Организация обучения на трех языках

3. Қазақстандық мектептер мен ЖОО-лардың үш тілде білім беруге дайындығы    |    49 
 
ҮШ ТІЛДЕ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ 
·
 ОРГАНИЗАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ НА ТРЕХ ЯЗЫКАХ 
·
 TEACHING IN THREE LANGUAGES
 
 Оқытушылардың  57%-ы  ағылшын  тілін  орта  деңгейде  (В1-В2) 
меңгерген 
 Оқытушылардың  31%-ы  ағылшын  тілін  меңгерудің  бастапқы 
деңгейінде (А1-А2), бұл деңгей ағылшын тілінде сапалы түрде сабақ 
беру  үшін  жеткіліксіз.  Алайда,  бұл  оқытушылар  жаратылыстану-
ғылыми бағыттағы пәндерден ағылшын тілінде сабақ береді 
 Қатысушылардың 41%-ы үш тілде қатар оқыту нәтижесінде қа-
зақ тілі мәртебесінің төмендеуіне алаңдаушылық білдіреді  
 ЖОО  үш  тілде  білім  беруді  жүзеге  асыруда  белсенді.  Жыл 
сайын  көптілді  білім  беруге  тартылған  мамандықтар,  студенттер 
мен ПОҚ саны артып келеді 
 Нақты  оқу-әдістемелік  қор  (үштілді  сөздіктер,  оқулықтар)  құ-
рылды;  үш  тілде  білім  берудің  өзіндік  моделдері  (тілдер  арақаты-
насы, пәндер тізімі және т.б.) қалыптасты; көптілді топтарда сабақ 
беретін ПОҚ  ынталандыру  шаралары  бар  (жүктемені  азайту  және 
материалдық ынталандыру)   
 Үш  тілді  білім  беруді  жүзеге  асырудың  озық  тәжірибесі  бар 
ЖОО-да  (1)  көптілді топтарда  сабақ  беретін  ПОҚ  үлесі  ЖОО-дағы 
барлық ПОҚ үлесінің 15-30%-ын құрайды;  (2) химия, физика, био-
логия  және  информатика  мамандықтары  бойынша  көптілді  топ-
тарда білім алатын студенттердің үлесі осы мамандықтағы  барлық 
студенттердің 25-75%-ын құрайды; (3) көптілді топтарда сабақ бере-
тін ПОҚ ағылшын тілін меңгеру деңгейі B2-C1 құрайды; (4) көптілді 
топтарда білім алатын студенттердің  ағылшын тілі меңгеру деңгейі 
А2-ні  құрайды;  (5)  пән  мазмұнын  ағылшын  тілінде  оқытуда  CLIL 
әдістемесі белсене қолданылады. 
 

50    |    4. Қазақстандағы үш тілде білім берудің әдіснамасы
 
 
ҮШ ТІЛДЕ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ 
·
 ОРГАНИЗАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ НА ТРЕХ ЯЗЫКАХ 
·
 TEACHING IN THREE LANGUAGES
 
