Та рих шы мұ ға лім әре ке ті нің құ ры лы мы мен маз мұ ны

159
рыл ған, қыс қа мер зім ді, нақ ты, дер бес са бақ қа ар на луы мүм кін. 
Функ цио нал дық тал дау да ай қын дал ған мақ сат тар ды бы лай ша 
жүйелеу ге бо ла ды. Бі лім бе ру мақ сат та ры: қан дай ма ңыз ды бі-
лім ді иге ру ке рек? Сол сияқ ты бі лім ді қайталау, бе кі ту жә не те-
рең де ту мақ сат та ры бел гі ле не ді. Тәр бие лік мақ сат тар: тәр бие 
оқу ма те ри алы ның маз мұ нын та ну про це сін де, оқу әде биеті ба-
ры сын да іс ке аса тын ды ғы ес ке рі луі тиіс. Да мы ту шы лық мақ сат : 
оқу ма те ри ал да ры на сүйе ніп, қан дай дағ ды лар да мы ты ла ды, со-
ны мен бір ге да мы ту шы лық ман сап қа оқу шы лар дың пән дік жә не 
оқу ға қа тыс ты жал пы дағ ды ла ры мен ше бер лік те рі нің қа лып та-
сып, пси хи ка сы ның дам уын да жат қы зу ға бо ла ды. «Ежел гі Рим» 
та қы ры бын оқу да ғы бі лім бе ру мақ са ты – мә де ни, ша ру ашы лық 
тұр ғы сы нан адам зат тың дам уын көр се ту; тәр бие лік мақ са ты – қа-
тал дық ты айып тап, оқу шы лар дың қа ра пайым адам дар дың азап 
өмі рі не де ген аяушы лық се зі мін ояту, да му мақ са ты – же ке ле ген 
бөл шек тер не гі зін де оқи ға ның жал пы кар ти на сын жа сау. 
Са бақ тың мақ са тын ай қын дау дың жол да рын Ю.К. Ба ба нс кий 
бы лай ша жүйе лей ді:
1. Та қы рып тың маз мұ нын жә не са бақ тан туын дайт ын нақ ты 
мақ сат тар ды жос пар лау ке рек. 
2. Жос пар лас ты ру ке зін де оқу шы лар ға бі лім бе ру, тәр бие леу 
жә не да мы ту мақ сат та рын бір тұ тас бір лік те жә не өза ра бай-
ла ныс та қа рас ты ру ке рек.
3. Мақ сат тар ды жос пар ла ған да са бақ та қы ры бы оның не гіз гі 
маз мұ нын тал да уына жә не пә ні ші лік, пә на ра лық, кур са ра-
лық бай ла ныс тар ға сүйену ке рек.
4. Оқу ма те риалын тал дау ба ры сы на осы са бақ тың жал пы та ри хи 
бі лім бе ру мін дет те рін ше шу ге қо са тын үле сі ай қын да луы тиіс.
5. Са бақ жүр гі зу дің тиім ді лі гі мұ ға лім нің күт кен нә ти же ні 
бол жай алу, оны са бақ үс тін де іс ке асы ру, оқу шы лар мен 
ке рі бай ла ныс ор на ту ше бер лі гі не тәуел ді. Бел гі лі әдіс кер 
Н.В. Ку ха рев са бақ ты ұйым дас ты ру мен өт кі зу дің төрт дең-
ге йін бө ліп қа рас ты ра ды. Жо ға ры дең гейде гі са бақ та мұ-
ға лім оқу шы лар ға тү се тін ауырт па лық ты ес ке ре оты рып, 
са бақ та ғы оқу нә ти же сін ал дын ала құ рас ты рып, оған қол 
жет кі зе ала ды.

160
Жоғары дең гейде гі са бақ та мұ ға лім оқу шы лар ды өзі ұсын ған 
бол жам ға сәй кес түр лі шы ғар ма шы лық жұ мыс тар ға тар та ды. Екі 
дең гейде гі са бақ та мұ ға лім қол жет кен нә ти же лер дің се беп-сал-
да рын нақ ты лап, са бақ та тиім ді жұ мыс тәр ті бін ұйым дас ты ру ға 
қа бі лет ті деп та ны ла ды. Ор та дең гейде гі са бақ та мұ ға лім тек се ру 
ке зін де оқу шы лар дың бі лім і мен дағ ды сын ай қын дау ға ша ма сы 
кел се, тө мен гі дең гейде гі са бақ та мұ ға лім нә ти же ге қол жет кі зу 
жол да ры на бас ауырт пай, тек қа на са бақ жос па рын жа зу мен шек-
те ле ді. Соң ғы екі дең гейде мұ ға лім тек оқу шы лар дың бі лі мі ту-
ра лы ақ па рат жа сап, са бақ үс тін де олар дың тәр ті бін сақ тау ға бар 
күш-жі ге рін жұм са йды. 

жүктеу 10,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: