«Ұн тарту мен жарма кәсіпорындары өндірісін жобалау»

Қоймалардың паспортты сыйымдылығын мына формула бойынша анықтауға болады:

Паспортты сыйымдылықты натурасы ɣ=0,75 т/м³ және ылғалдылығы 14,0…15,5 % бидай дәнін сақтау үшін есептейді. а және б мәндерін мына формуламен анықтайды:

П_р –дайындаудың негізгі периоды, күн бойынша;

Р₀ - дайындаудың негізгі периодында берілген потокты сызыққа түсетін астықтың мөлшері т-мен;

К_с – астықтың біркелкі түспеуінің күндік коэффициенті;

К_вл- астық сақтау орнына түсетін дымқыл және шикі астықтың саны; шикі астықты ауданға К_вл= 90 %: орта дымқыл астыққа К_вл = 60% және құрғақ астыққа К_вл = 40 %.

НТП-ға сәйкес дайындаудың негізгі периодында Р₀ астықтың түсуін астықтың жылдық саны Р 75% деп қабылдау керек.

Операциялардың саны қолданылатын нориялар сан бiрiншi вариантта аз. Жұмыс мұнараларында сондықтан үлкен сыйымдылықтың нориялардың арқасында толық өнiмдiлiкпен жұмыс iстейтiн толтырылатын жедел бункерлерi орнатады. Нориялар содан соң басқа операцияларға ауыстырып қосады. Осы жағдайда технологиялық машиналар жұмыстарды жедел бункерлердегi астығы қорды пайдалана жалғастырады.

Астық кептiргiштер нормалы жұмыс үшiн және екi ауысымда тiптi астық кептiргiш бағытталатын астық және кептiргiш орналасқан бункерлердегi үшiн бункерлердегi кемiнде қоры бiрге жайғастырылу үшiн керек. Бункерлердiң үстiнде және подсушильных сыйымдылық технологиялық жобалаудың нормалары бойынша норияның өнiмдiлiгiнiң сақшысы болуы керек, бiрақ астық кептiргiштiң кемiнде үш - сағат өнiмдiлiгi. Қолданылатын нориялар саны екiншi вариантта бiр уақытта атқарылатын операциялардың ең үлкен санына сәйкес келуi керек, өнiмдiлiк оларды бiрнеше негiзгi технологиялық жабдықты өнiмдiлiк көбiрек болуы керек. Технологиялық машиналардың үстiнде осы жағдайда астықтың ағынының бiр қалыптылығының қамтамасыз етуi үшiн ептеген бункерлер орнатуға керек. Үстiнде қабылдау бункерлерiнiң сыйымдылығы, сонымен бiрге бункерлер және салмақтардың астында тиiстi мөлшері көрсетiлген.

4 Бөлім. ҰН-ҚҰРАМА ЖЕМ ЗАУЫТЫН ЖОБАЛАУ
4.1. Ұн-жарма өнеркәсібін қайта құру немесе құрылысы салынатын ауданның қысқаша мінездемесі
Бұл тарауда келесі мәліметтерді келтіру керек:

- ауданның қысқаша экономикалық мінездемесі және оның ары қарай дамуы;

- басқа аудандар мен облыстарға қатысты теміржол және жолдардың дамуы;

- құрылысты электрэнергиясымен, сумен, жанармаймен қамтамасыз ету;

- ауданның халық саны, оның жақын периодта өсуі және құрылысты жұмыс күшімен қаматамасыз ету;

- ұн-құрама зауытын дәнмен қамтамасыз етеін дәннің келіп түсу көздері, олардың өнімділігі;

- облыс пен ауданның ұнға деген сұранысы, жағдайы және ұн-құрама және жарма зауыттарының даму перспективалары;

- тамақ өндірісінің бар болуы (нан-тоқаш, кондитерлік, макаронды);

- ауыл шаруашылығының негізгі профилі (дәнді, мал шаруашылығы және т.б.) және оның даму перспективалары;
4.2. Дәннің сапалық мінездемесі
Ұн тартатын зауыт түсетiн астықтың сапасы ұнтаққа астықтың әзiрлеуiн схема құрастыруға ықпал етеді. Жобаланатын кәсiпорын үшiн астықтың сапалық сипаттамасына мәлiмет бойыншалар тапсырмамен сәйкес қабылдайды.

