Министр по инвестициям и развитию республики казахстан

1) кен орынды барлау мен игеру деректерін бұрын жүргізілген салыстырулардың негізгі нәтижелері;

2) барлау және игеру бойынша салыстырылған деректердегі айырмашылықтардың себептері;

3) кен орны бойынша қордың соңғы рет ҚМК бекіткен күнен кейін толық қозғалысы;

4) учаске бойынша игеру деректерімен салыстыру үшін қолданылған барлау нәтижелерінің дұрыстығы;

5) ҚМК бекіткеннің ішінде, салыстыруға қатысқан қорлардың үлесі

1) орындалған технологиялық зерттеулердің әдістемесі, көлемі және түрлері, олардың толықтығы және сапасы;

2) шекті жыныстар мен пайдалы қазбалардың заттық құрамы, пайдалы қазбалардың табиғи түрлілігі; олардың минералдық және химиялық құрамы, рационалды талдау қорытындылары, минералдық формалар, текстура-құрылымдық және физикалық-механикалық қасиеттері. Пайдалы қазбалардың табиғи түрлерінің кен орын (учаске) шегінде таралу заңдылығы.

Пайдалы қазбалардың құрамын және физикалық-механикалық қасиеттерін тотығу (үгілу) аймағында немесе оның даму тереңдігінде өзгерту, пайдалы қазбаларды тотығу дәрежесі бойынша бөлу белгілері; негізгі, екінші дәрежелі және сирек минералдардың физикалық қасиеттері және басқа да сипаттамалары;

3) негізгі және ілеспе пайдалы қазбаларды, зиянды және шлак тудыратын қоспаларды минералды формалары, бөлек жатыстары және толығымен кен орын бойынша тарату.

Негізгі және ілеспе құрамдастар мөлшерінің арасында өзара байланыстың бар немесе жоқ болуы. Бөлек ілеспе құрамдастардың қорын есептеу ықтималдылығының негіздемесі, егер олар негізгі құрамдастардың минералды-тасымалдағыштарына артығырақ тартылса.

Негізгі және ілеспе құрамдастардың пайдалы қазбалар қыртысы және толығымен кен орны бойынша таралуында аймақтықтың болуы; зиянды және шлак түзетін қоспаларының мөлшері көп пайдалы қазбалардың қыртысы. Түрлі технологиялық типтегі пайдалы қазбаларды селективті қазу ықтималдылығы;

4) пайдалы қазбалардың заттық құрамына, оның сапасын анықтау және қорын есептеу үшін жүргізілген жеткілікті зерттеулер негіздемесі. Әр ілеспе құрамдастардан сынама алу толықтылығы және ілеспе құрамдастарды қатардағы немесе топтанған сынамалардағы, минералдар мен жиналымдардағы, пайдалы қазбалардың бөлек қыртыстары мен толығымен кен орын бойынша мөлшерін есептеу шарттарының негіздемесі;

5) пайдалы қазлалардың өнеркәсіптік (технологиялық) түрлерін және сұрыптарын бөліп алу критериі; олардың орналасуы және технологиялық қасиеттерінің өзгергіштігі; жалпы қордағы үлесі;

6) технологиялық сынамалар алу әдістері мен көлемі (алу орны, сынама саны мен салмағы); жүргізу әдістемелері және геологиялық-технологиялық карталау көлемі; кен орын бойынша толығымен бөлек қыртыстар, учаскелер, деңгейжиектер үшін технологиялық сынамалардың көрінісі (салмағы, сынама алу орны, заттық құрамы, негізгі және ілеспе құрамдастары және басқа да көрсеткіштері бойынша); кен орындарының бөлек учаскелерінің технологиялық сынамаларының, сонымен қатар оның ілеспе құрамдастарының табиғи және өнеркәсіптік (технологиялық) түрлері мен сұрыпының негіздемелері; технологиялық зерттеу жүргізген ұйымдар және олардың бағдарламалары;

7) минералды-технологиялық карталау қорытындылары (пайдалы және ілеспе құрамдастардың мөлшерін анықтау, оларды және ілеспе пайдалы құрамдастарды анықтау формасы, олардың көлемі);

8) зерттеу жүргізген ұйымды көрсете отырып, түрлі сатыда жүргізілген технологиялық зерттеулердің қорытындылары; пайдалы қазбалардың өнеркәсіптік (технологиялық) түрлері мен сұрыптары; оларды орналастыру сипаты, бөлу негіздемесі; кен орындағы жалпы қордан анықталған технологиялық түрлер мен сұрыптардың үлесі және оларды геометрлеу ықтималдылығы;

9) минералды шикі затты қайта өңдеудің ұсынылатын технологиялық сызбасы, қайта өңдеудің негізгі көрсеткіштері – кестелік формада (тауарлық өнім шығысы, оның сапасы және салалық стандарттарға немесе техникалық шарттарға сәйкес келуі, туарлық өнімнен негізгі құрамдастарды бөліп алу және өндіріс қалдықтары, зиянды қоспаларды қайта өңдеу өнімдері бойынша тарату); минералды шикі затты тасымалдау ыдыстарына және (немесе) кесекті сепарацияда сұрыптау жолымен радиометрикалық байыту әдістерін қолдану ықтималдылығы; минералды шикі затты, пайдалы қазба контрастылығын осы қасиеттер бойынша бөлу үшін қолданылуы мүмкін физикалық қасиеттер; байыту өнімдері техникалық талаптарға сәйкес келмеген кезде – оларды іске асыру ықтималдылығы немесе оларды қайта өңдеу бойынша басқа да технологиялық зерттеулер жүргізу;

