Оқытудың инновациялық жəне интерактивтік əдістері

кездесетін ой, пікір қайшылықтарын дұрыс аңғаруына жағдай жасап, оны шешудің жолдары мен тəсілдерін 

меңгеруге, өздігінен ізденудің, зерттеудің амалдарын үйретуге тиіс.  

Мұның  басты  жолы  –  дұрыс  ойлай  білуге  баулу.  Бұл    -  оқылатын  материалға  сай  оқушы 

тараптарынан  дұрыс  сұрақ  қоя  білуден  басталу  керек.    Өйткені  оқушылар  баяндалатын  тақырыпқа 

байланысты ондағы ой, пікірді дұрыс ашуға көмектесетін нақты, дəл,  дұрыс сұрақ қоюды білмейді. 

Проблемалы  оқытудың  негізгі  ерекшелігі  :  Оқушының  білетіні  мен  білмейтіні  арсындағы 

қайшылықтар  пайда  болады  жəне  проблемалы  міндті  шешуге  дайын  тəсіл  болмағандықтан,  проблемалық 

жағдай пайда болады, осыған орай, оқушының ізденушілік əрекеті мен ынтасы күшейе түседі.  

 

Проблемалық оқытуда оқушылардың таным əрекеті төмендегендей негізгі үш кезеңнен тұрады: 

1.  Проблемалық міндет қою жəне ұғыну. 

2.  Проблемалық міндетті талдау жəне оның дұрыстығын тексеру. 

 

№17 дəріс тақырыбы:   Тірек сигналдары  

1.  Тірек сигналары, Шаталовтың қосқан үлестері 

2.  Тірек сигналдарын қолдану ерекшеліктері  

3.  Тірек сигналдарын қолдану принциптері  

Нəтижелі оқыту моделін жасауда белсенді оқыту əдістерін қолдана отырып, оған қоса интерактивке 

аса  зор  мəн  берілді.  “Интерактивті”  дегеніміз  -  өзара  əрекеттесу  қабілет,  яғни  бір  нəрсемен  (мысалы, 

компьютермен) немесе біреумен (адаммен) диалогта, əңгіме режимінде болу. “Интерактивті” əдістер  жəне 

“интерактивті оқыту”  терминдерінің ортақ түбірі – интер ағылшын тілінің  “inter” аралық;  “act” əрекет ету 

деген сөздерінен енген. “Интерактивті əдістер” тіркесін оқушылардың өзара əрекет етуіне жағдай жасайтын 

əдістер,  ал  “интерактивті  оқытуды”  өзара  əрекеттесуге  негізделіп  құрылған  оқыту  деп  түсінуге  болады. 

Сонымен интерактивті оқыту деген не ? 

o  Оқыту мен үйрету арасындағы айырмашылық. 

o  Іскерлікке үйрету тренингтері. 

o  Lnteracive Learning - стихиялық немесе арнайы ұйымдастырлған үйрету, 

o  өзара байланысқа негізделген үйрету, өзара байланысқа негізделген оқыту. 

o  Оқыту-арнайы ұйымдастырылған үрдіс. 

o  Тəжірбиемен өзара байланыс. 

o  Оқушылардың білім ортасымен тікелей байланысы 

o  Оқыту шындыққа негізделген, оқушылар меңгерілетін тəжірбие саласын табады. 

o  Оқушылардың тəжірбиесі негізгі қызмет атқарады. 

o  Дəстүрлі оқытуда мұғалім фильтр ақпаратты өзі арқылы өткізеді. 

o  Мұғалім белсенділігі оқушының белсенділігіне орын береді, мұғалім міндеті-оқушы белсенділігіне 

жағдай жасау. 

o  Мұғалім дайын білім бермейді. Оқушыны өз бетінше ізденуге итермелейді. 

o  Бұрынғы тəжірбиені өзгеру, құрылым жасау, белгілі логикамен құру, бұрынғы тəжірбиемен жұмыс 

жасау-интерактивті оқытуға тəн белгі. 

o  Оқушыларды  түрлі  тəсілмен  белсенді  қылуға  болады,  бірақ  оқушылар  жай  ғана  көрермен  немесе 

тыңдаушы болып қала беруі мүмкін. 

o  Физикалық белсенділік: жұмыс орнын ауыстыру, сөйлеу, жазу, тыңдау, сурет салу, т.б. 

o  Əлеуметтік белсенділік: сұрақ қою, сұраққа жауап беру, пікір алысу, т.б. 

o  Танымдық белсенділік: мұғалім сөзін толықтыру, проблеманың шешімін табу. 