Түсiнiктеменiң бөлiмi бұл түрлер және осы зауытта қайта өңдеуге есептейтiн астықтың сорттары сол сипаттаманы келтiредi. Сонымен бiрге ұнның қасиеттерiнiң немесе жарма зауыт ұн тартатын орналастырылуын ауданы сонымен бiрге мiнездемесi және сауырлар қалай мұндай көрсеткiштерiн есепке алады.

Мiндеттi түрде даярлайтынға технологиялық операцияларын таңдауға астықтың технологиялық қасиеттерi және олардың ықпалы, (ұн тартатын зауыт) майдалау, процестер (жарма зауыт) сипаттауы керек.

Ұн тартатын және жарма зауыттар үшiн астығының қорлары кәсiпорынның 3-6 айлық жұмысының санында болуы керек.

Өнім қорларын (ұнның) қабылдайды:

- сұрыпталғаны тұсқағаз және макарон ұнының наубай және екi тәулiктiк өндiруiн үш тәулiктiк өндiру мөлшерiнденi тарасыз сақтау үшiн;

- қапта тарамен сақтау – жеті күндік өндеу үшін;

- Тарадағы жарма зауыттардың өнiмнiң қорларына 14-тәулiктiк өндiрудi өлшемдерде қабылдайды. Өнiмнiң сақтауына бастауыштарын сан арнайы тапсырма бойынша кейде үлкейте алады;

- бункер үшiн 4-тәулiктiк қорды сақтауды есептеулерден жобалайды, құрама жем цехының аумағында болған жағдайда - екi тәулiктiк қор;

- ұн тартатын және жарма зауыттардың қалдықтары үшiн 3-5 тәулiктiк өндiруге есептеуден бункерлерiнiң сыйымдылықтарын жобалайды.

Астықтың ұн тарту партияларының құрастыруына арнайы талап қойылып, бекітіледі, белгiлi әдiстердiң бiрлерiнiң ұн тарту партиясының құрамын анықтап, астықтың араластыруының әдiстерi көрсетуге керек.

Ұн өндiрiсiнiң технологиялық айналысы тазаланбаған астық үшiн сыйымдылықтағы нақтылы сапаның астығының берiлуiнен бастайды. Мұндай астықтың партиясы астықтан алдын ала қалыптасады, сақтаулы, және ұн тарту партиямен деп аталады. Өз жұмысында сондықтан қасиетi түр, iшкi түрден айтарлықтай өзгеретiн астықпен ұн тартатын зауыттардың тәжiрибесiнде өсiп шығуды аудан және тағы басқалары ұн тарту партиялардың құрастыруы бойынша ұнтақ, ұн тарту партиялар, операция түсетiн астықтарын сипаттауы керек iстеуге дәл келедi. Содан кейiн астықтың жеке партиялары терiп алып, рецептураға сәйкес барлық ұн тарту партияның есептеулерi iстейтiн болады. Ұн тарту партияның рецептурасын жеке компоненттердiң көрсеткiштерi бойынша сан және бар астықтың сапасы туралы мәлiметтердiң негiздерiнде құрайды - шыны тәрiздiк, болжырға, күлдiлiк және тағы басқалар. Ұн тарту партияларында бидайы (1 және 3 түр) жаздық егiс (4 түр) қыстайтын тiркестiруге ұсынылады.

Ұн өндiрiсiнiң технологиялық айналысы тазаланбаған астық үшiн сыйымдылықтағы нақтылы сапаның астығының берiлуiнен бастайды. Мұндай астықтың партиясы астықтан сақтаулы алдын ала қалыптасады, және ұн тарту партиямен деп аталады. Ұн тарту партияның массасы ұтымды тәртiптегi ұзақ, үзiлiссiз жұмысты қамтамасыз етуi керек. Бұл демек, әзiрлеу және астықтың өңдеуiнiң тәртiптерi астықтың барлық партиясы үшiн технологиялық үдерiспен басқару жеңiлдеткен параметрлерге беттерiнше бiрдей болатын. Ұн тартатын зауыттардың тәжiрибесiнде өсiп шығуды аудан және тағы басқалары iшкi түр қасиетi түрден айтарлықтай өзгеретiн астықпен iстеуге дәл келедi. Мұның барлығы астық түсетiн кәсiпорынның әр түрлiлiгiне алып келедi. Астықтың өңдеуi сондықтан жұмыс тәртiптерiнiң тұрақты түзетуi талап етедi.