10) минералды шикі заттың металлургиялық немесе химиялық шегін байыту үдірісінде ілеспе құрамдастардың іс қимылы (пайдалы қазбалардың технологиялық түрлері мен сұрыптары бойынша бөлек-бөлек): осы құрамдастардың байыту өнімдеріндегі мөлшері, байыту өнімдеріндегі минералды-тасымалдағыштардың мөлшері, әр ілеспе құрамдасты минералдар және байыту өнімдері бойынша тарату балансы, жеке минералдарды түзетін ілеспе құрамдастардың жеке концентраттарын алу ықтималдылығы;

11) негізгі өндірістегі тау-кен өнеркәсіптік қалдықтардың құрамы мен қасиеті, оларды технологиялық зерттеу қорытындылары; қалдықтарды немесе оларға қосылған құрамдастарды өнеркәсіптік қолдану ықтималдылығы және олардың қажеттілігі; негізгі өндіріс қалдықтарының бөлек-бөлек түрлерінің санын есепке алудың мақсаттылығы немесе олардың табиғи түзілімдерден тұратын қорын (үйінді жыныстары, қабырға және қаптама кірпіштерін өңдеу қалдықтары, байыту қоқыстары және басқалары), немесе оларға қосылған бағалы құрамдастарды (оларды қолданудың мақсаттылығы мен тұтынушының болуы) бекіту;

12) айналма суын қолдану және олардың тех-нологиялық үдістерге ықпалы; кері қайтқан судың, оны қолданбас бұрын тұздық құрамын тұрақтандырудың ұсынылатын әдістері;

13) қайта өңдеу үшін технологиялық сызбаны жобалауға арналған пайдалы қазбалардың заттық құрамы мен технологиялық қасиетіне зерттеу жүргізу жеткіліктілігінің негіздемесі; алынған қорытындылардың ТЭН кондициясы негіздемесіне жатқызылатын деректерге сәйкес келуі; байыту көрсеткіштері және оларды ұқсас саладағы отандық және шетел кәсіпорындарының көрсеткіштерімен салыстыру.

1) жүргізілген гидрогеологиялық жұмыстардың әдістемесі, түрлері мен көлемі және өндірудің гидрогеологиялық шарттарын зерттеу толықтығы;

2) жер бетіндегі су ағысы мен су айдындары;

3) кен орынның гидрогеологиялық сипаттамасы; кен орынды сулауға қатысатын негізгі су тұтқыш деңгейжиектер мен кешендер; жер бетіндегі жер астындағы судың химиялық құрамы мен бактериологиялық күйі, олардың газбен қанығуы, олардың металға, ағашқа және бетонға агрессивтілігі; тау-кен қазбаларындағы жобаланатын су ағындарының мәні; құрғатылған судың сапасын бағалау, оларды техникалық мақсат үшін және сулау үшін қолдану ықтималдылығы; құрғатылған судың су айдындарымен қамтылуын есептеу; ҚМК бекіту үшін құрғатылған су көлемін бағалау; өндірудің гидрогеологиялық шарттарының күрделілік деңгейін бағалау;

4) барланған кен орынды кептіру бойынша ұсынылатын аудандардағы осыған ұқсас өндірілетін кен орындарында қолданылатын құрғату және суды азайту шараларын талдау;

5) қолданыстағы су ресурстарын пайдалы қазбаларды өндіру және қайта өңдеу жөніндегі кәсіпорындарды сумен қамту көзі ретінде бағалау; жер асты суларының барланған кен орындары туралы және оларды бекіту жөніндегі деректер (кестелік формада); жер асты суларының жаңа кен орындарын анықтау ықтималдылығы;

6) сумен қамту, бальнеологиялық мақсат немесе олардан бағалы құрамдастарды бөліп алу үшін кен орнын сулауға қатысатын суды қолдану ықтималдылығын бағалау;

7) кәсіпорынның суды қажет етуі және шаруашылық-ауызсу және техникалық сумен жабдықтау көздерімен қамтылуы;

8) құрғатып өңдеуге тағайындалған шашыранды кен орындары үшін, - суды көтеру мақсатында бөгет орнату ықтималдылығы, егер оның тереңдігі алқыманың жұмыс жасауына жеткіліксіз болса.

1) жүргізілген зерттеулердің әдістемесі, көлемі мен түрлері; олардың толықтығы мен сапасын бағалау;

2) кен орынның (учаскенің) тау-кен геологиялық шарттарына сипаттама, кен орнын (учаскені) ашу және өндіру тәсілдері;

3) байланысқан, сусымалы және жылжымалы жыныстардың класын бөлетін тау-кен генетикалық кешендер; топырақтың МСТ 25100-95 сәйкес түрлілігі;

4) топырақтың физикалық-механикалық қасиеттері (МСТ 25100-95 сәйкес);

5) геологиялық тілікті инженерлі-геологиялық аудандау; құрылыс бетіне арналған инженерлі-геологиялық шарттар;

6) кен орынның тау-кен геологиялық және инженерлі-геологиялық шарттарының күрделілігін бағалау (тектоникалық бұзылымы, жарықшақтығы, шекті жыныстардың өзгеруінің анизотроптылығы, карстталуы, газдылығы, көшкіндер мен сел тасқындарының туындау ықтималдылығы, сейсмикалылығы);

7) өндірудің ашық тәсілі кезінде – карьер биіктігінің, тереңдігінің және олардың жағдау құламалары бұрышының орташа және ең жоғарғы коэффициенттері;

8) өндірудің жер асты тәсілі кезінде – пайдалы қазбалардың, сонымен қатар нашарлатылған аймақтардың жабыны мен табанына тікелей жататын жыныстардың физикалық-механикалық сипаттамалары (кестелік формада); тау-кен соққысының туындау ықтималдылығын бағалау, пайдалы қазбалардың өздігінен жануға қабілеттілігі;

9) пайдалы қазбалар мен шекті жыныстардың радиациялық сипаттамасы; адам денсаулығына әсер ететін қысымкониозқауіптілігі, өкпедертқауіптілігін және басқа да факторларды бағалау;

10) жер бетіндегі құрылыстың жалпы шарттары және өндірістік, тұрғын үй-азаматтық тағайындамадағы объектілерді және бос жыныстардың үйінділерін орналастыруға арналған алаңды таңдау негіздемесі; кен орын ауданында басқа да барланған өндірудің тәсілдері мен тау-кен техникалық шарттары туралы мәліметтер; игеру кезінде туындаған шиеленістер;

11) кен орында өндіру нәтижесінде тау-кен геологиялық шарттардың өзгеруін болжау.