     Белсенділіктің 3 түрі бірімен бірі байланыста болуы шарт. 

o  Мұғалім  лектор-эксперт  позициясында  болса  жаңа  материалды  түсіндіреді,  сұрақтарға  жауап 

береді,т.б. 

o  Мұғалім  ұйымдастырушы  позициясында  болса,  оқушының  əлеуметтік  жəне  физикалық  ортамен 

байланысын қамтамасыз етеді (топтарға бөлу, мини-презентанциялар жасау,т.б.) 

o  Мұғалім кеңесші позициясында болса, оқушы тəжірбиесіне сүйенеді, оқушының өз бетінше мəлімет 

жинауына, қойылған міндеттердің шешімін іздеуге, өз бетінше міндеттер қоюға итермелейді. 

o  Оқушының  ойы-мұғалім  біз  білмеген  нəрсені  біледі.  Мұғалім  барлық  сүрақтардың  жауабын  білу 

міндетті ме? Мұғалімнің тəжірбиесі оқушының əлі айқын емес жолынан тайдырмай ма? 

o  Фасилитация-көмек. 

o  Мұғалім  белгілі  бір  уақытқа  білім  əкелуші  ролінен  шығады,  бұл  ролге  оқушының  өзін  қояды. 

Эсперт ролінен шығып, көмекші ролін атқарады.  

o  Оқушыға білім беру емес, оқушыны білім ала білуге үйрету, бағыт көрсету, əдіс-тəсілдерін үйрету, 

мұғалім  бүкіл  сұрақтың  жауаптарын  білуі  міндетті  емес,  бірақ  оларды  талқылай  білуі,  жауапты 

қалай іздеу керек екенін білуі керек. 

            Мұғалім кез-келген мəселені талқылауға дайын болуы керек. 

 

 

№18 дəріс тақырыбы:   Жекелей оқыту  

1.  Жекелей оқыту ерекшеліктері  

2.  Жекелей оқытудың негізгі принциптері  

 

Жекелей  оқыту.  Топ  төрт  адамнан  тұратын  топшаларға  бөлінеді.  Əрбір  топша  аудиторияда 

өздерінің тиесілі орнын табады. 

1 кезең.  Жеке жұмыс. Педагог көлемі жағынан кең тапсырма береді, яғни студенттер оқулықтың 3-

4 тақырыпшадан тұратын материалын оқып, қысқаша мазмұнын жазады. Бұл тапсырманы дайындауға жəне 

өткізуге 15 – 20  минут уақыт беріледі. 

2  кезең.  Жұппен  жұмыс.  Əрбір  топша  мүшесін  өзіндік  шартты  белгімен  бейнелейміз.  Төрт  адам  – 

алфавиттің  төрт əрпімен А, Б, В, Г деп белгіленеді. Екінші кезеңде əрбір қатысушы өзіне серіктес таңдайды. 

Мыс;  А – Г, В – Б. Тапсырма мазмұны өзгермейді. Бірақ бұл кезеңнің мақсаты топша ішіндегі  жұптардың 

ортақ шешімге келуіне əкелу. Уақыты – 10 минут. 

3  кезең.  Жұп  болып  жұмыс  жасауды  жалғастыру.  Төрттіктегі  жұптар  тағы  да  алмасады.  Мазмұны 

өзгермейді.  Бұрынғы  жұптардың  өкілдері  жаңа  əріптестеріне  мəселені  өзіндік  шешудің  жолдарын  жəне  

жаңарту  мүмкіндіктерін  іздестіреді.  Уақыты  –  10  минут.  Осылайша  топтың  əрбір  мүшесі  басқаның  пікірін 

тыңдауға  мүмкіндік  алады,  мəселені  қалай  түсінгендігін  білдіреді,  мəселенің  табылған  шешімін  қорғай 

білуге үйренеді. 

4 кезең. Топтық шешімді қабылдау. Əрбір төртік жиналады. Топ мүшелерінің  мəселені əдістерінен 

хабары  болса  да, бұл кезеңнің мақсаты – ортақ  жағдайды жасау. Бұл жағдайда тек мазмұнына ғана емес, 

сонымен  қатар орындау формасына (топшалар жазба, сурет, кесте, өлең түрінде өз шешімдерін ұсынулары 

мүмкін)  назар  аударылады.  Ізденуге  10  минут  уақыт  беріледі.  Жұмыстың  бұл  формасы,  яғни  ақпаратты 

белсенді  меңгеруге  бағытталған  біріккен  іс  –  əрекет  дағдысын  қалыптастыруға  мүмкіндік  береді.  Əсіресе 

бұл  өзгелерден  қысылатын  студенттерге  көмектесіп,  студенттердің  өзін-өзі  бағалауына  жағымды  əсер 

етеді.Бірақ, барлық əдістер сияқты бұл əдістің өзіндік кемшіліктері бар. Мəселен, студенттер шағын топтың 

пікірімен  ғана  санасып,  тұйықталып  қалуы  мүмкін.  Сондықтан  өзара  əрекеттесудің  жаңа  формасы 

«Мозайкаға» көшуге болады. Бұл əдістің мəні топтардың бірігіп шешім табуы емес, ұжымның ортақ пікірді 

ортағашығаруынан  тұрады.  Бұл  əдістің  мазмұны  (мəселесі,  тақырыбы,т.б)  алдыңғы  əдістермен  бірдей. 