Астықтың ұн тарту партиясының құрастыруы бойынша операциялар араластырулар деп атайды. Бұл операцияда арналған:

- дәннің кейбір қасиеттерін оптимизациялау үшін;

- жақсартылған сапаның астықтары үнемшiл жұмсау үшiн;

- кәсiпорынның тұрақты жұмысының қамтамасыз етулерi үшiн.

Астықтың араластыруы кез келген белгi бойынша мүмкiн немесе сапа көрсеткiшi бойынша. Ұн тарту партиялардың араластыру немесе құрастыруы дегенмен жағдайлардың көпшiлiгiнде болжырдың санға және сапасы бойынша iске асады, бiр үлгiдегi құрамға, шыны тәрiздiк, табиғи бойынша. Осыған байланысты ұн тартатын кәсiпорындар мүмкiндiк шикiзаттың сақтауында алуы керек, әр түрлi сапа көрсеткiштерiнiң дәнiне араластырмағанында емес, ол бөлек сақталғанында.

Ұн тарту партияны компоненттердiң әр түрлi сандарынан құрайды, жиiрек кездеседi екi араластыр, үш немесе төрт компоненттерден сиректеу. Ұн тарту партияның құрастыруын есеп үш кезеңде ұйғарылады. Бiрiншi кезеңде сапа көрсеткiшiнiң орташа өлшемдi мәндерiн анықтайды араластыр. Екiншi кезеңде астықтың партиясының массаларын анықтайды, үшiншi кезеңде қажеттi есептеулер өндiрiп алады. Мысалы, есептеуге екi компоненттi үшiн араластыр.

• 
  Дәнді елеуішті қолданып, қабықшаны, пневмосепарирлейтін каналдар, магнитті аппараттар, тастан ажырату сеператорларын, дәнді және қоспаларды ажырата отырып тазалау (4-сур);
  
• 
  Үйкелейтін наждачкасы бар, болаттан жасалаған, щеткалы және елеуішті жабдықтарды қолданып дәннің беткі қабатын құрғақ тазарту;
  
• 
  Бастапқы ылғалдылығын және күлділігін төмендету, санитарлық тазалықты ұстау мақсатымен дәнді суға толық салып дән қабатын ылғалды немесе дымқыл өңдеу;
  
• 
  Ұнтақ түріне және дән сапасына байланысты гидротермиялық өңдеу;
  
• 
  Дәнді жасырын зақымданған, ішінен зақымдалған дәндердә өңдеу;
  
• 
  Тазаланбаған сыйымдылықтарда дәндерді оперативті сақтау және технологияның түріне байланысты ылығалдандыру;
  

1 - дән конвейері, 2 - тазаланбаған дән үшін шанақ; 3- дозаторлар; 4 -винтті конвейер; 5 - автоматты таразылар; 6 - дәнді жылытқыш; 7 - ауа-елеуіш сепараторы; 8 - тастан тазату машинасы; 9 - куколеотборник; 10 - қарасұлы тазартқыш;

Жүйе шектерiндегi жабдықтың саны тең бола алады, бiрлiк көбiрек немесе аз кәсiпорынның қуаты, конструктивтiк орындау және жабдықтың өнiмдiлiгiне байланысты. Осылай, кезеңдердiң бiрлерiне сұрыпталған ұнтақтарының бидайлары үшiн 125, 250, 500 т/тәул. өнiмдiлiгiмен ұн тартатын зауыттарының дайындық бөлiмдерiндегi технологиялық операцияларды жобалауда сепаратор қолданған. Ең алдымен технологиялық сұлбаларының жобалауында жүйелердiң жалпы саны, олардың орналасу кезегi және өзара байланыстыруларды анықтайды. Машиналардың технологиялық сұлбалары суреттер 8, 9, 10 көрсетiлген. (1 )

Тазалалған дән технологиялық үдерiстi келесi жүйеге бағытталады, қалдықтар және қосымша өнiмдер пайдалы астықтың олары, минералды қоспаларда мазмұн және тағы басқаларға байланысты тиiстi дәрежелердiң қалдықтарының бақылаудың жүйелерiнде түседi.

Астықтың гидротермиялық өңдеуi бiрнеше кезеңдерде салады. Бiрiншi кезең - астықтың алғашқы тазартуынан кейiн iске асады. (соңғы ) келесi кезең - астықтың бастапқы ұсақтауын алдында тiкелей өткiзуге керек, бұл қабықтардың пластификациясымен байланған. Гидротермиялық өңдеудi жарма технологияларда мұндай бiрiншi операциясының соңғы даярлайтын операциясымен аралығында уақыту үшiн есептеумен қайта өңдейтiн бөлiмшеге отделениябыло минимумға түйiстiруге қайта өңдейтiн астығының берiлуiн алдында тiкелей өткiзедi.

Астықты металломагнитті қоспалардан ажырату үшін даярлайтын процестердiң технологиялық сызбасына жүйе қосу керек. Ережелермен тиiстi жабдықтарды орналастыру үшiн схемалардағы сөзсiз орындар ескерiлген, (қосымшаны қара) жарма зауыттар үшiн, ұн тартатын (қосымшаны қара) зауыттар үшiн. Сонымен бiрге технологиялық сұлбалары астықтың өлшеуi, автоматты салмақтарға қалдықтар және қосымша өнiмдерi ескеруi керек.

Шығу және iстеп шығарылатын өнiмнiң сапасының көрсеткiштерi өңдеу түсетiн астықтан ғана емес тәуелдi болады. Оның ұнтаққа әзiрлеуiнiң әдiстерiнен, сонымен бiрге технологиялық үдерiстi жүргiзудi ұйымнан керiсiнше. Оның ұнына өңдеу дән уақытында душар болатын физикалық және химиялық өзгерiстерiнiң жиынтық және жоспарлы тiзбегi технологиялық үдерiс деп аталады. Ол астықтың әзiрлеуi, ұнтақтау, оның ұнына және оның демалысы ораушыны қосады.

Схеманы белгілі бiр үлгiдегi схемалардан таңдайды. Түсiнiктемеде арам қоспаларды тазартуды процестiң есебi, мiнездеме, ұнтаққа астықтың әзiрлеулерiн көрсетедi; технологиялық сұлбасы, ғылымның табысы және техника құрайтын жеке кезеңдер суреттеледi.
4.5. Ұн-құрама жем зауытының дайындау бөлімін жобалау

Дайындау бөлімінде дәнді тартуға дайындау технологиялық процестері мен жабдықтардың түрлерін мына кесте бойынша қабылдайды:

Негізінен өңделетін шикізат түріне, тарту түріне, дәнді тасымалдау әдісіне байланысты болады. Дәнді механикалық тасымалдауда металл цилиндрлі обоечный машиналарда бетін өңдеу қосымша жүреді, ал дәнді пневмотасымалдауда бетін өңдеу бойынша қосымша операция қажетсіз, өйткені пневмотасымалдау қондырғыларынан өткенде дәннің беті аналогты әсерге ұшырайды.

Сулау ұзақтығын кесте бойынша қабылдау қажет. Бидайдың сұрыпты тартуларында сулауға арналған бункерлер сыйымдылығы, гидротермиялық өңдеу әдістеріне тәуелсіз, 36 сағаттан кем емес ұнтақтау бөлімінің үздіксіз жұмысын қамтуы керек.

Кондиционерлеу түрі ұн тарту зауытының орналасуына және өңделетін бидай түріне байланысты тапсырмамен беріледі. Қайта жобаланатын кәсіпорындарға бірінші сулауда 18-20⁰С температураға дейін дәнді қыздырумен және сумен ылғалдаумен суық кондиционерлеу нұсқасы ұсынылады. Макарон ұнын өңдеуге қатты бидайды дайындауда тек суық кондиционерлеу қажет. Бірінші айыруда және минералды қоспаларды бөлуде, триерлерде тазалау үшін дәнді екі бөлікке бөледі. Дәнді бөлікті тазалауға шкаф сияқты айырғыштарды қолдану ұсынылады. Дайындау бөлімінен көлікпен (нория, шнек, тізбекті конвейер) ұнтақтауға дәнді беруде, ылғалдау машинасының алдына ауаның тұйықталған айналымымен аспираторды орнатады.

