Н. К. Алпысбаева та рих ты оқыту

157
ді қа лай ба ға лауды ал дын-ала қа рас ты ра ды. Осы ған бай ла ныс ты 
оқу шы лар дың бі лі мін ба ға лаудың мы надай өл шем де рін атау ға 
бо ла ды: 1) обък тив тік әділ дік; 2) ба ға лаудың жан-жақ ты лы ғы;
3) ба ға қоюда ғы ай қын дық жә не жа риялы лық.
5. 
Тү зе ту ші функ ция
са бақ қа қо ры тын ды жа сай ды. Ол ма-
те риал дұ рыс жи нақ тал ды ма, де рек тер ма ңыз ды ма, са бақ тың 
ди дак ти ка лық мақ са ты дұ рыс қойыл ды ма жә не оған қан ша лық-
ты қол жет ті, сы нып тың ерекш елі гі ес ке ріл ді ме, қол дан ған оқу 
әдіс тер і, түр ле рі та лап қа сай ке ле ме, тап сыр ма лар орын ды жә не 
қы зық ты бол ды ма, бі лім ді иге ру дең ге йін қа лай ба ға лауға бо-
ла ды де ген сұ рақ тар ды қам ти ды. Тү зе ту ші лік функ ция мұ ға лім 
же тіс тік те рі мен кем ші лік те рін ай қын дап, әр бір са бақ тан соң 
пай да ла ны ла ды. Конс пект не ме се са бақ жос па ры на «са бақ тың 
теория лық бі лі мін ке ңейту», «ар тық де рек тер ді алып тас тау» де-
ген сияқ ты қыс қа жаз ба лар тү сі ре ді. Ол ес ке рт пе лер ке ле сі оқу 
жы лын да ес ке рі луі тиіс. 
Са бақ қа да йын дық ба ры сын да оқу ма те риалы на тал дау жа-
сауды П.В. Го ра құ ры лым дық-функ ция лық деп ата ған еді. Ол құ-
ры лым дық тал дау де ген де мұ ға лім нің са бақ маз мұ нын қи сын дық 
ой еле гі нен өт кі зіп, оның маз мұ нын бас ты та ри хи де рек тер ді жә-
не олар ды тал дау дан туын да ған қоры тын ды лар мен жи нақ тау шы 
тұ жы рым дар ды бө ліп алу деп тү сін ді ре ді. Ол қор ытын ды лар мен 
жи нақ тау шы тұ жы рым дар оқу лық тың маз мұ ны нан анық кө рі нуі 
не ме се де рек тер мен олар дың бай ла ныс та ры ның ас та рын да жа-
сы рын түр де кез де суі мүм кін. Ал функ ция лық тал дау құ ры лым-
дық тал дау ба ры сын да анық тал ған теория лық ере же лер, қоры-
тын ды лар мен са бақ та ғы бас ты та ри хи де рек тер дің бі лім бе ру, 
тәр бие леу жә не да мы ту мүм кін дік те рін ай қын дау ға ба ғыт та ла ды.
Бас ты та ри хи де рек ке қо ғам дық да му ға айт ар лық тай ық пал 
жа са ған де рек тер жатады. Олар са бақ маз мұ ны ның фа то ло гия-
лық не гі зін құ рап, та ри хи да му про це сін де гі ма ңы зын ай қын дап, 
оқи ға ның кар ти на сын жаң ғыр та ды. Бас ты де рек ті тал дау дан не-
гіз гі қор ытын ды мен тұ жы рым дар туын дай ды.
Бас ты де рек тің маз мұ ны мен бай ла ныс та рын да оқу шы лар дың 
дү ниета ным дық идеяла ры мен ұғым да рын қа лып тас ты ру ға қа-
жет ті ма ңыз ды теория лық мағ лұ мат тар бо луы мүм кін. Теория лық 

158
ере же лер ма ңы зы жа ғы нан бас ты жә не қо сал қы бо лып ке ле ді. 
Олар ды оқып үйре ну оқу шы лар дың се зім дік тол қу ла рын оя тып, 
та рих қа де ген қы зы ғу шы лы ғын арт ты ра ды жә не шы ғар ма шы лық 
қия лын да мы та ды. Са бақ та бас ты де рек тер ден бас қа қо сал қы 
оқу ма те ри ал да ры – қо сал қы та ри хи де рек тер, кар тог ра фиял дық, 
хро но ло гия лық жә не бас қа да де рек тер пай да ла ны ла ды. Олар кө-
бі не оқу шы лар дың ой лау бел сен ді лі гін, қы зы ғу шы лы ғын да мы-
ту үшін қол да ны ла ды. Де рек тік ма те ри ал дар оқу шы лар дың жас 
ерек ше лік те рі не қа рай тә жі ри бе лік жә не теория лық дең гейде 
оқы ты ла ды. Та ри хи ма те ри ал ды тә жі ри бе лік иге ру оқу шы лар ға 
та ри хи құ бы лыс ты «да йын кү йін де» ұсы ну ға не гіз дейді. Мұн дай 
та ным ны сан ның сырт қы бел гі ле рін қа был дап, ұғым дар дың қа-
лып тас уын қам та ма сыз ете ді. Со дан соң ба рып теория лық та ным 
бас та ла ды. Де рек ті та ну дан теория лық қо ры тын ды ға өту про це сі 
он ша күр де лі емес. Ал бір теория дан екін ші теорияға өту про-
це сі ба рын ша күр де лі си пат ала ды, ол теория лық дең гейде гі та-
ным деп ата ла ды. Бұл бі лім та ри хи оқи ға лар мен құ бы лыс тар ды 
тү сі ну жә не түін ді ру де қол да ны ла ды. Са бақ мақ са тын ай қын дау. 
Тә жі ри бе лі мұ ға лім оқу кур сы мен ал дын ала та ныс қан да не ме се 
та қы рып тық жос пар түз ген де та қы рып тар ды не ме се бө лім дер ді 
оқып үйре ну дің ке ле шек мақ са тын ай қын дайды. Ал жас мұ ға лім, 
әдет те, жал пы мақ сат тар ға емес, нақ ты са бақ қа да йын дық ке зе-
ңін де нақ ты мақ сат тар ға кө ңіл бөл ге ні орын ды.
Оқу лық пен оқу бағ дар ла ма сы на құ ры лым дық-функ цио нал-
дық тал дау ке зін де мұ ға лім жұ мыс қо ры тын ды сы, ой лар мен тұ-
жы рым дар ды, ұғым дар дың анық та ма сын қа ғаз ға бел гі леп оты-
ра ды. Құ ры лым дық тал дау дың ба ры сын да бі лім бе ру ші лік, тәр-
бие лік жә не да мы ту шы лық са бақ мақ са ты ай қын да ла ды. Ғы лы ми 
ұғым да мақ сат де ге ні міз – әре кет нә ти же сін ал дын ала бол жау.

жүктеу 10,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: