У
|
|
УВЕЛИЧЕННЫЕ ИНТЕРВАЛЫ – интервалы, имеющие на полтона больше чем чистые или большие при том же количестве ступеней.
|
ҰЛҒАЙТЫЛҒАН ИНТЕРВАЛДАР – саны жағынан таза немесе үлкен баспалдақтарына қарағанда жарты үнге артық интервал.
|
Increased intervals - intervals with more than half a step than clear stages or larger with the same number of stages
|
|
|
УВЕРТЮРА (фр. ouverture) – 1. музыкальное вступление к опере, балету, кинофильму; 2. самостоятельное музыкальное произведение для оркестра.
|
УВЕРТЮРА (фр.) – 1. операға, балетке, кинофильмге музыкалық кіріспе; 2. оркестр үшін жазылған дербес музыкалық шығарма.
|
Overture (French ouverture)) – A musical introduction for opera, ballet, cinema movie ; 2. Independent musical work for orchestra.
|
|
|
УМЕНЬШЕННЫЕ ИНТЕРВАЛЫ – интервалы, имеющие на полтона меньше чем чистые или малые при том же количестве ступеней.
|
КІШІРЕЙТІЛГЕН ИНТЕРВАЛДАР – саны жағынан таза немесе шағын баспалдақтарына қарағанда жарты үнге кіші интервал.
|
REDUCED INETERVALY - Intervals with a half step lower than clear or small intervals, with the same number of steps.
|
|
|
УНДЕЦИМА (от лат. undecima – одиннадцатая) – 1. интервал шириной в 11 ступеней; обозначается цифрой 11, обычно рассматривается как состаной инетрвал кварта через октаву.
|
УНДЕЦИМА (лат. undecima – он бірінші) 1. ені 11 баспалдақтан тұратын интервал; 11 цифрымен белгіленеді, әдетте октавадан квартаға ауысатын құрамдас интервал ретінде қарастырылады.
|
ELEVENTH (from Latin - undecima – eleventh) - 1. A wide range of 11 steps; indicated by numeral 11; it is generally regarded as a composite inetrval of fifth over an octave.
|
|
|
УНИСОН (от ит.unisono – однозвучный) – единозвучие, одновременное звучание двух или нескольких звуков одной высоты. 2. в хоровом исполнении вид ансамабля, предполагающий слияние по всем параметрам исполнения.
|
УНИСОН (от ит.unisono – бірүнді) – бір жоғарылықтағы екі немесе бірнеше дыбыстың жарыса дыбысталуы, бір шығуы; 2. орындаудың барлық параметрлері бойынша қосылуы мүмкін хормен орындайтын ансамбль түрі.
|
UNISON (from Italian - unisono – monotonous) – mono sounding, the simultaneous sounding of two or more sounds of the same height. 2. In choral performance - the form of ensemble, involving the merging in accordance of all parameters of performance.
|
|
|
УСТОЙЧИВЫЕ СТУПЕНИ ЛАДА – звуки лада, способные завершить музыкальное движение; –I , III, V ступени лада, входящие в состав тонического трезвучия.
|
САЗДЫҢ ТҰРАҚТЫ БАСПАЛДАҚТАРЫ – музыкалық қимыл-қозғалысты аяқтақтауға қабілетті саз дыбыстары; I, III, V, тоникалық үшендыбыстылықтың құрамына кіретін саз баспалдақтары.
|
SUSTAINABLE LEVELS OF THE FRET -The sounds of the fret that are able to complete the musical movement; -I, III, V fret levels that are part the tonic triad.
|
|
|
Ф
|
|
|
ФАКТУРА (лат. factura – букв. деление, обработка; в переносном значении – устройство, строение) – музыкальная палитра, технический склад, состав музыкальной звучности. Элементами Ф. являются мелодия, голосоведение, распределение тематического материала между голосами и т.д.
|
ФАКТУРА (лат. factura-бөлу, өңдеу, ауыспалы мағынада – құру, құрылым) – музыкалық бояутақта, техникалық жарасым, музыкалық үнділік құрамы.
Ф. элементтері әуен, дыбыстану, дауыстар арасында және т.б. тақырыптық материалды бөлу болып табылады
|
TEXTURE (Latin - factura – literally – division, processing; in a figurative sense – composition, structure) - A musical “palette”, a technical composition of musical sonority. The elements of T. are melody, voice, the distribution of thematic material between the voices, etc.
|
|
|
ФАЛЬЦЕТ (ит. falsetto, от falso – поддельный, ложный) – режим голосообразования, при котором используется лишь головной резонатор; Ф. звучит несильно, мягко, беден обертонами, отличается своеобразным тембром с оттенком искусственности звучания, особенно в исполнении мужских голосов.
|
ФАЛЬЦЕТ (ит. falsetto, от falso –, жалған) –дауысқалыптастыру режімі, бұл жасанды ретте тек бас жаңғырықшы қолданылады;. Ф. әсіресе ерлер дауысы орындағанда қатты емес, жұмсақ, обертондары көп емес, өздік бояуымен, жасанды дыбысталуымен ерекшеленеді.
|
FALSETTO (Italian - falsetto, by falso - a fake, false] – A mode of phonation, which uses only the head cavity; FM sounds slightly, mildly, poor overtones, different kind of tone with a hint of artificial sound, especially in the performance of male voices.
|
|
|
ФАНТАЗИЯ (греч. phantasia – воображение; в общем значении вымысел, причуда) – 1. инструментальная пьеса своеобразной композиции, не совпадающей с устоявшимися формами муз. произведений. В XVIII и нач. XIX вв. появлялись преимущественно в результате виртуозной импровизации. 2. инструментальная пьеса, отличающаяся фантастическим причудливым характером, то же что парафраза.
|
ФАНТАЗИЯ, ҚИЯЛ (греч. phantasia – қиялдау, жалпы мағынада ойдан шығарылған, қисынсыз әрекет) – 1. музыкалық шығармалардың қалыптасқан түрлерімен үйлеспейтін өзіндік композициясы бар аспаптық пьеса. XVIII ғ. мен XIX ғ. басында әсіресе виртуоздық суырыпсалмалық нәтижесінде пайда болған; 2. жаңғырған әуен сияқты қиял-ғажайып сипаттылығымен ерекшеленетін аспаптық пьеса.
|
FANTASY (Greek - phantasia – imagination; in a general sense - fiction, fad) - 1. An instrumental play of a peculiar composition that does not coincide with established forms of musical works. In the 18th and the beginning of 19th centuries appeared mainly as a result of virtuoso improvisation. 2. An instrumental play, which has got a fantastic quirky character; similar to a paraphrase.
|
|
|
ФАНТАСТИКА (гр. способность к воображению) – 1. представления, мысли, образы, созданные воображением; 2. произведения литературы и искусства, сюжеты и персонажи которых не имеют прямого соответствия в действительности.
|
ФАНТАСТИКА, ҚИЯЛ (гр. қиялдауға қабілеттілік) – 1. қиялдаумен болатын елес, сенім, бейнелер; 2. сюжеттері мен кейіпкерлері шындыққа тікелей жанаспайтын әдебиет пен өнер шығармалары.
|
FICTION (Greek - аbility for the imagination) – 1. Ideas, thoughts, images created by the imagination. 2. Pieces of literature and art, stories and characters that have no direct correspondence in reality.
|
|
|
ФЕРМАТА (ит. fermata – остановка, задержка) – знак, выставляемый над или под нотой или паузой, обозначающий право исполнителя увеличивать ее продолжительность по своему усмотрению.
|
ФЕРМАТА (ит. fermata – кідіріс, тоқтау) – нотаның үстіне немесе астына, немесе кідіріс үшін қойылатын, орындаушының қалауынша музыкалық дыбысты ұзартатын белгі.
|
FERMATA (Italian - fermata - stop, delay) - A sign put up above or below a note or a pause, indicating the right of the performer to increase its duration on your choice.
|
|
|
ФИЛАРМОНИЯ (гр.) – концертная организация, ставящая своей целью пропаганду различных видов музыкального, эстрадного искусств и исполнительского мастерства.
|
ФИЛАРМОНИЯ (гр.) – мақсаты музыка-лық, эстрадалық өнер мен орындаушылық шеберлікті насихаттау болып табылатын концерттік үйым.
|
PHILHARMONIC (Greek) – A concert organization, whose goal is to promote different kinds of music, pop art and performance skills.
|
|
|
ФИЛИРОВКА (фр. fil – нить) умение плавно менять динамику звука от громкого к тихому и от тихого к громкому, оставляя при этом неизменным его вокальные качества. Это умение начать с едва слышимого звука и постепенно, плавно развернуть его в мощное звучание.
|
ФИЛИРОВКА (фр. fil – жіп) – вокалдық сапасын өзгертпей, серпінін қаттыдан ақырынға және керісінше ақырыннан-қаттыға бірқалыпты ауысу ептілігі. Бұл естілер-естілмес ақырын дыбыстан бастап және біртіндеп қатты, күшті дыбысқа көтеру ептілігі.
|
TAPERING (French - fil - string) - The ability to smoothly change the dynamics of the sound from loud to quiet and the quiet to loud, while leaving intact its vocal quality. This ability to start with a barely audible sound, and gradually expand it into a powerful sound.
|
|
|
ФИНАЛ (ит. final – окончательный, конечный) – последняя часть многочастного произведения (сюиты, сонаты, камерного ансамбля, симфонии).
|
ФИНАЛ (ит. final – ақырғы, соңғы) - көпқұрамды шығарманың (сюитаның, сонатаның, камералық ансамбльдің, симфонияның) ақырғы бөлігі.
|
FINAL (Italian - final - the final, ultimate) - The last part of a multipart work (suites, sonatas, chamber ansamble, symphony).
|
|
|
ФОНОГРАММА (от греч. phone – звук, голос, слово и gramma –запись) – прибор для записи и воспроизведения звуков, в т.ч. пения и инструментальной музыки.
|
ФОНОГРАММА (от греч. phone – дыбыс, дауыс, сөз және gramma - жазба) - дыбыстарды жазып алуға және қалыптарына келтіруге, сондай-ақ ән мен аспаптық музыкаға да арналған аспап.
|
PHONOGRAM (from Greek - phone - sound, voice, word; and gramma – record) –A device for recording and playback of sounds, including singing and instrumental music.
|
|
|
ФОНИАТР - врач по горловым болезням, специализирующийся по болезням голоса,- дает оценку голосовому аппарату и его состоянию.
|
ФОНИАТОР - дауыс ауруларына - дауыс аппараты мен оның жағдайына баға беруге мамандаған тамақ ауруларының дәрігері.
|
PHONIATRICIAN – A doctor for throat diseases, specializing in diseases of voice - gives an estimate to the vocal apparatus and its state.
|
|
|
ФОРМА МУЗЫКАЛЬНАЯ – (лат .forma – вид, облик, образ, наружность, красота) – 1. тип композиции (сонатная, вариационная форма); 2. муз. воплощение содержания (целостная организация всех средств муз. выразтельности и эелементов музыки).
|
МУЗЫКАЛЫҚ ТҮР (лат .forma – түр, бейне, әлпет, бейне, сырт пішін, әдемілік) – композицияның (сонталық, түрлемдік түр) түрі; 2. мазмұнын музыкамен нақтылы түрде жеткізу (музыкалық барлық құралдарының мәнерлілігі мен музыка элементерінің бірыңғай ұйымдастырылуы).
|
MUSICAL FORM - (Latin - porma - look, image, appearance, beauty) - 1. A type of composition (sonata, various forms); 2. The musical embodiment of the content (integrated organization of all the means of musical expression and musical elements).
|
|
|
ФОРМАНТА – (ит.formans – образующий) - область усиленных частичных тонов в музыке и речи, определяющие своеобразие тембра. Являясь важным фактором темброобразования, Ф. возникают главным образом под влиянием резонаторов, поэтому их высотное положение мало зависит от высоты основного тона. В пении кроме обычных речевых формант возникают певческие Ф. – одна из них высокая ок. 3000 Гц.
|
ФОРМАНТА - (ит.formans – құраушы) – дыбыс ырғағының өзгешелігін анықтайтын музыка мен сөз сөйлеудегі күшейтілген ішінара әуендердің саласы. Әуен түзудің маңызды факторы бола тұрып, Ф. негізінен жаңғырықшылардың ықпалымен пайда болады, сондықтан олардың биіктік жағдайы негізгі әуеннің жоғарылығына онша тәуелді болмайды. Ән айтуда әдеттегі тіл форманттарынан басқа ән салатын Ф. пайда болады. Олардың бірі жоғарғы ок. 3000 Гц.
|
FORMANTA - (Italian - formans - forming) - The region of reinforced partial tones of musical and sound speech that define the uniqueness of the timbre. As an important factor of foundation of a timbre, F. mainly appear under the influence of the resonators, so their high-rise situation is only slightly dependent on the height of the main tone. In singing in addition to the usual speech formants, voice formants appear - one of them is approx. 3000 Hz. High.
|
|
|
ФОРСИРОВАНИЕ (ит. forse- сила) пение с чрезмерным напряжением.
|
ЖЕДЕЛДЕТУ - (ит. forse- күш) – дауысты шектен тыс күшейтіп ән айту.
|
FORCING (Italian – forse - force) - Singing with excessive stress.
|
|
|
ФОРТЕ (forte – сильно, громко) - одно из двух основных обозначений силы звука; сокр. Обозначается буквой f.
|
ФОРТЕ (forte – күшті, қатты) – дыбыс күшінің екі негізгі белгісінің бірі; қысқаша f. әріпімен белгіленеді.
|
FORTE – Strong, loud; one of the two main symbols of the sound intensity; denoted by the letter f.
|
|
|
ФОРТЕПИАНО (от ит. Forte-piano – громко-тихо) – клавишно-струнный молоточковый музыкальный инструмент в виде ящика, внутри которого находится чугунная рама со струнами. Изобретен в 1709 г. Бартоломео Кристофори. На Ф. звук извлекается ударом о струны деревянных молоточков, обтянутых фильцем, в результате чего есть возможность получить звуки большей длительности, а также различной силы – от очень тихих до очень громких. Нажимаемые ногами педали позволяют ослабить силу звука (левая) или продлить его звучание (правая). Уступая некоторым инструментам в певучести, Ф. благодаря тщательно разработанной механике представляет исполнителю многообразные фактурные возможности аккордового и многоголосного склада, уподобляясь в этом отношении оркестру. Диапазон Ф. более семи октав. Благодаря всем этим достоинствам Ф. приобрело универсальное значение как солирующий, ансамблевый, иногда оркестровый, а также домашний, учебно-вспомогательный инструмент. В настоящее время существует в двух разновидностях. См. рояль.
|
ФОРТЕПИАНО (от ит. Forte-piano – қатты-ақырын) – жәшік тәріздес клавишті-ішекті балғалы музыка аспабы, ішінде ішекті шойыннан жасалған қаңқа тіреу орналасқан. Фортепианоны 1709 ж. Бартоломео Кристофори ойлап тапқан. Дыбыс фильцпен оралған ағаш балғалармен ішекке ұрып шығарылады, нәтижесінде ұзақтығы басым сондай-ақ әртүрлі күші бар - өте ақырыннан өте қатты дыбыстар шығару мүмкін болады. Аяқпен басылатын педальдар дыбыс күшін азайтуға (сол жақ) немесе созуға (оң жақ) мүмкіндік береді. Ф. әуенділігі жағынан кейбір аспаптарға жол бергенмен, мұқият жетілдірілген механика арқасында орындаушыға алуан түрлі аккордты және көпдауысты жарасымда фактуралық мүмкіндіктер береді. Ол бұл ретте оркестрге ұқсас келеді.Ф. ауқымы жетіден аса октавадан тұрады. Осындай құндылықтарына қарай Ф. жеке орындаушылық, ансамбльдік, кейде оркестрлік, сондай-ақ үй жағдайындағы, оқу-көмекші аспап ретінде әмбебаптық мәнге ие. Қазіргі кезде Ф. екі түрі бар (рояльды қар.).
|
PIANO (from Italian - Forte-piano - Loud-quiet) - A keyboard-stringed hammer musical instrument in the form of a box, inside of which there is a cast-iron frame with strings. Invented in 1709 by Bartolomeo Cristofori. P. sound is extracted by hitting the strings of wooden hammers covered with fils, thus it is possible to get the sounds of longer duration, as well as different strengths - from very quiet to very loud. Clickable with feet pedals allow you to weaken the power of sound (left) or to extend its sound (right). Yielding some of the intruments in the melodiousness, P. Due to thouroughly elaborated mechanics presents to the performer diverse textural features of chord ands polyphonic stroke, resembling in this respect, the orchestra. The range of P. Is more than seven octaves. With all these advantages P. has acquired universal significance as solo, ensemble, sometimes orchestral, as well as domestic, educational and support instrument. Currently, there are two varieties of P. See Grand Piano.
|
|
|
ФРАЗА (от греч. phrasis – оборот речи, выражение) – 1. в учении об элементах муз. формы – часть предложения, содержащая объединение нескольких мотивов. 2. отрывок музыки различного построения, отделяемый в исполнении цезурой, переводом дыхания, от предыдущего и последующего движения музыки.
|
ФРАЗА (грек. phrasis – сөз орамы, шырайлау) – 1. музыка түрінің элементтері туралы ілімде – бірнеше сарынды біріктіретін сөйлемнің бөлігі; 2. кідірмемен орындауда, тыныстау, музыканың бұдан бұрынғы және келесі қозғалысы арқылы бөлінетін әртүрлі құрылымдағы музыка үзіндісі (қар.цезура).
|
PHRASE (from Greek - phrasis - figure of speech, expression) - 1. In teaching of the elements of music form - part of a sentence containing the union of several motives. 2. A piece of music of different composition, separated in the performance by a caesure, a shift of breath, from the preceding and subsequent flow of the music.
|
|
|
ФУГА (от лат. и ит. fuga – бег, бегство, побег) – многоголосное произведение, представляющее собой квинтово-имитационное изложение и полифоническую разработку одной темы. Ф. сформировалась в XVI-XVII вв. из вокального мотета и инструментального ричеркара и явилась высшей имитационной формой, завершением развития полифонического многоголосия на протяжении многих столетий, начиная с IX века.
|
ФУГА (лат. т. Және ит.т. fuga – жүгіру, қашу) – бір тақырыпты квинтаға ұқсата отырып баяндаған және көпәуенділікпен өңделген көпдауысты шығарма. Ф. XVI-XVII ғғ. вокалдық мотеттен және аспаптық ричеркардтан қалыптасты және IX ғ. бастап жүздеген жылдар бойы полифониялық көпдауыстылықтың даму қорытындысының жоғарғы ұқсатушылық нысаны болып табылады.
|
FUGUE (from Latin and Italian - fuga - running, flee, escape) – A polyphonic work, which is the quint-imitative exposition and polyphonic elaboration of a theme. F. Was formed in the 16-17 centuries of vocal motet and instrumental richercar and was the highest form of imitation, the completion of the development of polyphony for centuries, starting from the 9th century.
|
|
|
Х
|
|
|
ХОР (гр. choros) – 1. коллективный участник древнегреческого спектакля; 2. певческий коллектив, исполняющий вокальную музыку; 3 музыкальное произведение, предназначенное для хорового исполнения.
|
ХОР (гр.) – 1. көне гректік қойылымның ұжымдық қатысушысы; 2. вокалды музыканы орындайтын ән ұжымы; 3. хормен орындауға арналған музыкалық шығарма.
|
CHOIR (Greek choros) - 1. A collective member of the ancient Greek play; 2. A singing band playing vocal music; 3. A musical composition designed for such performance.
|
|
|
ХОРМЕЙСТЕР – 1. дирижер хора. 2. помощник художественного руководителя хорового коллектива, разучивающий хоровые произведения.
|
ХОРМЕЙСТЕР - 1. хор дирижеры; 2. хорға арналған шығырмаларды үйрететін хор ұжымы жетекшісінің көмекшісі.
|
CHOIRMASTER - 1. A conductor of a choir; 2. Assistant of an art director of a choir, practicing choral works.
|
|
|
ХОРОВАЯ МУЗЫКА – музыка, предназначенная для исполнения хором. Различают Х.М. народную и профессиональную, светскую и культовую. Х.М. выступает как в виде законченных музыкальных структур так и в виде сложносоставных композиций, например в муз. фольклоре. Х.М. отличается также по исторически сложившемуся типу многоголосия (гетерофония, полифония, гомофония). Х.М. различают по исполнительскому составу (a capella, с сольным пением, с инструментальным сопровождением).
|
ХОР МУЗЫКАСЫ - хормен орындауға арналған музыка. Хор музыкасы халықтық, және кәсіби, зайырлы және діни болып бөлінеді. Х.М. аяқталған музыкалық құрылымы ретінде де, күрделі құрамды композиция ретінде де шығады. Мысалы, музыкалық фольклорда. Х.м. тарихи қалыптасқан көпдауыстылықтың түрлерімен ерекшеленеді (гетерофония, полифония, гомофония).Х.м. орындаушылық құрам бойынша да бөледі (a capella, жеке ән айту, аспаптық сүйемелдеумен).
|
CHORAL MUSIC - Music, intended for choral performance. There arepopular and professional, secular and worship C.M.. C.M. acts as complete musical structures and as composite compositions, e.g. music folklore. C.M. is also characterized by historically composed type of polyphony (heterophony, polyphony, homophony). C.M. is distinguished by the composition of performers (a capella, singing a solo with instrumental accompaniment).
|
|
|
ХОРОВАЯ ПАРТИЯ – согласованный ансамбль певцов, голоса которых в общих своих параметрах относительно одинаковые по диапозону и тембру.
|
ХОР ПАРТИЯСЫ – ауқымы мен дауыс ырғағы бойынша өздерінің жалпы параметрлері біршама бірдей келісілген әншілер ансамблі.
|
CHORAL PARTS - A consistent ensemble of singers, whose voices in its general parameters approximately the same on the range and timbre.
|
|
|
ХРОМАТИЗМ (от греч. chroma – цвет; древние греки уподобляли 7 ступеней диатонического звукоряда семи цветам радуги, а полутоны – оттенкам этих основных цветов) - последование, объединение или смешение звуков разной высоты, но одинаковых названий.
|
ХРОМАТИЗМ - (грек.т. chroma – түс; ежелгі гректер диатоникалық дыбыс қатарының 7 баспалдағын кемпірқосақтың 7 түсіне, ал жартылай әуендерді осы негізгі түстердің реңктеріне ұқсататын) – әр биіктіктегі, бірақ аталулары бірдей дыбыстарды орындау, біріктіру немесе араластыру.
|
CHROMATISM (from Greek - Chroma – color; the ancient Greeks likened the 7 steps of diatonic scale to seven colors of the rainbow, and half a ton were likened to shades of primary colors) - The following, merging or blending of sounds of various heights, but the same names.
|
|
|
ХУДОЖЕСТВЕННАЯ КУЛЬТУРА – специализированная сфера культуры (см. культура), в которой содержанием и целью деятельности субъектов являются эстетическое освоение мира, дополнение практического и иного опыта художественным, совершенствование мира и человека красотой.
|
КӨРКЕМ МӘДЕНИЕТ – субъектілер қызметінің мазмұны мен мақсаты әлемді эстетикалық тұрғыдан меңгеру, практикалық және басқа да көркемдік тәжірибемен толықтыру, әлем мен адамды сұлулық арқылы жетілдіру болып табылатын арнайы мәдениет (қар. мәдениет) өрісі.
|
ART CULTURE - A specialized sphere of culture (see culture), in which the content and purpose of the subjects are the aesthetic familiarization of the world, additioned by practical and other art experience, the improvement of the world and human beauty.
|
|
|
ХУДОЖЕСТВЕННЫЙ ОБРАЗ – конкретно-чувственное и в то же время обобщенное воссоздание жизни, пронизанное эмоционально-эстетичеcкой оценкой автора. Х.О. есть суть искусства, его содержательная форма, присущая всем видам и жанрам художественного творчества.
|
КӨРКЕМ БЕЙНЕ – автордың эмоциялық -эстетикалық жағынан бағаланған нақты сезімталдықпен және сонымен қатар өмірдің жинақталған жаңғыруы. К.Б. - өнердің мәні, көркем шығармашылықтың барлық, түрлері мен жанрларына тән оның мазмұнды нысаны.
|
ARTISTIC IMAGE – A concrete and sensual at the same time a generalized recreation of life, infused with the emotional and aesthetic evaluation of the author. A.I. is the essence of art, its substantive form, inherent in all types and genres of art.
|
|
|
ХУДОЖНИК - 1. живописец, рисовальщик; 2. профессионал в сфере художественной культуры: артист, музыкант, скульптор, поэт, писатель, актер; 3. человек, выполняющий свое дело с высочайшим мастерством, творчески, с увлечением, умеющий в профессиональном занятии видеть красоту и получающий от нее эстетическое наслаждение.
|
СУРЕТШІ - 1 кескіндемеші, сурет салушы; 2 көркем мәдениет саласындағы кәсіпқой: әртіс, музыкант, мүсінші, ақын, жазушы, актер; 3 өзі ісін жоғары шеберлікпен, шығармашылықпен, беріле орындайтын, кәсіптік ісінде әдемілікті көре білетін және сол ісінен эстетикалық ләззат алатын адам
|
ARTIST - 1. A painter, draftsman; 2. A professional in the area of artistic culture: the actor, musician, sculptor, poet, writer, actor; 3. A person performing their job with the highest skill, creatively, with passion, who knows how to see the beauty in the professional occupation and getting by that aesthetic pleasure.
|
|
|
Ц
|
|
|
ЦЕЗУРА (лат. caesura – рассечение) – короткая, еле заметная пауза между фразами или завершенными разделами муз. произведения, также знак обозначающий смену дыхания при исполнении. Место цезуры определяется исполнителем, но иногда обозначается и композитором при помощи знака V или запятой над нотной строчкой (апострофом).