Бидайдың сұрыпты тартуларында өндірушілігіне (200т/тәуліктен жоғары) байланысты екі қарама-қарсы технологиялық жолдарды қарастырады, ал 400 т/тәуліктен жоғары өндірушілікте – ағындардың жеке ылғалдануымен және сулаумен төмен шыны тәрізді және жоғары шыны тәрізді дән үшін үш және одан көп. Жеке ағымдарды 1 дранды жүйе алдында немесе кондиционерлеу аяқталған соң араластырады.

Екі секциялы ұн тарту зауытында әр түрлі технологиялық қасиеттермен және сәйкесті секция бойынша ұнтақталуымен дән ағындарын ұнтақтау бөліміне беру, ылғалдау және міндетті түрде үздіксіз сулау. Бұл кезде бункерлерді жүктеу бірқалыпты болуы керек.

Тазартылмаған дән мен сулауға арналған бункерлер астына әр бункерден шығарылатын дән мөлшерін реттеу үшін мөлшерлегіштер орнатады. Суық кондиционерлеуде дәнді ылғалдау үшін жылы суды пайдалану ұсынылады, 1-драналы жүйеде дән температурасы 25⁰С-тан кем емес болу керек.
4.6. Дайындау бөлімінің жабдықтарын таңдау және есептеу.
Жабдықтарды таңдау және есептеу кезінде мына жағдайларды қолданады:

- максимальды өнімділіктегі жабдықтарды таңдайды;

- технологиялық жабдықтар оптимальды жүктемеде болуы тиіс;

- жаңа заманға сай және экономикалық тиімді жабдықтарды таңдайды;

- жабдықтардың өнімділігін паспортты мәліметтеріне қарай таңдайды;

- таңдау және есептеу қабылданған схемалар бойынша жүргізіледі.

Машиналар мен аппараттар санына байланысты дайындау бөлімінің өнімділігін берілген өнімділіктен 10-20% аспай алады. Бұл ұн тарту бөлімінің жұмысын үзіліссіз қамтамасыз ету үшін, технологиялық схемалардың икемділігі үшін керек.

1. 
   Дайындау бөлімінің есепті өнімділігі, т\тәул.
   

Q_расч= К* Q

К – қор коэффициенті: К=1,1-1,2 – ұн-құрама зауыты үшін,

К=1,15 – жарма зауыты үшін,

К=1,2 – жарма зауыты үшін (тары, қарақұмық, сұлы, арпа жармалары).

2. 
   Дәнді тазалауға және гидротермиялық өңдеуге керекті жабдықтардың саны:
   

g – меншікті жүктеме, т\м²;

В_м – машинаның жұмыс оганының размері (қабылдау ситоның ені, себудің ауданы), м, м².

С_п=100% болғанда

n=Q_расч\24• g• B_м

немесе

Ұн және жарма өндірісінің схемасына сәйкес жабдықтарды әрбір технологиялық процесс үшін есептейді.

3. 
   Автоматты таразылар саны:
   

n_в=Q_расч• 1000\24• 60•a•в,

в – минутына өлшеу саны (егер а=50, онда в=180; а=100, онда в=120).

4. 
   Араластырғыш дозаторлар саны:
   

n= Q_расч• C_n\100•g,

g – чараластырғыш дозаторлардың сағаттық өнімділігі, т\сағ.

5. 
   Барлық бункерлерден дәндерді біруақытта дозирлеу кезіндегі араластырғыштар саны:
   

6. 
   Бункерлердің сыйымдылығының есепті мәні, м³
   

V_p=C_n• Q• T\Y• 24• 100• K_u,

C_n – дайындау бөлімінідегі дәннің мөлшері, %;

T – дәндердің бункерлерде болу уақыты, 30-50 сағ;

Y – дәннің натурасы немесе көлемдік массасы, т\м³;