1) жүргізілген геоэкологиялық зерттеулердің әдістемелері, көлемі және түрі, олардың толықтығы мен сапасы;

2) қоршаған орта құрамдастарының қазіргі заманғы күйі: ауа, жер бетіндегі және жер астындағы су, топырақ, өсімдік, жануарлар әлемі. Пайдалы қазбалар мен шекті жыныстар құрамы, минералды шикі зат пен шекті жыныстардың уытты құрамдастары мен ауыр металдары;3) нысандардың қоршаған ортаға әсеріне сипаттама: ашық кеніштер, шақталар, бос жыныстардың үйінділері, пайдалы қазбалар қоймасы және топырақ-өсімдік қабаты, өнеркәсіптік алаңдар, қалдықтар қоймасы, тоған-жинақтаушы, қойыртпақжинақтаушы, құбырлар;

4) экологиялық жағдайға жағымсыз әсер ететін технологиялық өндірістің ерекшеліктері;

5) тау-кен кәсіпорнының жер астындағы және жер үстіндегі суға, өсімдіктерге, жануарлар әлеміне, атмосфераға және жақын елді мекендер халқына болжанған әсер етуін бағалау;

6) топырақтың, жыныстың және пайдалы қазбалардың радиоактивтілігі;

7) санитарлық-қорғалған аймақ;

8) кен орынды өндірудің қоршаған ортаға кері әсерін төмендету бойынша шаралар және оларды экономикалық бағалау.

1) кен орнының геологиялық ерекшеліктерін, оны барлау әдістемесі мен жасау тәсілдерін ескере отырып, негізгі пайдалы қазба қорларын есептеудің қабылданған әдістерін негіздеу. Есептеу сызбасының түрлері, оның ауқымының қорларды есептеу шарттарына сәйкестігі.

Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дайындалған ұсынылатын материалдарға қорларды есептеу нәтижелерін және олардың дұрыстығы туралы қорытындыларды негіздеу үшін қажетті барлық деректер кіреді. Материалдардың мазмұны мен формасы тексеру мүмкіндігін, ал қажет болған кезде авторлардың жеке қатысуынсыз қорларды есептеу деректерін қайта өңдеуді қамтамасыз етеді.

Материалдарды рәсімдеу тәртібі әрекеттегі нұсқаулық талаптарымен анықталатын болады.

Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дайындалған ұсынылатын материалдар бастапқы геологиялық, тау-техникалық және экономикалық деректер және оларды өңдеу нәтижелерінің электрондық базасы, сонымен қатар осы негізде алынған мәтіндік материалдар, қағаз және электронды түрдегі кестелік және графикалық қосымшалармен қамтылады.

Бастапқы деректер барлау жұмыстарының бастапқы нүктелерінің координаттар файлы, ұңғымалар бағандарының инклинометрия нәтижелері және маркшейдерлік өлшемдер, барлау жұмыстары мен оларды сынау құжаттамалары қамтылған (кен орнының геология-математикалық моделін жасау үшін толық ақпараты бар барлық файлдар) верифицирленген электрондық база түрінде мемлекеттік сараптамаға ұсынылады. Сызбалы ақпарат (топографиялық негіз, жоспарлар, кесінділер және т.б.) векторлық немесе растрлы сандық форматтарда (*.dxf, *.cdr, *.jpg, *.tiff, *.gif, *.tab (формат MapInfo)) қатесіз, координаттық тормен, өзінің қағаз аналогтарына сәйкес түрде ұсынылады.

Бастапқы деректер бүкіл кен орны бойынша бөлектелген кесінділер кестелері мен сынау журналдарын біріктіретін кесте түрлерінде, MS Office: MS Excel, MS Access ретінде оқыла алатын файлдарда беріле алады. Түрлі операциялық бағдарламаларда жұмыс істейтін бағдарламалық өнімдерді ақпараттық деректер базасын бір жүйеден екіншісіне импорттау/экспорттаудың стандартты интерфейсімен, сонымен қатар кез келген шекарамен жұмыс үшін интерфейспен қамсыздандырған жөн.

Мемлекеттік сараптама өткізу кезеңінде ҚМК назарына берілген материалдарды дайындауда қолданылған бағдарламалық жасақтама данасы беріледі, бұл бастапқы деректерді және кен орнын модельдеу нәтижелерін бақылауға қажетті.

Қорларды санаттау ережелері минералды шикізат түрлері бойынша кен орындарының қорларын сыныптауды қолдану бойынша нұсқаулармен берілген қатты пайдалы қазбалардың болжамдық қорларының кен орындарының қорларының әрекеттегі сыныптауымен реттеледі.

Кен орнының блоктық моделін жасау арқылы геостатикалық модельдеу негізінде жасалған қорларды есептеу нәтижелерін кондициялардың параметрлерін қолдану арқылы бөлектелген үшдеңгейлі модельмен салыстыру қажет (жағдау құрамы, құрамдастарды басқа құрамдасқа аудару коэффициенттері және олардың шартты құрамдасқа аудару үшін минималды құрамдары, тау-кен қыртысының минималды қуаты, бос тектердің және бейкондициялық қабатының максималды қуаты).