|
ЦЕЗУРА (лат. caesura – үзілу) - музыкалық шығармадағы фразалар немесе аяқталған бөлімдер арасындағы қысқа, тым елеусіз үзіліс, сондай-ақ орындау кезінде тыныс ауысымын білдіретін белгі. Ц. қою орнын орындаушы белгілейді, бірақ кейде композитор да V белгісін қою немесе нотаның үстінен үтір қою арқылы (апострофом) белгілейді.
|
CAESURA (Latin - caesura - A cut) - A short, barely noticeable pause between phrases or complete sections of the music works, also denoting a shift of the breathing during the performance. Place of caesura is determined by the performer, but is sometimes determined by the composer, and with the sign of V, or a comma above the musical line (apostrophe).
|
|
|
ЦЕЛАЯ НОТА – основное обозначение ритмической длительности. Ц.Н. равна двум половинным нотам, четырем четвертным, восьми восьмым и т.д.; обозначается пустым (полым) овалом.
|
БҮТІН НОТА – ырғақтылық созыңқылығының негізгі белгіленуі. Б.Н. екі жарты, төрт ширек, сегіз сегіздік және т.б. ноталарға тең; бос, (қуыс) сопақшамен белгіленеді.
|
WHOLE NOTE - The basic notation of a rhythmic duration. W. note is equal to two half notes, four quarters, eight eighths and so on; denoted by empty (hollow) oval.
|
|
|
ЦЕЛАЯ ПАУЗА – пауза, равная длительности целой ноте; обозначается жирной черточкой под четвертой линейкой нотного стана.
|
БҮТІН ПАУЗА – созыңқылығы бүтін нотаға тең үзіліс; ноталық желідегі төртінші сызықтың астында қалың сызықшамен белгіленеді.
|
WHOLE PAUSE - Pause equal to the duration of a whole note; indicated by bold dash under the fourth line of a stave.
|
|
|
ЦЕПНОЕ ДЫХАНИЕ – вокальный прием, который применяется в тех случаях, когда продолжительность звучания фразы превышает физические возможности певческого голоса.
|
ҰЛАСПАЛЫ ТЫНЫС – вокалдық тәсіл. Әнші даусының нақты мүмкіншілігі фразаның дыбысталуынан асырылған жағдайда қолданылады.
|
CHAIN BREATH – A vocal technique that is used in cases where the sentence exceeds the duration of sound physical abilities singing voice.
|
|
|
Ч
|
|
|
ЧЕТВЕРТНАЯ НОТА – нота по длительности в четыре раза короче целой; равна двум восьмым, четырем шестнадцатым; обозначается черной головкой со штилем справа вверх или слева вниз.
|
ШИРЕК НОТА – созыңқылығы жағынан бүтін нотадан төрт есе қысқа нота. Ол екі сегіздік, төрт оналтылық нотаға тең; қара бүршікті оң жағынан жоғары немесе сол жағынан төмен тіреуішпен белгіленеді.
|
QUARTER NOTE - Note which duration is four times shorter than the whole; equal to two eights, four sixteenths; denoted by a black head with a shtil right up or down on the left.
|
|
|
ЧЕТВЕРТНАЯ ПАУЗА - пауза по длительности равная четвертной ноте.
|
ШИРЕК ПАУЗА – созыңқылығы жағынан ширек нотаға тең үзіліс.
|
QUARTER PAUSE – A pause which duration is equal to a quarter note.
|
|
|
Ш
|
|
|
ШАН КОБЫЗ (каз.) - духовой язычковый музыкальный инструмент. Под разными названиями (варган, темір комуз, шанкауыз) встречается у многих народов. На Ш. играют в основном женщины. Нежный голос Ш. очень точно передает настроение грусти и печали, соответствует женскому началу.
|
ШАҢ ҚОБЫЗ (қаз.) – тілмен ойналатын үрмелі музыкалық аспап. Көптеген халықтарда әртүрлі атаумен кездеседі (варган, темір комуз, шанкауыз). Ш.Қ.-да негізінен әйел адамдар ойнайды. Ш.Қ. нәзік даусы мұңлы және қайғылы көңіл-күйді тура жеткізеді, сондықтан ол әйелдерге өте жарасымды.
|
SHAN KOBYZ (Kaz.) - Reed woodwind musical instrument. Under various names (Jew's harp, Temir komuz shankauyz) occurs in many nations. Mostly women play on Sh.K. A gentle voice of Sh.K. accurately conveys the mood of sadness and grief, meets feminine.
|
|
|
ШЕДЕВР (фр.) – 1. в средневековье: образцовое изделие, которое должен был представить ремесленник для получения звания мастера; 2. произведение, являющееся высшим достижением искусства, мастерства.
|
ШЕДЕВР (фр.) – 1. орта ғасырлардағы қолөнершінің шеберлік атағын алу үшін ұсынатын үлгілік бұйымы; 2. өнердің, шеберліктің ең жоғары жетістігі болып табылатын шығарма.
|
MASTERPIECE (French) – 1. In the Middle Ages: an exemplary product that was supposed to be provided for the rank of a master. 2. Piece of art, which is the highest achievement of art and craftsmanship.
|
|
|
ШЕРТЕР (каз.) - струнный щипковый музыкальный инструмент, предшественник домбры. Название связано с основным приемом игры - извлечением звука щипком (см. кюй шертпе).
|
ШЕРТЕР (қаз.) – шекті шертпелі музыкалық аспап, домбыраның ізашары. Оның аты негізгі ойнау әдісі - дыбысты шерту (қар. шертпе күй) арқылы шығаруға байланысты қойылған.
|
SHERTER (Kazakh) - Stringed plucked musical instrument, the precursor of dombra. The name is connected with the basic method of play - removing the audio tweak (see kyui shertpe)
|
|
|
ШЕСТНАДЦАТАЯ НОТА – нота по длительности в 16 раз короче целой; обозначается черным овалом со штилем справа вверх или слева вниз и двумя хвостиками, которые могут быть заменены двумя ребрами.
|
ОНАЛТЫЛЫҚ НОТА – созыңқылығы жағынан бүтін нотадан 16 есе қысқа нота; қара бүршікті оң жағынан жоғары немесе сол жағынан төмен және екі тіреуішпен белгіленеді, бұлар кейде екі «қабырға» тәріздес сызықпен алмасуы да мүмкін..
|
SEMIQUAVER – A note which duration is 16 times shorter than the whole; indicated by a black oval with a shtil right up or down on the left and two tails, which can be replaced by two edges.
|
U
|
|
ШЕСТНАДЦАТАЯ ПАУЗА - пауза по длительности равная шестнадцатой ноте.
|
ОНАЛТЫЛЫҚ ПАУЗА – созыңқылығы жағынан оналтылық нотаға тең үзіліс.
|
SIXTEEN PAUSE – A pause, which is equal to the duration of the sixteenth note.
