Жедел зәр тоқталу кезінде көмек көрсету

Науқастың жағдайына қарай оны ыстық ваннаға отырғызады, спазмолитиктерді енгізеді ( но-шпа 2-4 мл ерітіндісін немесе баралгиннің 5% 2-3 мл ерітіндісін бұлшықетке енгізу. Осы шаралар әсер етпесе науқасты урология бөліміне жатқызу қажет.

Зәр шығару каналының жарақатынан болған зәр тоқталу кезінде қуыққа катетер қоюға мүлде болмайды.

Катетерлеу –катетерді қуыққа несеп шығару,жуу, дәрі-дәрмектік заттар енгізу немесе зерттеу үшін несеп алу мақсатында енгізу. Қуыққа микроптар түсіріп алмау үшін катетерлеу ерекше мұқияттылық шараларды талап етеді, себебі оның шырышты қабығының қарсы тұруы өте нашар. Соның салдарынан катетерлеу тек өте қажетті жағдайда ғана жасалады. Катетерлеу жұмсақ және қатты катетерлердің көмегімен жүргізіледі. Жұмсақ катетер –ұзындығы 25-30 см, диаметірі 10мм дейінгі(1-30) иілмелі резеңке түтік. Катетердің жоғарғы ұшы дөңгеленіп келген ,бітеу. Одан шамалы жерде бүйірлік сопақша тесіктері бар. Катетердің жоғарғы ұшы қиғаш кесілген немесе воронка тәрізденіп кеңейтілген дәрі-дәрмек ерітінділерін ендіру және қуықты жуу үшін шприцке ұштық қою оңай болу үшін осылай жасалған.

Қолдану алдында катетерлерді 10-15 минут бойы қайнату керек. Қайнатудың әсерінен катетерлер біртіндеп иілмелілігін жойып,жарамсыз болып қалатынын есте сақтау қажет. Қолданылып болған соң оны сабындап жылы суға жуады да жұмсақ шүберекпен сүртеді. Резеңке катетерлерді 2% бор немесе карбол қышқылының ерітіндісі толтырылған эмаль не шыны қақпағы бар қораптарда сақтайды, әйтпесе олар кеуіп, иілгіштігін жояды да сынғыш болады.

Қатты (метал) катетерлер тұтқадан, өзектен және тұмсықтан( екі сопақша тесігі бар уретральді ұшты) тұрады. Катетер жұмыр, төменгі жағы бітеу.Ерлер катетерінің ұзындығы 30 см, әйелдер катетері -12 -15 см. Әйелге катетер енгізу.

Мақсаты: несеп қуығынан зәрді уақытылы шығару.

Көрсеткіші: жедел зәр тоқталу, несеп қуығын жуу және оған дәрілік заттарды енгізу, несеп және зәр шығару мүшелеріне операциядан кейінгі кезеңде.

• 
  стерильді: катетер , анатомиялық (2 дана) пинцеттер, корнцанг, лоток, латексті қолғаптар;
  

• 
  1:5000 фурациллин ерітіндісі , вазелин майы ;
  
• 
  зәрді жинауға ыдыс, дезинфицирлейтін ерітінділер , клеенка, антисептикалық ерітінділер;
  

Несеп өзінен өзі бөлінбесе жайлап қуықтың тұсынан басып, қалған несепті шығарады, ал содан кейін шамалы қалған несеп катетерді шығарған соң , несеп жүретін каналды жуып өтетіндей етіп, жайлап катетерді суырып шығарады. Әйелдің несеп бөлетін каналы онша ұзын емес(4-6см), сондықтан катетер енгізу онша қиын емес.

Егер несепті тексеруге алу қажет болса, зарарсызданған прбирканың аузын несеп жолының үстіне ұстап,ол толған соң зарарсызданған мақта тампонмен жабады. Егер катетер енгізу зарарсызданбаған катетермен немесе кір қолмен жасалса қуыққа инфекция түседі де, қабыну пайда болады, бұл сырқат күйін қиындатады, сондықтан медбике асептика және антисептика ережелерін қатаң сақтауы тиіс.

Еркекке катетер енгізу.

Мақсаты:несеп қуығынан зәрді уақытылы шығару.