Есептеудің осы түрі қарастыруға берілген ортақ қорлардың 25-50 % (ҚМК келісімі бойынша) көлемде қорларды есептеудің дәстүрлі әдістерінің бірінің бақылауына жатады (геологиялық блоктар, кесінділер, көпбұрыштар және басқа). Салыстыру кен орнының анағұрлым өкілдік учаскелері бойынша орындалады.

Нақты ақпараттық технологияны қолдану арқылы қорларды есептеу нәтижелері басқа ақпараттық технологияны қолдану негізінде шығару мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі.

Мемлекеттік сараптама үшін дайындалған материалдар қорларды есептеу технологиясына және пайдаланылған бағдарламалық өнімдерге қарамастан, қағаз (дәстүрлі ұсыну), сонымен қатар электрондық тасымалдағыштарда да беріледі. Бұл ретте электрондық нұсқасы қағаз түпнұсқасымен сәйкестілігі сақталады.

2) қорларды есептеу үшін орнатылған кондициялар, оларды бекіту уақыты; осы кондицияларды заманауи жағдайларда қолдану мүмкіндігін растайтын немесе оларға енгізілген өзгерістерді негіздейтін техникалық-экономикалық есептердің деректері (бастапқы деректер, ТЭН қабылданған кондициялар мен келесі барлау материалдарының арасында айтарлықтай айырмашылықтар бар болғанда);

3) пайдалы қазбалар қыстыстарын сүлбелеу принциптері; экстраполяцияның қабылданған әдістемесі; сүлбелерде пайдаланылатын зерттеулер мен геостатикалық модельдеу түрлерінің нәтижелері; пайдалы қазбаның жер қыртысын сүлбелеуде кондициялардан шегіністі негіздеу мен олардың есептеу нәтижелеріне әсер етуін бағалау;

4) кен орнын барлауда геофизикалық әдістерді қолданған жағдайда пайдалы қазбаның тау-кен қыртыстарын сүлбелеу, олардың ішкі құрамын нақтылау, маңызды құрамдастардың орташа құрамын анықтау, жарықшақтық деңгейі мен басқа параметрлерді анықтау үшін алынған ақпаратты пайдалану деңгейі көрінеді. Пайдалы қазба құрамдастарының аралықтарының геофизикалық деректер бойынша қабылданған құрамы қабылданған пайдалы қазба аралықтарының саны көрсетіледі; қорлары толық немесе ішінара геофизикалық деректер бойынша есептелген блоктар, учаскелер, пайдалы қазба тау-кен қыртыстары есептелген;

5) тау жұмыстары мен ұңғымалардың аралықтарының, сондай-ақ деректері қорларды есептеуде пайдаланылған барлау желілерінің тізбесі, оларды есептеуден алу себептері;

6) есептік блоктарды бөлектеу принциптері мен негізділігі, барлану деңгейі бойынша қорлар санатын негіздеу;

7) есептік параметрлерінің орта көлемін анықтау әдістері: пайдалы құрамдастар және зиянды қоспалардың қуаттылықтары, құрамы, көлемдік салмағы, ылғалдылығы, есептік аудандар, пайдалы қазбалардың блок және қор көлемдері және олардың технологиялық типтері. Бейкондициялы учаскелерін, пайдалы қазбалардың технологиялық типтерінің қорларын, минералды шикізаттың сұрыптары мен белгілерін есептеудің қабылданған статистикалық әдістері. Қорларды есептеуде кеннің барлық коэффициентін қолдану. Жеке параметрлерді есептеуде пайдаланылған түзету коэффициенттері;

8) шашыранды кен орындары үшін – қопсытылған кен орындарының тасқорымын анықату мен есепке алу, карбонаттық тектер, гипс және ангидрит кен орындары үшін – карстталу;

9) пайдалы қазбалардың тау-кен қыртыстарының қалыңдығы мен пайдалы қазбалардың ауыр («қатты») құрамдарын анықтау әдістемесін жасау, қорларды есептеуде олардың әсерін шектеу; «қатты» мәндердің өткізілген шектеуін есептеу блоктары, санаттары, учаскелері және жалпы кен орны бойынша қорларды есептеу нәтижелеріне жасалған мін шектеу әсерін талдау;

10) қорлар топтары мен санаттары бойынша есептеу нәтижелері; баланстық қорлар үшін – оларды баланстыққа жатқызылған себептер бойынша сәйкестілікті бөлу. Блокта есептелген, өңдеуден өткен немесе шығаруға, сонымен қатар күзету мақсаттарында дайын қорлар туралы деректер;

11) ілеспе құрамдастардың қорларын есептеудің қабылданған әдістері: қатар немесе топтық сынақтардағы құрамы бойынша, мономинералды сынақтар немесе концентраттардағы құрамы бойынша, жалпы кен орны бойынша, пайдалы қазбаның жеке тау-кен қыртыстары бойынша немесе есептеу блоктарындағы және тағысын тағылар; 3 топтың ілеспе құрамдастарының жалпы және шығарылатын қорларын есептеу әдістемесі, сонымен қатар минералдар, зертханалық концентраттар, корреляция әдісі бойынша және тағысын тағылар.