4. Қазақстандағы үш тілде білім берудің әдіснамасы
 
4.1. Көптілді білім берудің негізгі қағидалары 
 Көптілді  білім  беру  таңдаулы  болып  табылмайды:  барлық 
оқушылар  көп  тілді  білім  беру  бағдарламасы  бойынша  білім  ала 
алады [95] 
 Ана тілі өзге тілдердің дағдыларын үйретудің негізі болуы тиіс 
[96] 
 Ана  тілін  жақсы  меңгерген  оқушылар  өзге  тілдерден  мықты 
жазылым және оқылым дағдыларын көрсетеді [96] 
 Канадалық  профессор  Джим  Камминстың  «Ортақ  жасырын 
білім» теориясына сәйкес, белгілі бір тілді үйрене отырып, бала өз-
ге  тілді  үйрену  кезінде  сүйенуге  болатын  дағдылар  мен  жасырын 
металингвистикалық білімдерге ие болады [97] 
 Ортақ жасырын білім екінші және үшінші тілдерді дамытудың 
іргетасы бола алады [97] 
  Тілді оқушыға қорқыныш сезінбейтін және тілді үйрену про-
цесіне белсене қатысатын қолайлы және жайлы тілдік ортада үйре-
ту керек [98] 
 Тілді үйреткен кезде, басты назар мәнге емес, нысанға аудары-
луы тиіс [99]  
 Тілді жай ғана тіл үшін емес, нақты білім алу үшін үйрену ке-
рек [99] 
 Тілдік дағдылар, өз кезегінде, тілдік пәндерде ғана емес, тілдік 
емес салалар (мазмұн) арқылы да дамытылады [99] 
 Ортақ пәнаралық тақырыптарды тілдік және пәндік сабақтар-
да  қатар  оқыту  пән  мазмұны  мен  тілдерді  тиімді  оқып-үйренуге 
ықпал етеді [100] 
 Билингвалды  топтық  оқыту  да  (сабақты  екі  мұғалім  өткізеді: 
біреуі  Т2-де  немесе  Т3-де  сабақ  түсіндірсе,  екіншісі  Т1-де  түсінуде 
қолдау  көрсетеді)  көптілді  білім  берудің  тиімділігін  арттырады 
[101] 

4. Қазақстандағы үш тілде білім берудің әдіснамасы    |    51 
 
ҮШ ТІЛДЕ БІЛІМ БЕРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ 
·
 ОРГАНИЗАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ НА ТРЕХ ЯЗЫКАХ 
·
 TEACHING IN THREE LANGUAGES
 
4.2.  Халықаралық  сарапшылардың  кеңестеріне  негізделген 
ұсыныстар 
 Қазақстанда үштілділік және үш тілде білім берудің термино-
логия жүйесін біріздендіру керек  
 Үш тілде білім беру ұғымы ағылшын тілін үйренумен шектел-
меуі тиіс  
 Қазіргі  уақытта  қазақ  және  орыс  тілдерін  меңгерудің  жоғары 
деңгейін қамтамасыз етпейтін, қазақ және орыс тілдерін оқытудың 
қолданыстағы тәжірибесін дамытуға ерекше көңіл бөлген жөн 
 Қазақстандағы үш тілді білім берудің қолданыстағы жүйесі бі-
регей және өзге көптілді елдердің мысалдарына мүлдем ұқсамайды  
 Бұл 
оның 
ауқымдылығынан, 
өңірлік 
әлеуметтік-
демографиялық  ерекшеліктерінен  (бір  өңірлерде  қазақ  тілі,  өзге 
өңірлерде орыс тілі басым қолданылады) және үш тілдің арасында-
ғы  типологиялық  айырмашылықтардан  (қазақ  тілі  түрік  тілдері 
тобына,  орыс  тілі  шығыс  славян  тобына  және  ағылшын  тілі  батыс 
герман тілдері тобына жатады) көрініс табады 
 Сондықтан  әрбір  өңірдің  жағдайына  сәйкес  келетін  модельді 
анықтауға сараланған әдісті қолдану қажет  
 Үш тілде білім беруді жүзеге асыруға қажетті ресурстары жоқ 
ауылдық және шағын жинақты мектептерге ерекше назар аударған 
жөн 
 Үш  тілде  білім  беруді  маңызды  кезеңдер  мен  индикаторлары 
бар  ұзақ мерзімді процесс ретінде қарастырған жөн  
 Жалпы  білім  беретін  мектептер  қатарынан  пилоттық  мектеп-
тер  бастапқы  нүкте  болуы  мүмкін,  олардың қызметіне жүйелі мо-
ниторинг жасалады, бұл үш тілде білім берудің қазақстандық мек-
тептерге арналған анағұрлым қолайлы моделін таңдауға мүмкіндік 
береді 
 Өзге  ұлттық  тілдерде  білім  беретін  мектептерде  ұлт  тілін  ана 
тілі, қазақ тілін мемлекеттік және ағылшын тілін шетел тілі ретінде 
оқытқан дұрыс