|
|
|
ШИРОКОЕ РАСПОЛОЖЕНИЕ – расположение аккорда в четырехголосном изложении, при котором интервал между сопрано и альтом, альтом и тенором не меньше кварты и не больше октавы.
|
КЕҢ ОРНАЛАСУ – төртдауысты айтуда аккордтың орналасуы, бұл ретте сопрано мен альттің, альт пен тенордың арасындағы интервал квартадан кіші және октавадан үлкен болмайды.
|
WIDE LOCATION - Location of the chord in a four-voiced performance, during which the interval between soprano and alto, tenor and alto is not less than a quart and not more than an octave.
|
|
|
ШТРИХ (от нем. Strich – черта) – 1. способ извлечения и ведения звуков при игре на инструментах и пении. Основные штрихи – легато, нон легато, стаккато. То же что и артикуляция в инcтрументальном и вокальном исполнении.
|
ШТРИХ (от нем. Strich – сызық) 1. аспапта ойнауда ән айтуда дыбыстарды шығару және тану тәсілі. Негізгі қағыстары – легато, нон легато, стаккато. Басқаша айтқанда, аспаппен және әнмен орындаудағы артикуляция.
|
WISE (from German - Strich – trait, feature) - 1. Method for extracting and maintaining sound while playing the instruments and singing. Key wises - legato, non legato, staccato. Same as the articulation in instrumental and vocal performance.
|
|
|
ШОУ (англ.) - пышное сценическое зрелище с участием «звезд» эстрады, цирка, спорта, джаз-оркестров, балета на льду.
|
ШОУ (ағыл.) – эстрада, цирк, спорт, джаз-оркестрлердің, мұзүсті балеті «жұлдыздарының» қатысуымен болатын сән-салтанатты сахналық ойын-сауық.
|
SHOW (English) - A magnificent stage spectacle with "stars" of the stage, circus, sports, jazz orchestras, ballet on ice.
|
|
|
І
|
|
|
ІЛМЕ ҚАҒЫС (каз.) – домбровый штрих, который заключается в круговом движении по деке и грифу инструмента всеми пальцами руки. Включает Абыл қағыс, Сүйретпе. қ. Берет начало в традиции кюйши Абыла.
|
ІЛМЕ ҚАҒЫС (қаз.) - барлық саусақпен аспаптың шанағы мен мойынының үстінен шеңберлі қозғалыста ойналатын домбыралық қағыс. Абыл қағыс, сүйретпе қағыс түрлері бар. Абыл күйшінің дәстүрінен бастау алған.
|
ILME KAGYS (Kazakh) – A dombra bar, which is in a circular motion on the deck and the neck with all the fingers of the hand. Includes Abyl kagys, Suyretpe K. Beret back to the tradition kuishi Abylai.
|
|
|
ІЛМЕ КҮЙ – кюй (см. күй), исполняемый особым приемом, а именно: защипывание струн указательным пальцем в восходящем движении руки.
|
ІЛМЕ ҚҮЙ (қаз.) – ерекше әдіспен, атап айтқанда, қолдың көтерілуі қозғалысында шекті сұқ саусақпен іліп алу арқылы орындалатын күй (күйді қарақыз).
|
ILME KUI – A kui (see Kui), performed with a special technique, namely, pinching the strings with the index finger in an upward motion of the hand.
|
|
|
Э
|
|
|
ЭВОЛЮЦИЯ (лат. Развертывание) – 1. процесс изменения, развития; 2. основная форма движения, развития в культуре.
|
ЭВОЛЮЦИЯ (лат. күшейту) – 1. өзгеру, даму үдерісі; 2. мәдениеттегі қозғалыстың, дамудың негізгі түрі.
|
EVOLUTION (Latin - Deployment) – 1. A process of change or development. 2. The basic form of action, development in culture.
|
|
|
ЭКЛЕКТИЗМ (гр.) – 1. отсутствие единства, целостности, последовательности в убеждениях, теориях; 2. формальное, механическое соединение различных стилей в искусстве.
|
ЭКЛЕКТИЗМ (гр.) - сенімдегі, теориядағы бірліктің, тұтастықтың, бірізділіктің жоқтығы; 2. өнердегі түрлі стильдердің үстірт, еріксіз қосылуы.
|
ECLETICISM (Greek) - The lack of unity, integrity, consistency in the beliefs, theories. 2. Formal, mechanical connection of different styles of art.
|
|
|
ЭКСПРЕССИЯ (лат.) - выразительность; сила проявления (чувств, переживаний).
|
ЭКСПРЕССИЯ (лат.) - мәнерлілік; байқалу күші (сезімнің, қайғырудың).
|
EXPRESSION (Latin) - Expressiveness, power of manifestation (of feelings, experiences).
|
|
|
ЭКСПРОМТ (лат.expromptus - находящийся в готовности, имеющийся под рукой) – 1. небольшое стихотворение, музыкальное произведение, короткая речь, созданные сразу, в момент произнесения, исполнения; экспромтом - без подготовки, внезапно, вдруг; 2. небольшая музыкальная пьеса, написанная в свободной форме.
|
ЭКСПРОМТ, ТОСЫНТУМА (лат. қол астында дайын болатын) – 1. бірден тосыннан сөйлеу орындау кезінде шығарылған кішігірім өлең, музыкалық шығарма; тосынтума түрінде – дайындықсыз, кенеттен аяқ астынан;
2. еркін түрде жазылған шағын музыкалық пьеса.
|
IMPROMPTU (Latin expromptus - Being in readiness, available at hand) - A short poem, musical composition, a short speech, started at once, at the time of casting, performance, spur of the moment - no preparation, suddenly, abruptly. 2. Little piece of music written in free form .
|
|
|
ЭЛЕМЕНТАРНАЯ ТЕОРИЯ МУЗЫКИ – учебная дисциплина, направленная на изучение принципов нотного письма и основных элементов музыки и средствах музыкальной выразительности: метре, ритме, ладе, тональностях, созвучиях, темпе, динамике, формах мелодического движения, муз. синтаксисе, мелизмах, гармонических связях аккордов в тональности, внутритональных отклонениях и т.д.
|
МУЗЫКАНЫҢ ҚАРАПАЙЫМ ТЕОРИЯСЫ –метр, ырғақ, саз, үнділік, дыбыс қатары, екпін, шымырлық, әуендік қозғалыс түрлері, муз. синтаксис, мелизм, үнділіктегі аккордтардың гармониялық байланыстары әуенділікшілік ауытқулар және әуенділікішілік ауытқулар және т.б. ноталық жазу принциптері мен және музыканың негізгі элементтері, музыкалық мәнерлілік құралдарын: зерделеуге бағытталған оқу пәні.