Ілеспе құрамдастардың қорларын негізгі пайдалы қазбаның және басқа деректердің технологиялық қасиеттерінің зерттелуі мен қор санатына байланысты түрлі санаттарға жатқызудың негіздемесі. Ілеспе құрамдастардың қорларын кен орны бойынша, пайдалы қазбалар тау-кен қыртыстары, пайдалы қазбаның өнеркәсіптік түрлері, қорлар топтары мен санаттары мен пайдалы қазбаны жасау тәсілдері бойынша жалпы есептеу нәтижелері;

12) негізгі және ілеспе бағалы құрамдастардың баланстық және баланстан тыс қорларының өнеркәсіптік түрлері мен сұрыптары, есептік блоктары мен қор категориясы бойынша жинақ кестесі;

13) пайдалы қазбалар мен бағалы құрамдастардың есептелген қорын пайдалы қазбалардың есепке алынған Мемлекеттік балансымен, айырмашылықтар болған жағдайда салыстыру – сәйкес келмеу себептерін талдау;

14) пайдалы қазбалардың есептелген қорының дұрыстығының негіздемесі.

1) кен орынның геологиялық құрылысының, пайдалы қазбалардың заттық құрамы мен технологиялық қасиеттері, сонымен қатар кен орынды өндірудің табиғи жағдайлары туралы қорытындылар; оның өнеркәсіптік мәнін бағалау;

2) кен орынның геологиялық, технологиялық, гидрогеологиялық, тау-кен-техникалық, экологиялық және экономикалық зерттелуінің Кен орын қорын жіктеу және қатты пайдалы қазбалардың болжанған ресурстары ережелеріне сәйкес келуін жалпылама қысқаша талдау және кен орынның өнеркәсіптік игеруге дайындылығы туралы қорытындылар;

3) кен орынды игеру үдірісінде жобалау және дайындау жұмыстарын жүргізу кезінде қосымша қайта өңдеуді қажет ететін негізгі шешілмеген сұрақтар мен мәселелер. Өндірілетін кен орындары (учаскелер) үшін өндірістің қабылданған жүйелерін, кен дайындау және байыту сызбаларын, технологиялық сызбаны, пайдалы қазбаларды және оларға қосылған құрамдастарды рационалды және кешендік қолдануды іске асыру бойынша ұсыныстар берілуі мүмкін;

4) кен орынның толығымен барлануы және дәрежесі қорытындылары мен оның қор мөлшеріне байланысты тиесілі кен орындары тобына жатқызылуы. Кен орындар тобының қор мөлшеріне байланысты мінездемесі осы басшылықтың 4-қосымшасында келтірілген;

5) кен орынды өндірудің күтілетін экономикалық тиімділігін және оның кешендік игеруге дайындылығын бағалау; кен орынның жалпы жетістіктерін талдау.

жер қойнауын пайдалану құқығына берілген лицензия көшірмесі (Жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды жүргізуге жасалған келісім шартты мемлекеттік тіркеу актісі);

қорды есептеу бойынша жұмыстарды жүргізу үшін мердігерге берілетін геологиялық (техникалық) тапсырма;

бастапқы геологиялық құжаттаманың түпнұсқаға сәйкестілігін тексеру, сонымен қатар бастапқы геофизикалық материалдардың сапасын, бастапқы алабтық геофизикалық құжаттамаларды өңдеудің дұрыстығын және басқаларын тексеру актілері;

ТЭН кондициясының материалдарын қарастыру бойынша ҚМК отырысының хаттамасынан көшірме;

қорды есептеу кезінде қолданылмаған (жарамсыз деп танылған) тау-кен қазбалары мен ұңғымалардың тізімі (себебін көрсете отырып);

сынама алу актілері және технологиялық сынама құжаттары;

көлемдік салмақты анықтау үшін кентірек алу актілері;

жер қойнауын пайдаланушының қорды есептеу жөніндегі материалдарын қарастыру хаттамасы.

Өндірілетін кен орындары бойынша келесілер қосымша беріледі:

өндірудің (тауарлық кендегі құрамдастардың мөлшері, шығындар мен құнарсыздану), байытудың, нақты су ағындарының, газдың бөлінуінің және тау-кен соққыларының пайда болуының, сонымен қатар қорды шығынға жазудың нақты көрсеткіштері туралы анықтамалар;

кен орнын өндіру үдірісінде қоршаған ортаның өзгеруі туралы мәліметтер.

ұңғымалар мен тау-кен қазбалары координаталарының ведомосі;

бұрғылау және тау-кен жұмыстарының, сынама алудың, сынамаларды өңдеудің және аналитикалық жұмыстардың сапасын сипаттайтын кестелер;

пайдалы қазбалардың әр бөлінген технологиялық түрлері мен сұрыптары бойынша тау-кен қазбалары, ұңғымалар, есептелген қималар, тіліктер мен блоктар бойынша қалыңдық пен көлемдік массаның орташа мөлшерін есептеу кестелері;

блоктардың ауданы мен көлемін есептеу кестелері;

пайдалы қазбалар қорын, блоктар бойынша негізгі және ілеспе құрамдастарды, бөлек-бөлек қыртыстар мен учаскелерді категориялар мен топтарға бөле отырып есептеу кестелері;

пайдалы қазбалардың баланстық және баланстан тыс қорларының, өнеркәсіптік (технологиялық) түрлер мен сұрыптар, сонымен қатар қордың А, В, С₁ және С₂ категориясы бойынша негізгі және ілеспе пайдалы қазбалардың құрама кестелері; баланстан тыс қорлар үшін – оларды баланстан тысқа жатқызылған себептеріне сәйкес тарату;

өндірілетін кен орындары бойынша, одан басқа, тау-кен өңдеу кәсіпорнының геологиялық-маркшейдерлік қызметімен есептелген қорлардың құрама кестелері; пайдалы қазбалар қорының жылжу балансы;

түзету коэффициенттерін қорды есептеу кезінде есепке алу кестесі.

