Жүмыс есебі:
Жұмыстың орындалу уақыты--------------------------------------
1.Күні Уақыт=
Шоқжұлдыздардың орналасуы.
|
Зенит маңында
|
оңтүстікте
|
Батыста
|
Батады
|
солтүстікте
|
шығыста
|
туады
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Шоқжұлдыздар Белгілі уақытта шоқжұлдыздардың орналасуы
0сағ. 6сағ. 12сағ. 18сағ.
Жетіқарақшы
Кассиопея
Орион
Ақку
Қорытындылар:--------------------------------------
Шоқжұлдыздағы белгісі:-----------------------------
3. Жұлдыз------------------------------------------------------------------------
Белгіленген уақыт
Күні тууы жоғарғы батуы төменгі
кульминация кульминация
Белгіленген уақыт
Күні шоқжұлдыз шығуы батуы
4.Корытындылар:
а/
б/
в/
Методикалық нұсқаулар:
Бұл жұмысқа кіріспестен бұрын аспан сферасы моделін меңгеріп алу керек. Жылжымалы картадан сол элементтерді таба білу керек. Және жылжымалы картадан шырақтың шығуы, батуы және кульминациясын келтіріп, кез келген күні олардың уақытын анықтай білу керек.Сонымен бірге картада кез келген шырақтың координаттарын таба білу керек. Осының бәрін допускіде көрсету керек. Отчетында цифрлық мәліметтері туралы есеп береді.
№3 Практикалық жұмыс
Планеталардың қозғалыс заңдары.
Мақсаты: Модель көмегімен планеталар жүйесінің заңдарын оқып үйрену.
Құралдар: Планеталар жүйесінің моделі.
1-Тапсырма.
Күнге жақын жатқан планетадан бастап аттарын және түстерін білу.
2-Тапсырма.
Планеталардың Күннен алшақтығын анықтау.
Ол үшін иінде көрсетілген ақ-қара түспен сырланған ұзындықтарды қолдану керек. Әрбір ақ,не қара түсті кесінді- астрономиялық бірлікті не оның бөліктерін білдіреді.
3-Тапсырма.
Планеталар өлшемдерін өлшеу және салыстыру.
Планеталар өлшемдерін штангенциркуль не сызғаш арқылы өлшеу. Жер моделінің диаметрімен салыстыру және оны таблицалық мәндерімен салыстыру.
4-Тапсырма.
Планеталардың конфигурацияларын орнату.
Планеталар конфигурациясы дегеніміз Жердің, Күннің және ішкі және сыртқы планеталардың өзара орналасуының ерекше түрлері.
Ішкі планеталардың орбиталары Жер орбитасының ішінде, қалғандары сыртқы планеталар /2-сурет./
2-суретте ішкі Шолпан планетасының және сыртқы Марс планетасының конфигурациялары көрсетілген. Шолпан үшін төменгі қосылыс- Жер, Шолпан, Күн бір сызық бойында жатыр /бұл планеталардың гелиоцентрлік ұзақтығы бірдей болады/, V3-жоғарғы қосылысы, Жер, Шолпан, Күн бір сызық бойында /гелиоцентрлік ұзақтығының Жердікінен айырмашылығы180º/.
V2, V4 –Шолпан элонгациясы, яғни планетаның Күннен ең үлкен бұрыштық қашықтықта орналасуы. Батыс элонгация- V2, планета Күннің оң жағында көрінеді, сондықтан ол ертерек туып, таңертең көрінеді. Элонгация бұрышы STV4 ең үлкен болады және шамамен 480 –қа тең. TV4сызығы Шолпан орбитасына жанама болады.
Осылайша Марс үшін мынадай конфигурациясын қарастыруға болады:
М1- қарсы тұру, Жер және Марс бірдей гелиоцентрлік ұзақтықта, яғни Күн-Жер-Марс бір түзу бойында орналасқан. М3- Марс қосылыста, Жердің гелиоцентрлік ұзақтығынан 180ºайырмашылығы болады.
Осы тәртіппен двигательді қосып бақылау керек.Одан алынған нәтижені астрономиялық календардағы кестеде берілген шамалармен салыстыру қажет. 1 және 5 вариант-Меркурий, Марс; 2 және 6 вариант-Шолпан, Юпитер; 3 және 7 вариант—Марс, Шолпан; 4 және 8 вариант-Юпитер, Меркурий; 9,10,11-вариант-Сатурн,Шолпан;
№4 Практикалық жұмыс
Бір мезгілде планеталардың өзара орналасуы.
Ол үшін Жер моделін уақыттық шкала бойынша берілген датаға қойып, қалғандарын гелиоцентерлік бойлықтар шкаласы бойынша белгіленган тәртіппен орнатып қояды. Бұл үшін мектепке арналған астрономиялық календардың сәйкес таблицасын пайдаланады. Жердің және планетаның гелиоцентрлік координаттары календардың таблицалық мәндеріне сәйкес келмесе, онда оларды календарьмен сәйкес етіп қояды. Ал планеталар варианттарға сәйкес алынады. Двигательді қосып, айырады. Сол арқылы берілген даталардан кейінгі уақыт мезеттеріндегі планеталардын өзара орналасуын және конфигурацияларды анықтауға болады. Алынған нәтиже-лерді мектептік астрономиялық календарьдағы кестелермен салыстыру қажет.
1-Тапсырма.
Планеталардың сидерлік айналу периодын анықтау.
Барлық планеталарды бір мерзімге келтіріп, айталық: 1 январь.
двигательді қосады да, әрбір планетаның Күн имитаторынан толық айналым жасатып айырады, уақыт шкаласын пайдаланып, Жердің орын ауыстыруы бойынша әрбір планетаның сидерлік айналыс периодын анықтайды (Жер тәулігін не жылды өлшем етіп алу керек), оны таблицалық шамамен салыстырады.
2-Тапсырма.
Планеталардың синодтық периодын анықтау.
Қандай бір планетаны қосылысқа немесе Жерге “қарсы тұрғызады” да уақыт шкаласынан қарап, двигательді қосады. Қосылыс немесе қарсы тұру қайталанғанда, токты айырады, нәтижені таблицалық шамамен салыстырады.
3-Тапсырма.
Сидерлік және синодтық периодтар арасындағы байланыс теңдеуін тексеру.
Қандай да бір планетаны Күнге қарағанда бір түзу бойына орналастырып, аз уақытқа приборды токқа қосады. Сол кезде ішкі планеталар сыртқы планеталарға қарағанда тез қозғалатыны байқалады. Мысалы:Шолпан өте тез, одан кейін Жер, ал одан кемірек жылдамдыққа Марс ие, яғни Марстың бұрыштық жылдамдығы Жердің бұрыштық жылдамдығынан аз, сондықтан ол Жерден кейін қалып тұрады. Егер Жер Күнді  тәулікте, Марс Т тәулікте айналса, онда Жер бір тәулікте 3600/ доғаны, ал Марс -360º/Т доғаны жүреді. Сонда гелиоцентрлік қозғалыста Жер Марсты 1 тәулік аралығында 360º/ ––– 360º/Т доға озады. Сондай ақ Жер синодтық период аралығында S тәулікте Марстан 360º-қа озады.
 ––  =  немесе
Марс  =  ––   бұдан S=  /1/
Ал Шолпан  = ––  ; бұдан S = 
формуласы прибордан алынған өлшеулермен тексеру керек. Мұны астрономиялық календардан алынған шамалар арқылы тексереді.
Марс бір айналғанда Жер бір айналым+321 тәулік қозғалды, сонда Марстың сидерлік айналыс периоды 365+321=686 тәулік немесе 2жыл. Ал, двигательді қосып, қарама–қарсы тұрған орнына қайта келтірсе, Жер 2·365+50 күнге қозғалады, яғни 780 тәулік, бұл Марстың синодтық периоды. Алынған мәліметтерді (1)- формулаға қойып тексерсек:
 780 = 780 /тендік/
Формула теңбе – теңдікке айналатынын көруге болады. Алынған
мәліметтерді таблицалық мәліметтермен тексеру керек.
№
Достарыңызбен бөлісу: | 