Алайда , бұл  əдістің ерекшелігі мəселенің топ ішінде емес, шағын топтың сыртында шешуге тырысады. 

1 кезең. Шеңбер ішінде мəселені шешу. Кезеңнің аты айтып тұрғандай, мəселе 4 адамнан тұратын 

кіші  топтардың  ішінде  шешіледі.  Əрбір  қатысушы  талқылаудың  (15  –  20  мин.)  соңында  сол  топтың  ортақ 

шешімінің жоспарын білуі керек. 

2  кезең.  Адамдар  арасында  мəселені  шешу.  Бұл  жағдайда  да  кезеңнің  аты  кейінгі    əрекеттерді 

көрсетеді.  Алдыңғы  топтар  уақытша  таралып,  жаңадан(əріптік  бірлік)қағидасы    бойынша  құрылған 

топтар(А-А-А-А)келеді. Əрбір жаңа  топтың   қатысушылары өзінің мəселені шешу  жолдарын ұсынып, өзге 

топтардың пікірлерімен танысады. Ортақ жəне тиімді шешім таңдалады. 

3  кезең.  Жаңа  шешімді  іздестіру.  Алғашқы    топтар  қайта  құрылып  бірігеді.  Бұл  біріккен  ізденісте 

бір  оқшауланған  топтың  жұмысымен  салыстырғанда  объективті  шешім  анықталады.  Уақыты  15-20  минут. 

Бұл өзара əрекетте əрбір жеке топтардың шешімі барлық ұжымның бірдей шешіміне жақын келеді. Сабақты 

интерактивті түрде  өткізген кезде  студенттер тек қана  бақылаушы болып  қатыспай, қиын мəселерді де өз 

бетінше шеше алатын болады.  

 

№19  дəріс тақырыбы:   Сыни тұрғыдан ойлау технологиясы  

1.  Сын тұрғысынан ойлау технологиясы.  

2.  Технологиясының мақсаты, функциялары. 

3.  Сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегиясы.                                                       

Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту. Аталмыш бағдарламаның ішкі құрылымында 

ерекшелік бар. Бұл құрылым 3 деңгейден тұратын оқыту мен үйретудің моделі. Білімнің болашақта пайдаға 

асуы, қажетке жарауын қалыптастырады. Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажетінсіз алуға 

үйретеді.  Сын  тұрғысынан  ойлау  бағдарламасы  қызығушылықты  ояту,  мағынаны  тану,  ой  толғаныс 

кезеңдерінен түзіледі. Бұл сабақтағы аса қажетті мəнді, маңызды əрекет болып табылады. Осы сабақ кезінде 

үйренуші  не  үйренгенін  саралап,  салмақтап,  оны  қандай  жағдайда,  қалай  қолдану  керектігін  ой  елегінен 

өткізеді. Белсенді түрде өз білім үйрену жолына қайта қарап, өзгерістер енгізеді. 

Қазіргі заман ағымына қарай білімнің күші бағаланып, оқу- 

ағартудың,  оның  ішінде  білімді  адамның  беделі  өсіп  келеді.  Педагогикалық  технологиялар  оқыту 

мақсатына  жетудің  тиімді,  нақты  жолдарын  көрсетеді.  Кез  келген  оқыту  технологиясы  іс-əрекеттің  

қарқындылығы  мен  белсенділігін  арттырады.  Кейбір  технологияларда  бұл  құралдар  бастыидеялар 

жəне нəтиже тиімділігінің негізін құрап, жеке тұлғаның жетілуіне, дамуына бағытталған. Соның бірі – 

сын тұлғысынан ойлау тенологиясы.              

     Оқушы санасына сəуле себер түсінік пен ұлағатты ұғымды қалыптастырып, білімді жүйелі түрде 

меңгеруіне  жəне  жеке    қабілет  деңгейлерін  дамытуда  осы аталған  бағдарламаның  маңызыы  ерекше 

екендігін  сабақтарда  қолданыс  тапқаннан  байқауға  болады.  Сын  тұрғысынан  ойлау 

технологиясының  психо-педагогикалық  негізі  ретінде  Л.С.Выготскийдің,  Ж.  Пиаже  жəне  Д.Дьюи 

иееялары алынған. Бұл технологияның авторы Ч. Темпл, К. Мередит, Д. Стилл.