Көрсеткіші: жедел зәр тоқталу; несеп қуығын жуу және оған дәрілік заттарды енгізу; бүйрек және несеп мүшелеріне операциядан кейінгі кезеңде.

Қажетті заттар:

• 
  стерильді: катетер, анатомиялық(2 дана) пинцентер , корнцанг, лоток, латексті қолғаптар, 1:5000
  
• 
  фурациллин ерітіндісі, вазелин майы.
  
• 
  зәрді жинауға ыдыстар ;клеенка, антисептикалық ерітінділер.
  

салфеткамен оң қолына ұстап онша көп күш жұмсамай біртіндеп несеп шығаратын каналға ендіреді. Катетерлеуді резеңке катетермен бастайды, ол жұмсақ әрі иілгіш болғандықтан кез келген формаға түседі, бұл оның жолда бар кедергіден өтуіне мүмкіндік береді. Катетер қуыққа енген бойда несеп шығады. Еркектерге металл катетерді тек дәрігер ғана енгізеді.

Бұл жұмыс қуықтан іріңді, тканнің іріген заттарын, ұсақ тастарды механикалық жолмен шығару үшін, сондай-ақ цитоскоп енгізу алдында жасалады. Әдетте қуықты резезке катетермен жуады. Алдын ала қуықтағы несептің мөлшерін, бір рет несеп шығару арқылы біліп алады.Сырқат тізесін бүгіп, бөксесін ашып, жамбасы көтеріңкі жатады. Бұл процедураны урологиялық креслода жасайды. Қуықты эсмарх кружкасымен жуады, оның резеңке түтігіне катетер кигізілген. Бор қышқылының ( 2% ерітіндісін), калий перманганатын ( 1:10000), оксицианды сынап (1 :10000) ерітінділерін пайдаланады. Аспаптар зарарсызданған болуы тиіс. Катетер енгізіп, несеп шығарады да, катетерді Эсмарх кружкасының резеңке түтігіне жалғайды. Қуықты түссіз сұйық шыққанша жуады, егер осыдан кейін цитоскоп енгізу керек болса, ерітіндіні қуықтың жартысына дейін жіберіп, катетерді шығарып алады. Жуғаннан кейін сырқат төсекте 30-60 минут тай жатуы тиіс. Егер дәрі-дәрмек заттармен жуса, онда күнделікті немесе күнара жуылады. Әдетте жалпы 12-14 рет жуады.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

1.Қандай аурулар және жағдайлар жедел зәр тоқталуымен өтеді.

А.ісіктер немесе аденома

Б.бүйрек жетіспеушілігі

В.екі зәрағардың қысылуы

Г.құрсақ қуысының мүшелеріне жасалған операциясынан кейінгі жағдай

Д.босанудан кейінгі кезең

2.Жедел зәр тоқталуды ликвидациялау үшін қолданады:

А.қуыққа катетеризация жасау

Б.цистостомия

В.прозеринді тері астына енгізу

Г.атропинді тері астына енгізу

Д.спазмолитиктерді қолдану(но-шпа, баралгин)

Е.сыртқы жыныс мүшелерін жылы сумен жуу

3.Әйел қуығына катетер қою кезінде дұрыс кезекті іс әрекетті анықта.

А.аяқтарын тізесіне бүгіп арқасымен науқасты жатқызып және екі жаққа аяғын ашу.

Б.глицеринге батырылған зарарсызданған катетерді

оң қолмен ұстау

В.антисептикалық ерітіндімен зәрағар каналын өңде

Г.сол қолдың 1 және 2 саусақтарымен үлкен және кіші жыныс еріндерін көтеру, зәр ағар каналын анықтау

Д.зәр ағып болған соң зәрағар каналынан катетерді алу

Е.катетерді зарарсыздау

Ж.зәрағар каналына 3-5см-ге катетерді енгізу, соңын зәр қабылдағышқа салып қою

4.Жауапты толықтыр.

Жедел зәр тоқталу кезінде, дәрігер тағайындауы бойынша медбике науқасқа но-шпаның қанша ....мл,

....% ерітіндісін енгізеді.

5.Зәр шығару каналының жарақатынан болған зәр тоқталу кезінде қуыққа катетер қоюға ...............

