5В090200 «Туризм» мамандығының студенттеріне арналған «Әлеуметтік саладағы микроэкономика және туризм»
пәнді меңгеру жөніндегі
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛЫҚ
Павлодар
Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқауларды бекіту парағы
|
|
Нысан
ПМУ ҰС Н 7.18.3/41
|
БЕКIТЕМIН
Оқу ісі жөніндегі проректор
____________ Н.Э.Пфейфер
2012ж. __________ «___»
Құрастырушы: э.ғ.к., доцент А.А. Нұрғалиева __________
Менеджмент кафедрасы
5В090200 «Туризм» мамандығының студенттеріне арналған «Әлеуметтік саладағы микроэкономика және туризм»
пәнді меңгеру жөніндегі
әдістемелік нұсқаулар
Менеджмент кафедра отырысында ұсынылды 2012 ж. «____»__________
Кафедра меңгерушісі _____________ Г.Р. Байтаева2012 ж. «____»__________
Қаржы – экономикалық факультетінің әдістемелік кеңесімен мақұлданды
2012 ж. «___»__________
ОӘК төрағасы ___________ А.Б. Темиргалиева 2012ж. «____»_____________
КЕЛІСІЛДІ
Қаржы – экономикалық факультетінің
деканы ______________ Т.Я. Эрназаров 2012 ж. «___» ______________
МАҚҰЛДАНДЫ:
ОӘБ бастығы ___________ Е.Н. Жуманкулова 2012ж. «___»__________
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды
2012ж. «___»__________ № ___ хаттама
Әдістемелік нұсқаулардың мақсаты – пәнді оқыған кезде студенттерге көмекті көрсету.
Тақырып 1 Әлеуметтік сферадағы микроэкономиканың пәні және әдіс-темесі. Әлеметтік сферадағы микроэкономика және оның ерекшеліктері
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Әлеуметтік сферадағы микроэкономика пәні. Әлеуметтік сфера және оның ерекшеліктері. Қызмет экономикалық игілік ретінде. Өндірістің және тұтыну қыз-метінің ерекшелігі. Қазіргі экономикалық жүйедегі қызмет сферасының рөлі. Экономикалық ресурстардың және таңдаулардың шектеулігі. Әлеуметтік сфера-дағы шектелген ресурстарды орналастырудағы нарық пен баға рөлі. Жеке эконо-микалық субъектілерінің ұтымды тәртібінің гипотезасы. Микроэкономикалық талдаудың әдістемесі. Микроэкономикалық талдаудың әдісі. Теория және микро-экономикалық үлгілер. Микроэкономикалық теорияның тәжірибелік мағынасы және тапсырмаларының қажеттілігі. Теория және тәжірибе. Теория және болжамдар. Теория және саясат.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Микроэкономикалық моделдерге, өндірістің және тұтыну қызметінің ерек-шелігіне, микроэкономикалық талдаудың методологиясына сипаттама беру. [1 әдебиет 10-15беттер].
Тақырып 2 Сұраныс және ұсыныс қызметтерін талдаудың негізі
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Қызметтер нарығының жұмыс істеу механизмдерінің анализі. Сұраныс заңы және оны талдау. Қызмет көрсетудегі ұсыныс сипаты мен ерекшелігі. Қызмет көрсетудегі сұраныстың бағасыз факторы және олардың анализі. Сұраныс қызме-ті. Ұсыныс заңы және оны талдау. Қызмет көрсетудегі ұсыныс сипаты мен ерек-шелігі. Қызмет көрсету ұсынысының бағасыз факторлары. Нарықтық тепе-теңдік. Қызметтер саласындағы сұраныс пен ұсыныстың үйлесімділіктерінің кемшілік-тері.
