысты жабыстырылған битумды оқшаулағыш қарастырылған. Жылу созғыштардың компенсациясы компенсаторда орналасқан П – тәрізді конденсатор есебімен орындалған. Құбырлардың жылу оқшаулағышы ҚН жЕ бойынша орындалған, жылу жүйелерінен судың жіберілуі жылжымалы сорғыштармен жақын орналасқан құдыққа құбыр бойымен құйылады. Төгілетін судың температурасы 40^оС аспайды.

Жылыту қондырғысына қыздыру құралдары – МС – 90^// радиаторлары қабылданған. Жылыту жүйесіндегі жылу ұстағыш – 105 – 70^оС өлшемді су. Ғимараттың жылыту жүйесі жылу жүйесіне қатыссыз қосылады.

Стояктар, магистральды және транзитті құбырлар жұқа қабырғалы шойынды электродәнекерлі құбырлардан мемлекеттк стандарт (МЕСТ) 10704 – 91 бойынша орындалған. Жер асты каналдар шегінде құбырлар синтетикалық байланысты минерал маталы маркасы 150, қалыңдығы 40 мм цилиндрмен оқшауланған, ТУ6 – 11 – 145.80 бойынша рулонды шыны пластикпен орындалған.

Жылу беру маусымы басталар алдында пештер, қазандықтар, жылу генератор және калориферлік қондырғылар, басқа да жылу құралдары мен жүйелері жөнделіп, тексеруден өткізілуі қажет. Жарамсыз пештер мен басқа жылу беру құралдарын пайдалануға тыйым салынады.

Машинистер, от жағушылар жыл сайын жылу беру маусымы алдында өртке қарсы нұсқаулықтан өткеннен кейін ғана жұмысқа жіберіледі.

Өндірістік және басқа да бөлмелерде пеш жағуды жылу беру құралдарын пайдалану кезінде өрт қауіпсіздігі шаралары туралы нұсқау алған арнайы белгіленген тұлғалар (от жағушылар) іске асырады.

Пештер мен басқа да жылу беру құралдарының белгіленген норма бойынша жанғыш құрылысты өртке қарсы шегінісі болуы тиіс, сондай-ақ ауданы 0,5х0,7 м кем емес, ешбір ақау мен мүлтіксіз қаңылтыр(ағаш немесе өзге де жанғыш заттан жасалған) төселуі қажет.

Жылу беру маусымы алдында пештер мен түтіндіктерді күйеден тазарту керек, ал бүкіл маусым бойына:

1) жылу пештері үшін үш айда бір рет;

2) үздіксіз қозғалыстағы ошақ пен пештер үшін екі айда бір рет;

3) үздіксіз жағылатын ас үй плиталары мен басқа пештер үшін айына бір рет тазартылуға тиіс.

Отын құбырындағы қазандықтың әрбір тозаңдатқыш құралында және жылу генератор қондырғыларында екі бұрамадан (вентиль): біреуі - пештің оттығында, екіншісі - отынды сыйымдылықта болуы қажет.

Ұйымдар мен елді мекендерде қазандықтар мен жылу өндіргіш қондырғыларын пайдалану кезінде:

1) арнайы оқудан өтпеген және тиісті біліктілік куәлігін алмаған тұлғаларды жұмысқа жіберуге;

2) автоматтандырылмаған қазандықтарда жұмыс істейтін тұлғалар ауысым кезінде жұмыс істеп тұрған қазандықтарды қадағалаусыз қалдыруға;

3) қазандықтар және жылу генераторлары орнатылған бөлмелерде 1м³ астам ТТС пен 5м³ ЖС отын сақтауға;

4) өрт болған жағдайда құрылғысыз бактарды отынды авариялық сыйымдылыққа (қауіпсіз орындарда) аудару үшін пайдалануға;

5) құралдарды пайдалануда техникалық жағдайы қарастырылмаған мұнай өнімдері мен тез тұтанғыш және жанғыш материалдар қалдықтарын отын ретінде қолдануға;

6) жылу беру жүйесінен сұйық отын (газдың кемуі) тамшылап тұрған кезде жылу өндіргіш қондырғыларын пайдалануға;

7) газ жанарғылары мен тозаңдатқыш құралдары сөндірулі кезінде отын беруге;

8) қондырғыларды олардың алдын ала үрлеп алмай от жағуға;

9) дайындаушы-кәсіпорында қарастырылған ақауы бар немесе ажыратылған бақылау және реттеу құралдарынсыз жұмыс істеуге;

10) қазандықтар мен бу өткізгіштерде жанғыш материалдарды кептіруге рұқсат берілмейді.