|
ELEMENTARY MUSIC THEORY - A training course aimed at studying the principles of a note writing and basic elements of music and the means of musical expression: meter, rhythm, mode, tones, harmonies, tempo, dynamics, forms of melodic movement, music syntax, meoisms, harmonic relations of acchords in tones, intertonal deviations, etc.
|
|
|
ЭЛИТА (фр. лучший, отборный, избранный) - часть общества, наиболее способная к духовной деятельности, одаренная высокими нравственными и эстетическими задатками.
|
ЭЛИТА (фр. ең жақсысы, таңдалған, таңдаулы) – жоғары адамгершілік және эстетикалық нышан дарыған, рухани іс-әрекетке айрықша қабілетті қоғам бөлігі.
|
ELITE (French - best, selected, elected) - Part of society, the most capable of spiritual activity, endowed with high moral and aesthetic inclinations.
|
|
|
ЭЛИТАРНОСТЬ - соотнесенность культурного явления (учения, верования, формы искусства) не с широким кругом людей, а с элитой - избранным кругом творцов, знатоков и подлинных ценителей.
|
БЕКЗАТТЫЛЫҚ – мәдени құбылыстың (оқу, нысан өнер үлгілері) шеңбері кең адамдармен емес, керісінше бекзаттылыққа – қалаған шеңбердегі жасаушыға, білімпаздар мен нағыз бағалай білетіндермен байланыстылығы.
|
ELITISM - The correlation of cultural phenomena (the teachings, beliefs, art forms) not with a wide range of people and the elite - selected range of artists, experts and true connoisseurs.
|
|
|
ЭНГАРМОНИЗМ (от греч. enarmonios – согласный, совпадающий) – равенсто звуков по высоте, но различие по названию и обозначению (например: до-диез и ре-бемоль)
|
ЭНГАРМОНИЗМ (грек. т. enermonios – үйлесімді, бірдей болу) – жоғарылығы жағынан дыбыстардың бірдейлігі, бірақ аталуы мен белгіленуінде айырмашылық болуы (мысалы: до-диез және ре-бемоль).
|
ANHARMONICITY (from Greek - enarmonios – consilient, accordant) – The equality of sounds in height, but the difference in terms of name and designation (for example: C sharp and D flat)
|
|
|
ЭСТЕТ (гр. - чувствующий) – 1. человек, воспринимающий внешние формы искусства в отрыве от содержания, склонный к эстетизму; 2. поклонник, ценитель изящного.
|
ЭСТЕТ (гр. - сезімтал) – 1. өнердің сыртқы түрін мазмұнынан бөліп алып қабылдайтын, эстетизмге жақын адам; 2 әсемдікті қастерлеуші, бағалаушы.
|
AESTHETE (from Greek - sensible) - A person, who perceives the external forms of art in isolation from content, prone to aestheticism. 2. A fan or a connoisseur of fine.
|
|
|
ЭСТЕТИЗМ, ЭСТЕТСТВО - взгляд на искусство, утверждающий единственной его ценностью красоту, свободную от всякого содержания.
|
ЭСТЕТИЗМ, ЭСТЕТСТВО – кез келген мазмұннан еркін, сұлулықты оның бірден-бір құндылығы деп қабылдайтын өнерге деген көзқарас.
|
AESTHETICISM – A look at art, claiming his only value the beauty, free of any content.
|
|
|
ЭСТЕТИКА (от гр. - чувственно-воспринимаемое) - наука, изучающая основные законы эстетического освоения природы, общества, материального и духовного производства, образа жизни и общения людей, Изучает также основные законы и функционирование искусства.
|
ЭСТЕТИКА (гр. т. сезім арқылы - қабылданатын) – табиғатты, қоғамды, материалдық және рухани өндірісті, өмір сүру және адамдардың қарым-қатынасын эстетикалық жағынан игерудің негізгі заңдарын зерттейтін ғылым. Ол сондай-ақ өнердің негізгі заңдары мен қолданысын зерттейді.
|
AESTHETICS (from Greek - sensually perceived) – A science, which studies basic laws of aesthetic exploration of nature, society, material and spiritual production, lifestyle and communication between people, is also exploring the fundamental laws of art and function.
|
|
|
ЭСТРАДА (фр., исп.) – 1. возвышение, сценическая площадка для выступлений артистов, театральных коллективов; 2. эстрадное искусство - вид сценического искусства, объединяющий малые формы драматического и вокального искусства, музыки хореографии, цирка.
|
ЭСТРАДА (фр., исп.) – 1. әртістердің, театр ұжымдарының өнер көрсетуіне арналған көтеріңкі жер, сахналық алаң; 2. эстрадалық өнер – драмалық және вокалдық өнердің, музыканың, хореографияның, цирктің кіші үлгілерін қамтитын сахналық өнер түрі.
|
ESTRADE (French, Spanish) – 1. A high stage area for performances of artists, theater groups. 2. Estrade art - the kind of dramatic art, combining small forms of drama and vocal art, music, dance, circus.
|
|
|
ЭТНОГРАФИЯ (гр.) - отрасль исторической науки, изучающая состав, происхождение, расселение и культурно-исторические взаимоотношения народов мира, их материальную и духовную культуру, особенности быта.
|
ЭТНОГРАФИЯ (гр.) - әлем халықтарының құрамын, шығу тегін, жеке-жеке орналасуын және мәдени – тарихи қарым-қатынастарын, олардың материалдық және рухани мәдениетін, тұрмыс ерекшеліктерін зерттейтін тарих ғылымының бір саласы.
|
ETHNOLOGY (Greek) - A branch of historical science that studies the composition, origin, dispersal, cultural and historical relations between people of the world, their material and spiritual culture, especially everyday life.
|
|
|
ЭТНОЛОГИЯ – то же, что этнография (см. этнография). Этнологический цикл подразделяется на: этномузыковедение, этнопедагогику, этнопсихологию, этносоциологию, этнокультурологию.
|
ЭТНОЛОГИЯ - бұл да этнография сияқты (қар. этнография). Э. топтамасы этномузыкатану, этнопедагогика, этнопсихология, этноәлеуметтану, этномәдениеттану болып бөлінеді.
|
ETHNOLOGY - The same as ethnography (see ethnography). Ethnological cycle is divided into: ethnomusicology, ethnopedagogy, ethnopsychology, ethnosociology, ethnoculturology.
|
|
|
ЭТНОНИМ (гр.)- название народа, отражающее суть этноса как Уникума.
|
ЭТНОНИМ (гр.) - өте сирек кездесетін ретінде этностың мәнін бейнелеп көрсететін халық атауы.
|
ETHNONYM (Greek) - The name of certain folk, reflecting the essence of the ethnic group as unique.