Сұраныс пен ұсыныс өзгерістеріне нарықтың әсері. Нарықтың тепе-теңді-гінің үлгісі. Жүйелі сыртқы әсерлер және қызмет саласындағы сұраныс. Жағым-ды және жағымсыз жүйелі сыртқы әсерлер. Нарықтар жүйесіндегі қосылу әсерле-рі. Баға бойынша қызметтер ұсынысының икемділігі. Қызмет саласындағы микро-талдаудағы икемділік қағидасын қолдану.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Ұсыныс және сұраныс графигін сызу. Кіріс бойынша қызметтер ұсынысы-ның икемділіг коэффициетін есептеу. Қызметтер ұсынысының икемділігіне, баға бойынша қызметтер сұранысының икемділігіне факторларын атау. [1 әдебиеттер 20-25беттер].
Тақырып 3 Жетілмеген бәсеке нарығындағы өндірушілер
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Тұтынушы ұсынысының теориясы. Тұтынушы талғамы. Пайдалық қызметі. Талғамсыздық қисығы (Енжарлық қисығы). Талғамсыздық қисықтарының қасиет-тері. Алмастырудың шекті нормасы. Бюджеттік шектелер. Бюджеттік қисық. Бюд-жеттік қисық еңкіштігінің экономикалық мағынасы. Табыс пен бағадағы өзгеріс-тер. Тұтынушы таңдауы. Қызмет саласындағы тұтынушы талғамының қалыпта-суының ішкі және сыртқы факторлар. Тұтынушының шешім қабылдау үлгілері (модельдері).
Бюджеттік шектеулер шегіндегі пайдалылықты максималдау. Тұтынушы те-пе-теңдігінің жағдайы. Тұтынушының бұрыштық және ішкі тепе-теңдігі. Табыс пен баға өзгеруіне байланысты тұтынушының әрекеті. Қалыпты игіліктердің «та-быс-тұтыну» қисықтары. «Табыс-тұтын» вертикальды қисығы. Энгель қисығы. «Энгель заңдары» және қызметтер саласының өсуі. «Баға-тұтыну» қисығы және сұраныс қисығы. Баға өзгеру кезіндегі табыстың өзгеру әсері және тауарлар мен қызметтердің өзара алмастыруының өзгеру әсері. Фирманың коммерциялық іс-әрекетінің салдарын түсіну үшін талғамсыздық қисықтарының талдауын қолдану.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Тұтынушы ұсынысының теориясына, тұтынушы талғамына, талғамсыздық қисығына сипаттама беру. «Энгель заңдары», «Баға-тұтыну» қисықтарын түсін-діру және сызу. [2 әдебиет 11-15беттер].
Тақырып 4 Жетілмеген бәсеке нарығындағы тұтынушылар
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Өндіріс және шығындар теориясы. Қызметтер өндірісі және оның ерекше-ліктері. Қызметтер өндірісіндегі технологиялардың рөлі. «Ақпараттық техноло-гиялар парадоксы». Өндіріс функциясы және оның қасиеттері. Өндірістің техно-логиялық және экономикалық тиімділігі. Изокванталар. Изокванталар картасы. Өндіріс факторларының өзара алмастырылуы. Өндіріс факторларының техноло-гиялық алмасуының шекті нормасы және изокванталардың қисықтығы. Қызмет саласындағы өндіріс факторларының алмасу мәселесі. Қызметтер өндірісінің тұ-рақты және айнымалы (өзгермелі) факторлары. Қызметтер саласындағы айныма-лы өндіріс факторларының ерекшеліктері. Айнымалы шығындарды жиынтық (ТРL), орташа (АРL) және шекті (МРL) өнімдері. ТРL, АРL, МРL қисықтары.
Қызмет саласындағы өнімділікті жоғарылату мәселесі.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Өндіріс және шығындар теориясын, өндірістің технологиялық және эконо-микалық тиімділігі сипаттау; өндіріс факторларының өзара алмастырылуы мәсел-елерін, айнымалы шығындарды жиынтық және шекті өнімдерін атау және сипат-тау. [2 әдебиет 20-25беттер].