Пеш арқылы жылу беру кезінде:

1) пеш алдындағы қаңылтырға жанғыш заттар мен материалдарды және жанармайларды орналастыруға;

2) пештерді тұтандыру үшін бензин, керосин, дизельдік жағармайларды және басқа да тез тұтанғыш және жанғыш сұйықтықтарды қолдануға;

3) пештерді отынның бұл түрлеріне арналмаған газдармен, көмірмен және кокспен жағуға;

4) отқа оттықтың мөлшерін арттыратын ұзын ағаш салуға болмайды;

5) пешке отынды, киімдерді және жанғыш заттар мен материалдарды кептіруге және қоюға;

6) бөлмелерде жиналыс немесе басқа іс-шаралар өткізіліп жатқан кезде пеш жағуға;

7) газ және желдету каналдарын түтіндеткіш ретінде қолдануға;

8) пешті шамадан тыс қыздыруға тыйым салынады.

Ғимараттар мен құрылыстарда (тұрғын үйлерден басқа) пеш жағу жұмысы аяқталғанға дейін кемінде екі сағат бұрын, ал ауруханалар мен адамдар көптеп келетін басқа да орындарда жатар уақыттан екі сағат бұрын тоқтатылуға тиіс.

Балалар күндіз келетін балалар мекемесінде пешті жағу балалар келерден 1 сағат бұрын тоқтатылуға тиіс.

Пештен шыққан күл мен қоқысқа су құйылып, арнайы қауіпсіз жерлерге төгілуге тиіс.

Қазандық қондырғыларының қатты отынмен жұмыс істейтін түтін құбырлары ұшқын өшіргішпен жабдықталуға және айына 3 рет күйеден тазартылып тұруға тиіс.

Шатырдағы түтін каналдары өтетін түтін құбырларын және қабырғаларын әктеу қажет.

Сауда мекемелерінде орнатылған қазандықтарды қатты отыннан сұйық отынға ауыстыруға болмайды.

Отын (өздігінен жанатын көмір және торф) тез жанғыш құрылыстан 8 метр қашықтықта орналасқан арнайы бөлмелерді немесе арнайы белгіленген алаңдарда сақталуға тиіс.

Өрт қауіпсіздігі талаптарына, стандарттар мен техникалық шарттарға сәйкес келмейтін металл пештерді орнатуға рұқсат етілмейді.

Жатақханаларда, әкімшілік, қоғамдық ғимараттарда және кәсіпорындардың қосалқы ғимараттарында, тұрғын үйлерде зауыт дайындаған металл және басқа да пештерді қондыру кезінде тұрғын үйлерде осы өнімдерді дайындаушы мекеменің нұсқауы, сондай-ақ жылу беру жүйесіне ұсынылған жобалау нормасының талаптары орындалуға тиіс.

Уақытша металл пештерді орнату кезінде мынадай өрт қауіпсіздігі талаптары сақталуы тиіс:

1) металл пештер пышақтарының биіктігі 0,2 м кем болмауы тиіс. Пеш астындағы еден саздан жасалған бір қабат кірпішпен немесе қалыңдығы 0,012 м асбест картонмен бөлектенуге тиіс.

2) металл пештердің ағаш құрылымдардан, жиһаздардан, тауарлардан, стеллаждардан, сөрелерден және басқа да жабдықтардан арақашықтығы 1 метрден, оттан қорғайтын құрылымдардан 0,7 м, от жағу тесіктерінен және басқа жабдықтардан ағаш құрылыстарға дейін 1,25 м кем болмауға тиіс.

Металдан жасалған түтін құбырын терезеден шығарғанда құбырда кемінде үш диаметрлік бөлуді ауыстыратын темірден жасалған табақша орнатылуы қажет. Құбырдың соңын ғимарат қабырғасының артына қарай 0,7 м кем еместей етіп шығарып, 0,5 м биіктікпен аяқтау қажет. Жоғары қабат терезесінен шығарылған келте құбыр карнизден 1 м жоғары болуға тиіс. Келте құбырда қақпақ орналастырылуы қажет.