орташа кездейсоқ қателерді және талдаулардың химиялық және басқа да түрлерінің жүйелік айырмашылығын барлық соңғы сынамаларды қолдану арқылы және әр соңғы сынаманы салыстырудан шығару негізімен әр анықталатын құрамдас немесе көрсеткіш бойынша есептеу кестесі;

соңғы бұрғылау және соңғы тау-кен қазбалары деректерін талдау қорытындылары;

керннің таңдамалы созылуын немесе борозда сынамаларының таңдамалы ұсақталуын сипаттайтын материалдар;

қарапайым сынама алуды растау қорытындылары;

физикалық-механикалық сынаудың химиялық және басқа да талдау түрлері нәтижелерінің кестесі және пайдалы қазбалар мен шекті жыныстардың басқа да сапалық көрсеткіштерін анықтау;

сынама алуды бақылау нәтижелері;

сынама алу журналы;

көлемдік салмақты және ылғалдылықты анықтау кестесі.

Қор мен графа есептеу кестесінің орналасуы, есептеу жүргізілген тәртіпке сәйкес келуі, ал кестелер қорды есептеу операцияларын тексеру үшін қажетті негізгі және аралық деректерден тұруы ұсынылады.

- ұңғымалардың координаттар тізімі, бөлек том түрінде ресімделеді және Геология және жер қойнауын пайдалану комитетінің Мемлекеттік құпияларды қорғау бойынша бөліміне арнайы почта арқылы жіберіледі;

- есептеу авторларымен және жер қойнауын пайдаланушылармен бірігіп қаралған материалдардың хаттамасы;

- геология және жер қойнауын пайдалану Аумақтық басқармадағы пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі Аумақтық комиссиясының (АҚК) есептеу материалдарын қараудағы хаттамасы (қорытынды).

- онда жүргізілген зерттеу;

- барлау және эксплуатациялық жұмыстарының нәтижесі және қорларды есептеуін негіздейтін басқа да материалдар;

- қорларды есептеудегі нәтижелер, кенорынды игерудегі дайындығының бағасы;

- жобаланған немесе игеру жүйесінде өзгерістерді жүзеге асыру бойынша ұсыныстар;

- кенорындарын бағалауға дайындығын өндірісте меңгеру;

- бұрын ҚЖМК бекітілген кенорындар бойынша қорлар;

- қорлардың өзгеруіне және бұрынғы бекітілген параметрлерді есептеу бойынша детальды сараптамалар келтірілуі керек;

- қорларды есептеу үшін қажет, сонымен қатар мәтінде көрсетілген қорытындылар және негізгі жағдайлардың негізіндегі мәлімет;

- кенорындардағы бұрғыланған ұңғымалар жөніндегі ақпараттан тұратын

- кенорынның геологиялық құрылымы, мұнайгаздылығы, есептелген қорлардың контурлардың жағдайы, өнімдік резервуардың құрылымы және тағы да басқа;

ТЕсеп беру мәтіні келесі тәртіп бойынша орналастырылады:

- кен орынды қандай жобалық құжаттар арқылы игеру жүргізіліп жатқаны;

- кенорнының ашылған уақыты және геологиялық барлау жұмыстарын өткізу мерзімі. Кен орнында жүргізілген геологиялық-барлау жұмыстарының мақсаттары;

- ҚЖМК-ның қорларды бұрын бекіткен хаттамаларыньң кезекті сандары және күнтізбелік уақыты, ал қорларды бекітуден бас тартқан жағдайда құжаттарды қайтару себептері;

- бекітілген қорлар (категориялар бойынша), қор-есеп себептерін анықтау;

- ҚЖМК-мен алдында қаралған құжаттардың берілген ұсыныстардың орындалуы туралы мағлұматтар;

- тасымалдық (транспорттық) жағдай, кен орнынан ең жақын ірі елді мекенге, теміржол немесе сужол аялдамаларына, мұнай немесе газ құбырына, пайдалану үстіндегі мұнай немесе газ кен орнына, энергия жабдығына және сейсмикалық ауданға дейінгі қашықтық;

- кен орнының және табиғи-климатикалық ауданының жағдайы: орташа айлық, орташа жылдық және өрескел (экстремалдық) температуралар, жылдық және қысқа мерзімдік жауын-шашынның көлемі, үстемдік ететін желдердің бағыты мен қуаты, қардың қалыңдығы мен таралуы, маусымдық тоңның қалыңдығы; рельеф, гидрографиялық кесте, жергілікті жердің саздануы, кен орнына жақын немесе оның аумағындағы ағын сулар, суайдындар және мұнай және газ өндіру өнеркәсібін алдағы уақытта техникалық және ауыз суды пайдалану мүмкіндігі;
- кен орнын ашу және барлау тарихы, кен орнын алғаш ашушылар, бұрын жүргізілген жұмыстар және зерттеулер, олардың тәсілдемесі, көлемі, сапасы және әсерлігі (тиімдігі) жөнінде қысқаша мәліметтер; - пайдаланудағы кен орындар бойынша - пайдалануға қосылған жылы, пайдаланылып жатқан қабаттар (шоғырлар)

- ауданның жалпы геологиялық құрылымы шегінде кен орнының алып жатқан орны;

- қабылданған стратиграфиялық сызба (схема)

- кен орынның қимасын құрайтын шегінділер кешенінің (жиынтығының) қысқаша сипаттамасы, бұл тұста стратиграфиялық бөлшектердің геологиялық жасы, кеңістікте таралуы, қалыңдығы және созылымы мен сүңгуі бойынша үздіксіздігі көрсетіледі;