Тақырып 5 Жетілмеген бәсеке нарығы. Таза монополия және монопо-лиялық билік
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Монополиялық билікті мәні мен көрсеткіштері. Баға, шекті табыс, жалпы табыс және баға бойынша икемді сұраным. Қысқа мерзімді монополиялық тепе-теңдік және сұранысты бағалық икемділігі. Монополиялық тепе-теңдік және сұ-раныстың икемділіг бағасы. Ұзақ мерзімді монополиялық тепе-теңдік. Монопо-лиялық ұсыным. Ұзақ мерзімде орналасу орнын таңдау және оның фирма пайда-сына әсері. Бағалық дискриминация: мәні және шарттары. Бағалық дискримина-ция дәрежесі: бірінші дәрежелі дискриминация (жетілген бағалық дискримина-ция); екінші дәрежелі дискриминация (бағаны тұтыну көлеміне байланысты ди-версификациялау); үшінші дәрежелі дискриминация (сегменттік дискриминация).
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Баға, шекті табыс, монополиялық тепе-теңдік, сұраныстың икемділіг баға-сы, бағалық дискриминация, бағалық дискриминация дәрежесі (бірінші, екінші, үшінші дәрежелер) түсініктеріне сипаттама беру. [3 әдебиет 40-50беттер].
Тақырып 6 Жетілмеген бәсеке нарығы. Монополиялық бәсеке: қыз-меттер өндірісінің көлемі мен бағасын анықтау
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Қызмет көрсету сферасындағы монополиялық бәсеке нарығының сипатта-масы. Монополиялық бәсеке кезіндегі фирманың қысқа мерзімді тепе-теңдігі. Қысқа мерзімде пайданы максимизациялау. Монополиялық бәсеке кезіндегі ұзақ мерзімді тепе-теңдік. Қызметтер дифференциациясы, қызметтердің сапасы мен қызмет көрсетді сапасы. Монополиялық бәсеке нарықта сатуды ынталандыру жә-не жарнама өткізу шығындары. Өткізу шығындар. Өткізу шығындардың қисығы және қысқа мерзімдегі жарнама пайдасын жоғарлату. Жарнама қызметін жүзеге асырудағы ұзақ мерзімді тепе-теңдік.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Қызмет көрсету сферасындағы монополиялық бәсеке нарығын, монополия-лық бәсеке кезіндегі фирманың қысқа мерзімді тепе-теңдігін сипаттау. Жарнама қызметін жүзеге асырударып өткізу шығындардың қисығын сызу. [3 әдебиет 25-38 беттер].
Тақырып 7 Жетілмеген бәсеке нарығы. Олигополия: үлгілері және баға қалыптастыру стратегиясы
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Олигополиялық нарық қызметінің негізгі сипаттамасы. Олигополия үлгіле-рі. Саналы бәсекелестік үлгілері. «Баға соғысы». Курно дуополиясының үлгісі. Әсер ету қисығы. Курно тепе-теңдігі. Сынақ сұраныс қисығыны үлгісі. Баға қа-лыптастырудың үлгісі. Баға қалыптастыру, салаға кірудегі шектелер. Нарықта мо-нопольды үстемдіктен уақытша бас тарту. Баға лидерінің үлгісі.