6.Ерлерге металл катетерді мына жағдайда.................

енгізеді.

7.Катетерлер болады.........................

Сәйкестір.

8.Металл катетерлерді стерилизациялайды:

Өңдеу уақыты:

1.Пармен . А.180.С 60 мин

2.Құрғақ бумен. Б.160.С 100 мин

В.132.С 20 мин

Г.120.С 45 мин

9.Қуықты жууға көрсеткіш:

А.жедел зәр тоқталу

Б.жедел простатит

В.уретраның зақымдалуы

Г.қуықтың қабыну аурулары

А.салицил спиртінің 1% ерітіндісі

Б.маргонцовоқышқыл калийдің 5% ерітіндісі

В.70% этил спирті

Г.фурациллиннің 0,02% ерітіндісі

Ситуациялық есептер:

1. 
   Операциядан 8 сағаттан кейін науқас кіші дәретке отырмады. Осы кезде медбикенің іс-әрекеті.
   

2. 
   Операциядан кейін реанимациядан бөлімшеге науқасты ауыстырды . 6сағаттың ішінде науқас кіші дәретке отырмады . Бұл кезде медбикенің іс-әрекеті қандай ?
   

Кері көрсеткіші болмаса іштің төменгі бөлігіне грелка қоюға болады , суды ашып қою . Бұл іс- әрекеттер әсер етпесе дәрігерге хабарлау .

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  

• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Жедел зәр тоқтауына түсінік.
  
• 
  Жедел зәр тоқтауына алып келетін себептер мен белгілері.
  
• 
  Жедел зәр тоқтауы кезіндегі көмек.
  
• 
  Қуыққа катетер қою туралы түсінік.
  
• 
  Катетер қоюдың мақсаты: емдік, диагностикалық.
  
• 
  Процедураны өткізудің көрсеткіштері мен кері көрсеткіштері.
  
• 
  Процедураны өткізу әдісі және жабдықталуы.
  
• 
  Кездесетін асқынулары және оларды алдын алу.
  

Жоспар:

1. 
   Эндокринді жүйелердің қызметі бұзылған науқастарды күту, қадағалау деонтологиялық аспект ілері.
   
2. 
   Эндокринді жүйе аурулары бар науқастарды тексеру тәртібі.
   
3. 
   Инструменталді және лабораторлы тексеру әдістері және олардың мәні.
   
4. 
   Комалық симптомдары және дәрігерге дейінгі көмек.
   
5. 
   Қант диабетімен ауыратын науқастардың іріңді жараларды алдын- алу.
   

Шөлдеу және көп мөлшерде зәр кіші дәретке отыру (полиурия)- қантты және қантсыз диабетінің негізгі белгісі. Бұл гиперудың артқы бөлігінің ауыр патологияларында кездесуі мүмкін. Шағымдары: асқорыту қызметінің бұзылуымен байланысты.(іштің ауыр сезімі, жүрек айну, құсу)- қант диабеті кезіндегі диабетикалық кетоацидоздың жиі белгісі. Гипотериозда іш қатуы болады. Қалқанша бюезі аурулары бар науқастарды күту, бақылау. Қалқанша без- адамның эндокринді жүйесінің ірі мүшесі болып табылады. Трийодтиронин, тироксин, кальцитонин бөліп шығарады. Қалқанша без аурулары (диффузды токсикалық зоб, эндемиялық зоб, гипотериоз тиреодит, ісіктер ж.т.б.) жиі кездеседі. Қалқанша без без ауруларында жиі нерв- псикихалық жүйе зақымдалады. Диффузды токсикалық зобы бар аурулар тез ашуланшақ, ал гипотериозджа апатия, ұйқышылдық. Зат алмасу бұзжылған науқастарда дене салмағы ұзжылады. Диффузды токсикалық зобта кенеттен арықтау байқалады. Күнделікті өлшену аурудың ағымын және емдеу нәтижесін көрсетеді. Зат қалқанша безі ауыратын науқастарда негізгі алмасу өзгероуіне байланысты дене температурасы өзгереді, гипертериозда жоғарылайды, гипотериозды төмендейді. Дене температурасы ауру ағымын көрсетеді, термометрияны күніне бірнеше рет өткізедді. Диффузды токсикалық зобта шөлдеу, жоғары терминдік гипотиреоз кезінде теріге көңіл бөлу қажет. Терілер қатқыл, тез қабыршықталған болады. Диффузды токсикалық зобта көз кеңістігі кеңейген, көзін фурацилинмен жуып, қабюығына көз ма йын жағу керек. Қалқанша без ауруларында жүрек –қан тамыр жүйесі бұзылады.Диффузды токсикалық зобта тахикардия, артериалды гипертензия, гипотиреозда керісінше. Сондықтан ҚҚ өлшеу керек. Диффузды токсикалық зобы бар науқастар диетаны сақтау қажет. Асқынуы- тиреотоксикалық криз- бұл кезде кенет психикалық қозғыштық, дене температурасы 40-41 ⁰ , іш ауруы, жүрек айну, іш өту, құсу. Тиреотоксикалық криз кезінде кортикостерендты, код, препараттары, жүрек гликозидтері қолданады.

Диабетикалық кома

Әсер ететін факторлар: Режимнің бұзылуы,Физикалық және психикалық травма, Инфекция

Команың алды белгілері: Шөлдеу, Адипомия, Бас ауруы, Іш ауруы,

Медбике тактикасы: Дәрігерді тез арада шақыру

Кома белгілері: Тері құрғауы, Ацетон иісі, тахикардия, ҚҚ төмендеуі, Гипергликемия, Глюкозурия

Емдеуі: Инсулин енгізу, Дезинтоксикациялық терапия, Гипогликемиялық кома,

Себептері: Тамақтану тәртібінің бұзылуы, қанда инсулин мөлшерден тыс көбейіп кетуі

Кома алды жағдайдың белгілері: Әлсіреу, Тері бозаруы, Терлегіштік, Бұлшық еттердің тартылуы, Дененің дірілдеуі

Медбике тактикасы:

Дәрігерді тез арада шақыру. Қант немесе тәтті шай беру керек.

Семіздік бар науқастарды күту және бақылау. Семіздік дегеніміз- тері асты клетчаткаларға майлы тіндердің мөлшерден тыс жиналуы. Бұл кезде зат алмасу бұзылады. Шағымдары ентікпе, әлсіздік, терминдік, ҚҚ қосалқы аурулары атеросклероз, жүректің ишемиялық ауруы, қант диабеті, подарга, өт-тас ауруы. Бұндай науқастардың күтімінде тыныс алу және жүрек қан- тамыр жүйесіне көп көңіл бөлу керек. Семіздік ауруы бар науқастар жиі іріңді ауруларға беймиі келеді. Алдын- алу жақсы күтім, ванна, душ қабылдау қажет. Күнделікті науқасты таразыға өлшеу тиіс. Стационардағы науқастарға төмен калориялы диета тағайындалады. Арнайы физикалық жаттығулар, су процедуралары, массаж қажет. Қажет жағдайда тәбетті төмендететін дәрілік заттар (изолипан, минифон ж.т.б.), гармональды дәрілер, зжәр айдайтын дәрілер қолданады.

Сабақтың мазмұны.

Бөлімшелердегі студенттердің өзіндік жұмыстары

1. 
   Эндокринді жүйе қызметі бұзылуы кезіндегі науқастардың күтімін ұйымдастыру жұмыстарымен студенттерді таныстыру.
   
2. 
   Оқытушымен бірлесіп істеген жұмыстары.
   
3. 
   Эндокринді жүйе ауруы бар науқастарды талқзылау және мейірбикелік процесті ұйымдастыру.
   

Лабораториялық тексеру әдісінің көмегімен организмде болып жатқан биохимиялық процестерді білуге болады. Бұл процестер қабыну, жұқпалы, аллергиялық, ісікң және тағы басқа ауруларда өзгеріп от ырады.

Лабораториялық анализдің негізгі сауалы болып организмнің функциональді жағдайының объективті көрінісін, диагностикалық мақсатта және емнің нәтижелігін бақылау болып табылады.

Қанның биохимиялық анализі адам организмдегі барлық зат алмасу процестерінің ( ақуызды алмасу, көмірсу алмасу, май алмасу, электролитті алмасу) жағдайын көрсетеді. Зат алмасудың әр бір түрі белгілі бір жүйе немесе мүшенің жұмысына байланысты болып келеді.

