| Алайда табиғаттан осы Адамға берілгеннің бәрі, оның қарапайым және рақымы мол адам болуына әсерін тигізді. Қазақстандық ғылымның патриархы, Сәтпаев серіктесі, Қаз КСР ҒА академигі Шафик Чокин еске алады: «Мен онымен 20 жылдан астам жұмыс істедім. Ол ерекше тұлға: атақты ғалым және атақты ұйымдастырушы – бұндай үйлесімділік сирек. Қазақстанның жолы болды. Ол өте талапшыл адам болатын. Барлығын белгілі бір арақашықтықта ұстады. Ешқашан ешкімге даусын көтерген емес. Бірақат адамдарды тәртіпке үндейтін, олардың ісін жандандлыра білетін. Бұл деген оңай емес».
Қаныш Имантайұлы өзінің 50-жылдық Мерейтойында өзінің рөлі туралы былай деді: «Егерде менен сұраса, өмірімде не нәрсені үлкен бақыт деп білесіз деп сұраса, мен айтар едім, менің ең үлкен бақытым, маған біздің тамаша ғасырда өмір сүру бақыты түсті, шабытты, шығармашылық етуге барлық мүмкіндіктер бар, бір ұрпақтың көзінің алдында халықтың бақыт туралы ғасырлық арманы орындалуда, - бұл үлкен қуаныш. Ол менің үлесіме тиді, мен срнымен бақыттымын. Менің өмірім мен қызметімнің өтіп кеткен жылдарындағы менің жасағанымның бәрі, қарапайым сезімнен және өз кірпішімді тауып оны біздің Отанымыздағы халықтың жаңа өмір құрылысына қалау ұмтылысынан шықты...»
Бірақта, өмір көрсетті, толық емес 65 жыл ішінде, ол келесі ұрпаққа Үлкен Жезқазғанды, Ғылымдар академиясын, 1964 ж бері оның атымен аталатын Геологиялық ғылымдар Институтын құрыд және қалдырды.
2006 ж. Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының 60-жылдығында ҚР Президенті Н.А.Назарбаев былай деді: «1946 ж. Қазақ КСР Ғылым академиясының ашылуы маңызды тарихи оқиға болды. Мұндай оқиғалар, әдетте, атақты тарихи тұлғалармен байланысты. Біз бүгін мақтанышпен сол ұлы ғалымдардың бірі, отандық ғылымды әлемдік деңгейге көтере білген, Қазақстан Ғылым академиясының тұңғыш президенті, Ленин және Мемлекеттік сыйлықтардың лауреаты, қазақ халқының данышпан ұлы Қаныш Имантайұлы Сәтпаевты еске алудамыз».
Драматикалық бұрылыстыраға толы, қазақтың бірінші академигінің жарқын өмірі, оның көпқырлы ғылыми, ұйымдастырушылық және қоғамдық қызметі, шолуда «өмірді кімнен жасаймыз» деген Владимир Маяковскийдің сөзімен айтқандағы жастар мәселесін бүгіннен ойластырылатын қазақстан жастардың еңбекқорлық пен білімге құлшынысына өнеге болады. Осыған байланысты акедемик Қ.И.Сәтпаевтың өмірлік қызметін насихаттауға және оны танымалды ету мәселесі маңызды мәнге ие болады. Бұл біздің еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын париоттыққа және адамгершілікке тәрбиелеу үшін жаңа ғылыми идея.
Бұл очеркті сол кезеңнің әзіл сықақ «Шмель» журанлының жеңіл жартылай әзіл түрінде осы Үлкен Адамның болмысы көрсетілген, Қ.И.Сәтпаевты 60 жылдығын құттықтаумен аяқтағым келеді.
Юбиляру
Могучим сказочным Фархадом,
Нарушив вековую тишь,
Из недр глубоких клад за кладом
Для родины берет Каныш.
Его умом народ гордится,
И в шестьдесят он полон сил.
Он Менделеева таблицу
В богатство наше воплотил.
О нем бы написать в поэме,
Как светится в его глазах
Седая мудрость академий,
И строек молодой размах!
Шмель
Очерк Қ.И.Сәтпаев серіктестері, жұбайы Т.А. Сатпаева және Қ.И.Сәтпаев атындағы геологиялық ғылым Институты, Академик Қ.И.Сәтпаев архивінің жетекшісі қызы М.К. Сатпаеваның жариялаған материалдары бойынша биология ғылымының кандидаты Ниретина Н.В. құрастырды.
ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Академик К.И. Сатпаев: Сборник, посвященный памяти выдающегося ученого. - Алма-Ата, 1965. – 262 с.
2 Академик К.И. Сатпаев и наука Казахстана: к 100-летию со дня рождения. – Алматы, 1999. – 272 с.
3 Академик Каныш Сатпаев (фотоальбом). Алматы, 1999. – 157 с., 2011 г. – 172 с.
4 Академик К.И. Сатпаев (к 110-летию со дня рождения). Под ред. Г.Р. Бекжанова. – Алматы: «Казгео», 2010. – 273 с.
5 Альжанов Т.М., Сатпаева М.К. Каныш Сатпаев – сын земли казахской (каз., рус.). - Алматы: Ғылым, 2002. – 173 с.
6 Бекжанов Г.Р. К.И. Сатпаев – выдающийся геолог современности. – Алматы: Ғылым, 1998. – 116 с.
7 Брагин А.И. Умом и молотком. – М.: Политиздат, 1975. – 127 с.
8 Брагин А.И. Первый академик: Документальная повесть. - Алма-Ата, 1989. – 224 с.
9 Букетов Е.А. Жас Қаныш. Деректі хикаят. – Алматы, 1999. – 192 б.
10 Зангар. Қ. Сәтбаев туралы естеліктер. – Алматы: «Айкос», 1999. – 316 б.
11 Қаныш аға. Естеліктер. – Алматы, 1989. - 400 б.
12 Сарсекеев М. Қуғындалған «Сәтбаев». – Алматы: Шабыт, 1994. – 213 б.
13 Гордость Казахстана: беседа с Н.А. Назарбаевым // Казахстанская правда, 1999, 9 апреля.
14 К.И. Сатпаев и молодежь. – Алматы: РИО ВАК РК, 2000. – 256 с.
15 Каныш Имантаевич Сатпаев: биобиблиография. – Алматы: Ғылым, 2002.
16 К.И. Сатпаев. Собрание трудов в 8 томах. – Алматы: Ғылым, 1998 – 2001.
17 Лозовский И.Т., Сипайлов Г.А. Студенческие годы Каныша Сатпаева в Томске. – Томск: изд-во ТПУ, 1999. – 304 с.
18 Мир Сатпаева (сборник воспоминаний). – Алматы, 1999. – 304 с.
19 Сарсекеев М.С. Сатпаев (дополненное второе издание). – Алма-Ата: Өнер, 1989. – 441 с.
20 Сарсеке М. Через тернии (воспоминание-эссе о путях-дорогах к Сатпаеву). – Усть-Каменогорск, 2002. – 366 с.
21 Сатпаева Т.А. Каныш Имантаевич Сатпаев. – Алматы: Ғылым, 2003. – 263 с.
22 Яркая звезда. Академик Сатпаев в воспоминаниях современников. – Алматы: Ғылым, 2000. – 276 с.
Достарыңызбен бөлісу: | 