|
|
|
Ю
|
|
|
ЮБИЛЕЙ (лат.) – 1. годовщина жизни , деятельности (чаще десяти- двадцатипятилетие и т.д.) кого-либо, чего-либо (лица, учреждения, события; 2. празднование такой годовщины.
|
МЕРЕЙТОЙ (лат.) – 1. біреудің, бір нәрсенің (қандай да бір тұлғаның, мекеменің, оқиғаның,) өміріндегі, іс-әрекетіндегі аталып өтетін (көбінесе он-жиырмажылдық және т.б.) жылдық мереке. 2. осындай жылдық мерекенің тойлануы.
|
JUBILEE (Latin) – 1. An anniversary of the life or any work (usually ten to twenty-five years, etc.) of someone or something (person, institution, event; 2. Celebration of this kind of anniversary.
|
|
|
ЮМОР (англ.) – 1. добродушно – насмешливое отношение к чему- либо, умение подмечать и выставлять на смех забавное и несуразное в жизненных явлениях; 2. в искусстве: изображение чего- либо в смешном виде; в отличие от сатиры Ю. не обличает, а беззлобно и весело вышучивает.
|
ӘЗІЛ (ағыл.) – 1. бір нәрсеге ақ көңілмен, әжуамен қарау, өмірдегі құбылыстардың қызықты да үйлесімсіз жақтарын байқай білу, көрсете білу; 2. өнерде: бір нәрсенің күлкілі түрде бейнеленуі; сықаққа қарағанда әзіл ештеңені әшкерелемейді, керісінше зілсіз, көңілді қалжыңмен айтылады.
|
HUMOR (English) – 1. Good-natured - mocking attitude to anything, the ability to notice and put up for fun and laughter awkward life events; 2. In the arts - a picture of something in ridiculous way; as opposed to satire H. doesn’t convict, but good-natured makes fun and mocks.
|
|
|
1. Аманов Б.Ж., Мухамбетова А.И. Казахская традиционная музыка и ХХ век. - Алматы: Дайк-Пресс, 2002. - 544 с.
2. Аязбекова С.Ш. Картина мира этноса: Коркут-ата и философия музыки казахов - Алматы:Компьютерно-издательский центр Института философии и политологии МОиН РК. - 285 с.
3. Виноградова Н.А., Каптерева Т.П., Стародуб Т.Х. Традиционное искусство Востока. Терминологический словарь
(Под ред.Т.Х.Стародуб. - М.: Эллис Лак, 1997 - 360 с.
6. Ғизатов Б. Қазақша музыкалық-терминологиялық сөздік- Алматы : Ғылым, 1981 - 140 б.
7. Джансеитова С.С. Казахская музыкальная терминология. Учебное пособие. - Алма-Ата, 1991. - 128 с.
8. Желтоксан Ж. (Едихан Шаймерденулы). Ак Сарбаз- Космический воин- Алматы: Жазушы, 1993 - 232 с.
9. История искусств: Учебное пособие для учащихся художественных школ и училищ (Авторы-сост.А. Воротников, О. Горшковоз, О. Еркина. - МН.: Литература, 1997 - 608 с.
10. Казахско-русской, русско-казахский терминологический словарь: Культура и искусство / под общей редакцией д.п.н., профессора А.К. Кусаинова - Алматы: Республиканское Государственное издательство «Рауан», 2000. - 256 с.
11. Каракузова Ж.К., Хасанов М.Ш. Космос казахской культуры - Алматы:Евразия, 1993 - 79 с.
12. Кожабеков И.К. Ладовая система казахской песенной монодии: проблемы теории и методологии Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата искусствоведения – РК, Алматы, 2010.
13. Кокумбаева Б.Д. Культурология тенгрианского искусства (учебное пособие – Павлодар, 2012 - 156 с.
14. Кононенко Б.И. Культурология в терминах, понятиях, именах. Справочное учебное пособие: М.: Изд-во “Щит” - М., 1999 - 406 с.
15. Кочевники. Эстетика: Познание мира традиционным казахским искусством.- Алматы: Гылым, 1993- 264 с.
16. Күй қайнары / А.Райымбергенов, С. Аманова. – Алматы: Өнер, 1990, 288 б. Голоса народных муз. А. Райымбергенов, С.Аманова- Алматы: Онер, 1990- 288 с. (каз., рус.).
17. Культурология. ХХ век. Словарь. Санкт-Петербург.- Университетская книга, 1997.- 640 с.
18. Культурология. ХХ век. Энциклопедия. Т.1 - 447 с., Т.2 – 447с.- СПб: Университетская книга; ООО “Алетейя”, 1998.
19. Кушнарев Х.С. Вопросы истории и теории армянской монодической музыки – Л., 1958.
20. Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Мәдениет және өнер – ... 248 бет. Философия және саясаттану – Алматы: Рауан, 2000. – 288 бет.
21. Мәдени-философиялық энциклопедиялық сөздік / Құраст. Т. Ғабитов, А.Құлсариева және т.б. – Алматы: Раритет, 2004. – 320 бет.
22. Мифы народов мира. Энциклопедия: в 2-х т. / гл. ред. С.А. Токарев – М.:Советская энциклопедия, 1991. Т.2 - 720 с.
23. Мурад АДЖИ. Кипчаки. Древняя история тюрков и Великой Степи. – М.: Межд.благотв.фонд «Святой Геогргий», 1999 - 176 с.
24. Нурланова К. Земля - духовная опора народа - Алматы, 2000-20 с.
25. Нурланова К. Человек и мир: казахская национальная идея - Алматы: Каржы-Каражат, 1994 - 48 с.
26. Плахов Ю. Художественный канон в системе профессиональной восточной монодии – Ташкент: Фан, 1988. – 159 с.
27. Сарыбаев Б.Ш. Казахские музыкальные инструменты (фотоальбом) - Алма-Ата: Жалын, 1978.
28. Словарь иностранных слов. - 18-е изд.,стер. - М.: Рус.яз, 1989. - 624 с.
29. Словарь сюжетов и символов в искусстве / Пер.с англ.А.Майкапара. - М.: КРОН - ПРЕСС. - 1999. - 656 с. Серия «Академия».
30. Советский энциклопедический словарь - М.: Сов. Энциклоп., 1988- 1600 с.
31. Этнокультурные традиции в музыке: Материалы международной конференции, посвященной памяти Т. Бекхожиной / сост.:А.И. Мухамбетова, Г.Н. Омарова - Алматы: Дайк - Пресс, 2000 - 326 с.
32. Қазақша-орысша, орысша-қазақша қоғамдық ғылымдар терминдерінің сөздігі. – Алматы: Фирма «Орнак» ЖШС – 2010, 649 бет.