- жиынтықтық (нормалдық) геологиялық-геофизикалық қимамен және стратиграфиялық бөліністер кестесімен безендіріледі;
- кен орнының бірінші және екінші реттегі (қатардағы) тектоникалық элементтерге орайласуы. Кен орнының тектоникасы туралы негізгі мағлұматтар: қатпарлардың түрлері, пішіні, аумағы, осьтерінің бағыты, қанаттарындағы жыныстардың сүңгу бұрышының өзгеруі, шөгінділердің құрылымы; үзілмелі (опырылмалы) бұзылыстар - жайғасу элементтері, жылжу амплитудасы мен сипаты. Ұсақ амплитудалық бұзылыстардың айқындалып орын тебу заңдылықтары. Мұнайлы-газды қабаттардың кескіні мен жайғасу жағдайына тектоникалық бұзылыстардың тигізетін әсері;
- құрылымдық кескіндемелердің (құрастырмалардың) жүргізілген геофизикалық зерттеулер, құрылымдық бұрғылау және барлау барысында алынған нақтылы деректермен, ал пайдаланудағы кен орындары бойынша - пайдалану құжаттарымен де расталуы;

- бұрын қорлары бекітілген пайдаланудағы кен орындары бойынша - кен орнының құрылысын сипаттайтын бұрынғы құжаттардағы мәліметтерді оны пайдалану және қайта барлау барысында алынған деректермен салыстыру, белгілі болған (айқындалған) айырмашылықтарды талдау, алдыңғы геологиялық-барлау жұмыстарының күмәнсыздығын бағалау;

- кен орындардың геологиялық үлгілерін алдыңғы есептеу үлгілерімен салыстыру, игеріліп жатқан кен орындар үшін, бұрынғы бекітілген қорлардың үйлеспеушілігін айқындау талдауы;
- әртүрлі тіректік беткейлер бойынша геологиялық қималармен және құрылымдық карталармен безендіріледі;

- мұнайлы-газды шектемедегі ұңғымалар саны; бүкіл қима және өнімбергіш қабаттар бойынша тасбаған алу үшін ұңғымаларға түсетін жобалық салмақтар, қабаттарды сынамалау тәсілдерінің кешені;

- геологиялық түсіру нәтижелері және әдістері, геологиялық түсіруі;
- геологиялық зерттеу және бақылау әдісі, мазмұны, көлемі;
- геофизикалық барлау әдістерімен зерттеу. Зерттеу нәтижелері және көлемі, қолданылатын әдістер көлемі және оларды жүргізу әдісі, алынған мәліметтер нәтижелері;
- бұрғыланған ұңғымалардың өзіндік мақсаттары, олардың конструкциялары, бұрғылау технологиясы, тереңдігі және техникалық күйі. Бұрғыланған ұңғымалардың қаражаты қорлар есебінің датасының күйі, жойылған ұңғымалардың саны және оларды жоюдың себептері, ұңғымаларды нұсқадан тыс пайдалану, барлық бұрғыланған ұңғымалардың жағдайлары туралы есептеу уақытына, қорларды қайта есептеуінде мәлімет, геологиялық-барлау жұмыстарының бұрын қабылданған әдістемесі мен барлау ұңғымаларын орналастыру жүйесінің кен орны геологиялық құрылысына сәйкестігін талдау;

- барлық кесінділермен ұңғымалардан кернаны шығарып алуы туралы мәлімет және бөлек өнімді қабаттармен, мұнай-газ жиналған аралықтардағы кернамен арналғандығы;

- игеріліп жатқан кен орындарға ҰГЗ-ның кешенінің өзгеруі эксплуатациялық бұрғылау созылған уақытқа дейін, ҰГЗ-ны жүргізу шарттары, балшық қоспаларының мінездемелерінің өзгеруі және тағы басқа;

- ұңғымалардан алынған құжаттардың сапасы көрсетілген ҰГЗ-ның көлемдерінің кестелері;

- кабельдерде және трубаларда бұрғылау процесінде ұңғымаларды байқау нәтижелері және әдістері;

- сәйкестік кестелер және сызбалар;

- мұнай, газ және конденсаттың қабаттық және қалыпты (стандарттық) жағдайларындағы физикалық-химиялық қасиеттері, тығыздығы, тұтқырлығы, газұстамдығы (газдылығы), көлемдік коэффициенті, сығымдар коэффициентер құрамы - күкірт, металдар, гелий және басқа да құрылыстары. Құрамы мен қасиеттері бойынша жеке көрсеткіштердің шоғыр аумағымен қима бойынша өзгергіштігі және әр шоғыр бойынша олардың орташа шамалары;

- тасбаған бойынша ашық кеуектілік пен сіңірушіліктің төменгі шектік шамаларын негіздеу, коллекторлар түрін анықтау, ҰГЗ деректерін талдауды қамтамасыз ету және есептік параметрлерді негіздеу үшін петрофизикалық зерттеулер. Зерттеулер кешенімен әдістемесі, алынған өзара тәуелділіктер;

- пайдаланудағы кен орындары үшін қор-есеп қайта жүргізілгенде тек қана жаңа өнімбергіш қабаттар бойынша физикалық-литологиялық қасиеттер туралы жан-жақты сипаттама беріледі. Бұрын зерделенген қабаттар бойынша онан кейінгі зерттеулер деректерімен толтырылған қысқаша мағлұматтар беріледі. Өзгеріссіз қалған коллекторлардың параметрлері тиісті есептік жазбаға сілтеме жасалып келтіріледі;

- қорлары бұрын бекітілген пайдаланудағы кен орындары бойынша алдыңғы және жаңа қор-есепте келтірілген ұңғымаларды геофизикалық зерттеу нәтижелерін өзара салыстыру, ал өзгерістер болған жағдайда - айырмашылықтардың себептерін талдау қажет.