Лидерлік фирманың баға мен өндіріс көлемін бекітуі және пайданы макси-малдау. Ойын теориясының үлгілері және стратегиялық тәртібі. Максимин стра-тегиясы – неғұрлым төмен шығындар стратегиясы. Нарықтың тиімділігі мен рет-телуі. Монопольды үстемділік және тиімділік. Монопольды үстемділікті жүзеге асыруды болжау. Монопольды үстемділіктің мазмұны. Антимонополиялық саясат және оның құралдары.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Олигополиялық нарық қызметінің негізін; олигополия үлгілерін (саналы бә-секелестік, «Баға соғысы», Курно дуополиясы және т.б.); антимонополиялық сая-сат және оның құралдарын сипаттау. [4 әдебиет 35-55беттер]
Тақырып 8 Өндіріс факторларының нарығы. Ресурстар нарығындағы баға қалыптастыру
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Жетілген және жетілмеген бәсекелі ресурстар нарығының сипаттамалары. Ресурстар нарығындағы сұраныс пен ұсынысты ерекшелігі. Шекті өнімділік тео-риясына сәйкес ресурстарға сұраныс. Туынды сұраныс ретіндегі ресурстарға сұ-раным. Бәсекелі нарықтағы экономикалық ресурстарға сұраныс пен ұсыныс. Шекті өнім, шекті табыс мөлшері мен ресурстар құны. Шекті өнім (МР) - қосым-ша ресурстармен өндірілген қосымша өнім ретінде. Қосымша өнімнің бірлігін са-тудан түсетін шекті ресурстың шекті өнімділігінің төмендеу заңы және шекті өнім. Ресурстардың тиімді үйлесмімділігі. Неғұрлым аз шығындар ережесі мен табысты максимизациялау ережесі.
Ресурстарға деген салалық және нарықтық сұраным. Ресурстарды салалық сұранымы және салалық сұраным қисығы. Саладағы ресурстарға сұранымның икемділігін анықтайтын факторлар: салалық өнімдер үшін баға бойынша сұраным икемділігі, бір ресурсты екінші ресурсқа алмастырудың техникалық мүмкіндікте-рі, уақыт, салада қолданылатын басқа ресурстар ұсынымыны икемділігі. Ресур-старға деген нарықтық сұраным. Ресурстарға деген сұраным икемділігі және оның факторлары. Ресурстардың салалық және нарықтық ұсынымы. Ресурстар ұсынымның салалық және нарықтық қисықтары.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Жетілген және жетілмеген бәсекелі ресурстар нарығын; шекті өнім, шекті табыс мөлшері мен ресурстар құнын; қосымша өнімнің бірлігін са-тудан түсетін шекті ресурстың шекті өнімділігінің төмендеу заңы және шекті өнімін сипаттау; неғұрлым аз шығындар ережесі мен табысты максимизациялау ережесін сипаттау; саладағы ресурстарға сұранымның икемділігін анықтайтын факторларын атау. [5 әдебиет 30-40 беттер]
Тақырып 9 Өндіріс факторларының нарығы. Еңбек қызметінің нары-ғы және еңбекақы
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Еңбек қызметінің жеке және нарықтық ұсынымы. Еңбек пен демалыс ара-сындағы таңдай және еңбектің ұсынымы. Талғамсыздық қисығы мен «табыс-бос уақыт» бюджеттік сызығы. Еңбек ұсынымның жеке және нарықтық қисықтары. Еңбекақының өзгеруі кезіндегі табыстың өзгеруі мен алмастыру әсерлері. Еңбек қызметіне деген бәсекелік фирмалардың (еңбек нарығы мен тауарлар нарығында-ғы) сұранымы. Қызмет көрсету саласындағы еңбек ресурстарын пайдаланудың ерекшеліктері. Еңбек қызметіне бәсекелік фирманың сұраным қисығы. Жетілген