K_u – бункерлердің көлемін қолдану коэффициенті

h\в=3 K_u=0,85

h\в=1,5 K_u=0,7

h\в=1,0 K_u=0,6

7. 
   Ылғалдауға арналаған бункерлердің сыйымдылығын есептеу, м³
   

V_p=C_n• Q•T\Y• 24• 100• K_u,

8. 
   Бір бункердің сыйымдылығы, V_б, м³
   

V_б= h • а• в,

6-қабатты ғимараттарда бункерлер 3-қабатты қамтиды, 5-қабатты ғимараттарда – 2 қабатты қамтиды, қабаттың биіктігі 4,8 м; сетка колонналар кезінде 6×6; 6×9; тазаланбаған дәндер үшін бункерлердің өлшемі 3,3м; ылғалдауға арналған бункерлер 1,5×1,5м.

9. 
   Бункерлер саны
   

10. 
    Бункерлердің фактикалық сыйымдылығы, м³
    

V_ф=n•V_б•γ•К_и ,

Vб - бір бункердің сыйымдылығы

γ - діннің натурасы т\м3

Ки - бункерлердің сыйымдылығын қолдану коэффициенті

11. 
    Магнитті сепараторлардың саны:
    

n=L_мп\L_м , где

L_м - бір магнитті сепаратордағы магнитті алаңның ұзындығы, м.

мұнда
G - өнімділікті өлшеу бірлігі.

G - дән және ұн өнімділігін өлшеу бірлігі– 100 т\тәул.

G - жарма және қалдықтарды өлшеу бірлігі– 10 т\тәул.

12. 
    Жууға арналған судан дән компоненттерін ұстау үшін арналған жабдықтарды таңдау және есептеу
    

n= Q_расч •C_n•f•1000\100•q_r•24 ,

мұнда

f – жуғыш машинада немесе ылғалды қауыздауға арналған машинада 1кг дәнге кеткен судың шығыны (f=1,5-2,0 кг\кг жуғыш машинада; f=0,3-0,6 кг\кг ылғалды қауыздауға арналған машинада)

13. 
    Дәнді жууға кететін судың жалпы мөлшері, F_м (кг\тәул)
    

F_м= Q_расч •C_n•f•1000\100

14. 
    Дәнді ылғалдауға еткен судың мөлшері, F_ув (кг\тәул)
    

F_ув= Q_расч•1000•(ω_к – ω_н\100 - ω_к) , где

ω_н – түскен дәннің ылғалдылығы, %.

Ұнтақтау бөліміндегі технологиялық үрдіс үздіксіз ұнтақтауда және ұнтақтау өнімдерін кезекті сұрыптауда жүзеге асады. Технологияның әр түрлі тапсырмасына байланысты, технологиялық үрдістің жеке кезеңдерінде ұнтақтау операцияларының физикалық мәні күрт әр түрлі. Дәнді бастапқы және аралық ұнтақтау, дәннің кебекті қалдықтарын өңдеу, эндосперм бөлшектерін ұнтақтау жүйелері бар. Жүйелердің әрқайсысына қабықшалар мен эндоспермінің әр түрлі қатынасы мен өнім түседі. Сондықтан, дәннің крахмалды эндоспермасы мен жоғары күлді қабықшаларын максималды дәрежеде болу – ұн технологиясының негізгі мәселесін шеше отырып, әр жүйеде ұнтақтау дәрежесінің бірлігімен берілген, өнімге әсер етудің қатал белгіленген тәртібін таңдайды. Технологиялық сызбада бұл електерді жеке таңдауда, сұрыптаудың әр түрлі сызбаларында, кезеідерде ұнтақтау жолының әр түрлі ұзындығында, ұнтақтайтын біліктердің әр түрлі параметрлерінде беріледі.

Өндірістік операциялардың сипаты бойынша ұн өндірісінің технологиялық үрдісінің негізгі кезеңдер қатарына бөледі:

• 
  Ұсақтау (жарма түзуші);
  
• 
  Байыту;
  
• 
  Тегістеу;
  
• 
  Ұнтақтау.
  

Тартудың белгіленген түріне және зауыт өндірушілігіне сәйкес жобаланатын сызба негізіне сәйкесті әдебиетте берілген сызбалардың бірін алады. Бұл сызбаға тапсырма есебімен түзету енгізеді. Технологиялық үрдіс сызбасын жобалауда көп сұрыпты және бір сұрыпты тартындылар сызбаларының құрылым көрсеткіштерін пайдаланады.