Бүйректегі патологиялық процестің ауырлығын анықтау үшін қаннан зат алмасу өнімінің шығуының қаншалықты бұзылғанын анықтау қажет.

Кейбір ауруларды нақты негіздеу үшін қанның биохимиялық анализі маңызды болып табылады. Оның қатарына: бауыр, бүйрек, ұйқы безі, жүректің шұғыл аурулары, тұқым қуалайтын аурулар, авитиминоздар, интоксикация және т.б.

Көмір су алмасудың – ең жиі көрсеткіші болып қан құрамындағы қант болып табылады. Оның аз мерзімге көтерілуі тамақтанып болған соң эмоциональді қозу, стресті реакциялар, ауырсыну ұстамалары байқалады. Қанда қант мөлшерінің тұрақты көтерілуі қант диабеті кезінде кездеседі. Май алмасудың бұзылуы кезінде липидтер және оның фракцияларының ( триглициридтер, липопротеидтер және холестерин эфирі) көтерілуі байқалады. Бұл көрсеткіштер бүйрек және бауырдың функциональді қабілеттілігін бағалау үшін маңызды. Липидтердің жоғарылауы тамақтанып болған соң байқалады жжәне 8-9 сағатқа созылады. Қанда липидтердің жоғарылауы гепатит, атеросклероз, нефроз, қанат диабеті және семіздік кезінде кездеседі.

Пигментті алмасудың көрсеткіші болып билирубин саналады- өттің сары қоңыр пигменті. Бауырда түзіледі., өтпен ішекке түседі. Қанда осы пигменттің екі түрі кездеседі- тікелей және тікелей емес. Бауыр ауруларының тән белгілеріне – тікелей билирубин концентрациясының жоғарылауы, ал механикалық сарғаю кезінде ерекше жоғарылауы жатаджы. Диурездің көп бөлінуі кезінде бүйрек арқылы, көп терлегеннен тер арқылы және қайтымсыз құсу кезінде асқазан- ішек жолы арқылы электролиттер мен судың интенсивт і азаюына сусыздану дамиды. Су минералды алмасудың әр түрлі бұзылысы қант диабетінің ауыр түрінде, бауыр циррозы кезінде, жүрек - қан тамывр жетіспеушілігі кезінде кездеседі.

Эндокринді жүйенің функциональді жағдайын бағалау үшін –қандағы гормандардың құрамын анықтайды, мүшделердің спецификалық активтілігін білу үшшін- ферменттің құрамын, ал гиповитаминоздарды диагностикалау үшін дәрумендердің құрамын анықтайды.

С- реактивті ақуыз (СРА) жедел қабыну ауруларының (өкпе қабынуы, аппендицит) ең жедел және сезімтал индикаторы болып табылады.

Клинико- диагностикалық лабораториялық тексерудің әр бір түрі дәрігерддің тағайындауы бойынша жүргізіледі.

Лабораториялық тексеру әдісінің көмегімен организмде болып жатқан биохимиялық процесстерді білуге болады. Бұл процестер қабыну, жұқпалы, атллергиялық, ісік және тағы ббасқа ауруларда өзгеріп отырады.

Лабораториялық анализддің негізгі сауалы болып организмнің функциональдюі жағдайының объективті көрінісін, диагностикалық мақсатта және емнің нәтижелігін бақылау болып табылады.

Қанның биохимиялық анализі адам организміндегі барлық зат алмасу процесстерінің (ақуызды алмасу, көмірсу алмасу, май алмасу, электролитті алмасу) жағдайын көрсетеді. Зат алмасудың әр бір түрі белгілі бір жүйе немесе мүшенің жұмысына байланысты болып келеді.

Бүйректегі потологиялық процестің ауырлығын анықтау үшін қаннан зат алмасу өнімінің шығуының қаншалықты бұзылғанын анықтау қажет.

Кейбір ауруларды нақты негіздеу үшін қанның биохимиялық анализі маңызды болып табылады. Оның қатарына: бауыр, бүйрек, ұйқы безі, жүректің шұғыл аурулары, тұқым қуалайтын аурулар, авитаминоздар, интоксикация және т.б.