бәсеке жағдайларындағы еңбек қызметін жалдау және пайданы жоғарлату. Еңбек қызметіне монополиялық сұрыным. Монополиялық тепе-теңдік. Таза монопсо-нист жұмыс күші қызметін жалғыз ғана сатып алушы ретінде. Монопсонистің жалдау туралы шешім қабылдау. Монопсонист - фирма тепе-теңдігі. Еңбек қыз-метін сатушылардың монополиялық билігі. Жұмыс күші ұсынымына кәсіподақ-тардың бакылауы. Кәсіподақтардың еңбекақыға әсері. Еңбек нарығындағы екі жақты монополия және еңбек бағасы тепе-теңдігін бекіту мәселелері.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
«Табыс-бос уақыт» сызығын, еңбек қызметіне сұранымды, еңбек қызметінің жеке және нарықтық ұсынымын сызу және оларға сипаттама беру. Еңбекақының өзгеруі кезіндегі табыстың өзгеруі мен алмастыру әсерлерін атау. [6 әдебиет 11-15беттер]
Тақырып 10 Өндіріс факторларының нарығы. Капитал және жер ре-сурстарының нарығы: баға қалыптастырдың ерекшелігі
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Капитал – тауарлар мен қызметтердің көп мөлшерін өндіру мақсатында құ-рылған ұзақ мерзімде пайдаланылатын ресурс болып табылады. Капиталдар түр-лері: физикалық капитал және адам капиталы. Капитал қозғалысы және капитал қоры. Капитал ресурстарының нарығы: ссудалық пайыз, қарыз құралдарына деген сұраным және олардың ұсынымы. Қарыздық пайыздың ставкасы және қысқа мер-зімді инвестицияларға сұраным. Инвестиция деңгейінің максималды пайдасы, ин-вестицияны сатып алдың шектік нормасы және пайыз ставкасы. Инвестицияның өзін-өзі ақтауы. Ұзақ мерзімді инвестициялар. Инвестициялаудың табыстылығын есепте шарттары: капитал активтері қызметінің жағымды мерзімі (негізгі қорлар-ды), инвестицияның шекті құны, табысты кеңейту үшін инвестицияның шекті са-лымы.
Дисконттау және инвестициялық шешімдер. Ұзақ мерзімді инвестициялар-дың ішкі сатып алу нормасын есептеу. Пайыздық нарықтық ставкасы және негізгі қорлардың бағасы. Қарыз капиталының ұсынымы. Уақытша талғамдар. Уақытша талғамның шекті нормасы. Уақыт аралық бюджеттік шектелер. Уақыт аралық те-пе-теңдік. Қарыздық пайыз ставкасының өзгеруі нәтижесінде болған табыс пен алмастыруды өзгеру эффектісі. Жинақтаудың нарықтық ұсынымы. Жер өндірістің ерекше факторы ретінде. Жердің сұранымы мен ұсынымыны ерекшелігі. Жерді пайдалану және жер рентасы. Өнімділік жер учаскелерінің орналас жағдайлары, дифференциалдық рента. Жердің бағасы жер рентасының капитализациясы ретін-де.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Формулаларды қолданып ұзақ мерзімді инвестициялардың ішкі сатып алу нормасын есептеу; «Пайыздық нарықтық ставкасы», «Уақыт аралық бюджеттік шектелер», «Уақыт аралық тепе-теңдік», «Жердің бағасы», «Жерді рентасы» тү-сініктерін түсіну [7 әдебиет 10-13беттер]
Тақырып 11 Нарық фискасы және тиімділік. Сыртқы әсерлер теория-сы