Түсіндірме хаттамада бидайды тарту процесінің бөлек этаптарын, техника мен ғылымның жетістіктерін, сондай-ақ қабылданған сызбаның мінездемесін көрсету керек.

Ұнды тарту сызбасында машиналардың бейнесін шартты белгілермен көрсетеді (білікті станоктар, елеуіштерді, елеуіш машиналарды және т.б.), сондай-ақ олар қызмет көрсететін барлық жүйелерді, уақытаралық және соңғы өнімнің бағытын, әр жүйе үшін машиналардың санын, елеуіштің технологиялық схемаларының нөмірін.
4.8. Ұн тарту бөлімінің жабдықтарын таңдау және есептеу
Ұн тарту бөлімінің жабдықтарын таңдау және есептеуді өңделетін бидайдың мәдениетіне, ұн тарту сапасының түріне және кәсіпорынның өнімділігіне байланысты орындайды

1. 
   Білікті сызықты есептеу.
   

Q_м – ұн құрама зауытының өнімділігі.

Дәл осылай ажарлау және ұн тарту процесінің ұзындығын анықтайды.

2. 
   Білікті станоктар саны.
   

n=L_o\L_в.ст. , мұнда

3. 
   Елеуіш бетін есептеу
   

S_o=Q•1000\q_n , мұнда

q_n – елеуіш бетіне түсетін меншікті жүктеме кг\(м•тәул).

4. 
   Ұнды бақылау үшін елеуіш бетін есептеу - S_к (м²)
   

S_к=f_к•S_о\100 , мұнда

5. 
   Ажарлау және ұн тарту процесстері үшін елеуіш бетінің есептік мәні, м²
   

S_др= S_o- S_к\ч_с+1;

S_{шл.и раз.}=ч_с(S_o- S_к)\ ч_с+1 , мұнда
ч_с – процесстер бойынша елеуіш бетінің қабылданған қатынасы.

Дранный және ұн тарту процесстері арасындағы берілген ауданның қатынасы келесі қатынасты береді:

ч_{с др}: ч_{с раз}= 1:1 ден 1:1,2ге дейін. Мысалы: ч_{с др}: ч_{с раз}= 1:1,2, ч_{с раз}=1,2•ч_{с др} табады.

6. 
   Елеуіш беттің фактикалық қатынасы
   

ч_с= S_{шл.и раз}\ S_др

7. 
   Дранный процесс бетінің жалпы ауданы, м²
   

S_др=S₁+ S₂+ S₃+….+ S_n , мұнда

8. 
   Ажарлау және ұн тарту жүйелерінің суммарлы елеуіш беті, м²
   

S_ш+р=S₁+ S₂+ S₃+….+ S_n , мұнда

9. 
   Елеуіш саны
   

n=S_i\S_n , мұнда

S_n – жабдық маркасы мен сәйкес келетін елеуіш схеманың елеуіш беті, м².

10. 
    Дайын өнімді бақылау үшін елеуіш бетін есептеу, м²
    

C_о – ұнның суммарлы шығымы, %

мұнда, К – бақылау жүйесі үшін елеуіш бетінің саны, %.

11. 
    Елеуіш суырғылы манинаны есептеу
    

n=Q•1000\g_o•B_m ,

B_m – елеуіш суырғылы манинасының қабылдау елеуішінің ені, см.

12. 
    Қабылдау елеуішінің енін есептеу, см
    

B_m= Q•1000•С_к\ g_o•100 , мұнда

13. 
    Барлық елеуіш суырғылы маниналарының жалпы ұзындығы, м
    

В_о= Q•100\ g_o , мұнда

g_o – жалпы меншікті жүктеме, кг\(м•тәул):

g_o – нан пісіру сапасы үшін, 350-450 кг\(м•тәул)

g_o – макарон сапасы үшін, 100-120 кг\(м•тәул).

14. 
    Шыбыртқылау, бастыру және щеткалы машиналарды есептеу
    

n=Q•1000•С_п\24•g_м , мұнда

g_м – машинаның өнімділігі, т\сағ.

15. 
    Ұн тарту бөлімінің барлық есептеулерін таблицаға енгізі керек.