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Сыртқы әсерлердің экономикалық түсінігі. Сыртқы әсерлердің түрлері. Жа-ғымсыз сыртқы әсерлер. Жағымсыз сыртқы әсерлердің пайда болу формасы. Қор-шаған ортаның ластануы және ресурстар нарығындағы экономикалық жағдай. Меншік құқығы мен сыртқы әсерлері. Коуз теоремасы. Нарықтық тепе-тендік жә-не өнім өндіру көлемінің тиімділігі. Жағымсыз сыртқы әсерлер кезіндегі тиімді-лікке жету жағдайлары. Жағымды сыртқы әсерлер. Нарықтық тепе-теңдік және қызметтерді ұсыну көлемінің тиімділігі. Оңтайлы ішкі әсер кезінде тиімділікке жету шарттары. Нарықтың көмегімен сыртқы әсерлердің мәселесін шешу. Әкім-шілдік-әміршілдік әдіс, түзетілген салықтар және субсидиялар, қалдықтарды тас-тады нарықтық лицензиялау. Олардың кемшіліктері мен артықшылықтары.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Жағымсыз сыртқы факторларын олардың пайда болу формасын; жағымды сыртқы әсерлерін; әкімшілдік-әміршілдік әдісін (салықтар, субсидиялар, қалдық-тарды тастады нарықтық лицензиялау), олардың кемшіліктері мен артықшылық-тарын сипаттау[8 әдебиет 110-113беттер]
Тақырып 12 Нарық фискасы және тиімділік. Қоғамдық игіліктердің өндірісі және қоғамдық таңдау
Студент пәнді оқып білу нәтижесінде білуі тиіс:
Қоғамдық және иіліктердің ерекшеліктері. Қоғамдық игіліктер. Мемлекет-тің ұсынатын қоғамдық игіліктері және игіліктері. Жағымды сыртқы әсерлер жә-не таза қоғамдық игіліктерді шығаруды тиімділігі. Таза қоғамдық игіліктер нары-ғы: таза қоғамдық игілікке сұраныс және олардың ұсынылуы. Таза қоғамдық игі-ліктердің сұранысының қисығы және олардың тиімді көлемі. Таза қоғамдық игі-лікті ұжымдық ұсыну. Нарықтағы тепе-тендік.
Қоғамдық игіліктермен қамтамасыз ету: нарықтың және мемлекекттің мүм-кіндіктері. Қоғамдық таңдау. Саяси институт арқылы қоғамдық игілікті ұсыну. Нарықтағы саяси тепе-тендік. Көпшілік дауыс ережесі және дауыс беру парадок-сы. Нарықтың демократиясы, фиаскасы және үкіметтің фиаскасы.
Студент пәнді оқып-үйрену нәтижесінде істей білуі тиіс:
Қоғамдық және иіліктердің ерекшеліктеріне сипаттама беру; таза қоғамдық игіліктердің сұранысының қисығы және олардың сұранысын сызу; «Көпшілік дауыс ережесі және дауыс беру парадоксы» сипаттау. [9 әдебиет 110-113беттер]
Әдебиеттер тізімі
Негізгі
1 Кулекеев Ж.А., Султанбекова Г.К. Микроэкономика: оқу құралы, 2– басылым. – Алматы РГП «Казстатинформ», 2007.– 32-34б.
2 Нұрғалиева А.А. «Ауылдық аудандарда әлеуметтік инфрақұрылымды дамытудың экономикалық механизмі» / монография. Павлодар, Кереку баспасы 2011. – 178б.
3 Нуреев Р. М. Микроэкономика курсы: оқу құралы. – М.: НОРМА–ИНФРА, 2009. – 46-50б.
4 Ұлттық экономика: оқулық/[А. В. Сидорович, Ә. Ә. Әбішевтің жалпы ред.].-Алматы:Экономика,2010.-528 б.
Үмбетәлиев, А. Д. Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік: оқулық/ А. Д. Үмбетәлиев.-Алматы:Экономика,2009.-464 б.
Қосымша
Макроэкономика: оқу құралы/ жалпы ред. басқарғандар: Ә. Ә.Әбішев, К. А. Хубиев.-Алматы:Экономика,2008.-368 б.
Бейбіт Жақашев Ауылшаруашылығының инвестициалық ресурстары. Алматы: «Эверо» 2009-267б.
Павлодар облысының әлеуметтік-экономикалық дамуы:(қысқаша стат. Анықта малық )/Павлодар обл. Статистика департаменті.-Павлодар. N 5:2011 жылдың қаңтар - мамыры 2011 ж.-2011.-103 б.
2. Төреғожина, М. Б. Қазақстан және ДСҰ: ынтымақтастық жасасу проблемалары: оқу құралы/М. Б. Төреғожина.-Алматы:Экономика, 2010.-153 б
Достарыңызбен бөлісу: |