- қор-есеп үшін бұрын пайдаланылған ҰГЗ нәтижелерін қайта интерпретациялаған жағдайда - қабылданған өзгерістерді негіздеу. Бұрынғы қор-есеп бойынша қабылданған параметрлер, олар негізделген есептік жазбаға сілтеме жасай отырып, келтіріледі;

- ұңғымалар бойынша масштабы 1:200 планшеттермен жабдықталады, бұларға орындалған ҰГЗ-ның барлық әдістері, айқындалған әсерлі қабаттар, су-мұнай, газ-мұнай және газ-су шекараларының абсолюттік биіктіктегі орындары, жыныстардың фильтрациялық-сиымдылық қасиеттері жөнінде тасбағандық ақпарат және қажет болса басқа да ақпарат түсіріледі. Қажет болғанда қосалқы сызба графикалық қосымшалар беріледі. Ең үлкен өнімділік қабатында планшеттер табыс ету 1:500 масштабында жіберіледі;
- ҰГЗ құжаттары және тіл терминологиясымен пайдаланылған интерпретация нәтижелері, интерпретация бағдарламасын пайдаланған жағдайда ғана, сол үшін әрбір терминді графикалық қосымшаларда немесе анықтамалық жазбада орыс тілге аудару қажет болады;

- кен орнының геологиялық-кәсіпшілік түр-сипаты (моделі):

- әр ұңғыманы тәжірибелік пайдалану мерзімінде деңгей ойыстарының, мұнай мен газ шығымының және қабаттық қысымдардың өзгеруі; өнім ағымын қарқындату мақсатында бауыздық маңы зоналарын өңдеу; ұңғымаларды сынамалау және зерттеу барысында апаттық фонтан шығу салдарынан мұнай, газ, конденсат және судың ысырап болу шамасы. Газ шоғырлары үшін газ алу, ысырапты ескере отырып, нәтижелері, қорларды қысым төмендеу әдісімен есептеуге қажетті бастапқы ағымдық қабаттық қысымдар және басқа да деректер беріледі;

- есептік параметрлердің қабылданатын шамаларын негіздеу. Есептік параметрлерді әртүрлі әдістермен анықтау нәтижелерінің өкілділігін бағалау (тасбағандық және ұңғымаларды геофизикалық зерттеулер бойынша) және олардың шектік (шеткерлік) шамаларын негіздеу. Қор-есеп қайта жүргізілгенде - қабылданған есептік параметрлерді бұрын бекітілгендермен салыстыру, есептік параметрлердің өзгеру себептеріне, қабылданған шамалардың өзгеруін көрсететін нақтылы айғақ құжаттар келтіре отырып, талдау жасау;

- ұқсастық әдіс қабылданған жағдайда есептік параметрлес ұқсас кен орындары бойынша дұрыс таңдап алынғанын растайтын. Бастапқы деректер келтіріледі де осы деректерді бағаланып отырған кен орнына қатысты пайдалану мүмкіндігіне негіздеу беріледі;

- мұнай қорын көлемдік әдіспен есептегенде қор-есеп объектілері бойынша мыналар негізделеді де есептеп шығарылады; аумақтық мұнайлығы (су-мұнай немесе газ-мұнай жапсарының, өнімбергіш қабаты коллектор жыныстарының сыналанып біту немесе басқа жыныстармен алмасу сызығының қабылданған жайғасу орнына сәйкес); мұнайға қанығу қалыңдығы және мұнайға қаныққан жыныстар көлемі; ашық кеуектілік (жарықшақтық, ұсақ қуыстылық) пен мұнайға қаныққыштықтың орташа коэффициенттері; мұнай тығыздығының, қайта есептеу коэффициентінің, мұнай таралу мөлшерінің қабаттық жағдайдағы орташа шамалары; мұнай шығарып алу коэффициенті. Әртүрлі тәсілдермен анықталған кеуектілік (жарықшақтық, ұсақ қуыстылық) пен мұнайға қаныққыштықтың орташа шамалары салыстырылады;
- газ қорын көлемдік әдіспен есептегенде қор-есеп объектілері бойынша мыналар негізделеді де есептеп шығарылады: газ-су және газ-мұнай жапсарларының, өнімбергіш қабаттары коллектор жыныстарының сыналанып біту немесе басқа жыныстармен алмасу сызықтарының қабылданған жайғасу орнына сәйкес, газға қаныққан және әсерлі қалыңдық пен газға қаныққан жыныстар көлемі; кеуектілік (жарықшақтық, ұсақ қуыстылық) пен газға қаныққыштықтың орташа коэффициенттері; қабаттық қысымның өлшенуі; жағдайын көрсете отырып, оның алғашқы және ағымдық шамалары, қысымның орташа шамасы, температураға енгізілген түзеткіш және Бойль-Мариотт заңынан ауытқу; газдағы конденсаттың орташа таралу мөлшері;

- әр есептік объект бойынша, аумақтарды өлшеуде қажетті дәлмедәлдікті қамтамасыз ететін, масштабы 1:500 нан 1:50000-ға дейін есептік пландармен жабдықталады. Пландар өнімбергіш коллектор қабаттардың беті немесе жақсы бақыланатын ең жақын репер бойынша кескінделетін құрылымдық карта негізінде жасалады;

- мұнай мен газдылықтың ішкі шектемелері, қорлар категорияларының шекаралары, қор-есеп күнтізбесіне дейін бұрғыланған барлық скважиналар, олардың сағасын және тиісті есептік объектіні немесе оның үстіңгі бетін қиып өту нүктелерін белгілей отырып көрсетіледі;

- каротаждық және абсолюттік деңгейлерде аралықтарды сынамалау нәтижелері көрсетіледі; сынақтық және тәжірибелік-өнеркәсіптік пайдалану нәтижелері келтіріледі;

- пайдаланудағы кен орындары бойынша мұнай мен газ қорларын материалдық баланс әдісімен есептегенде мыналар негізделеді және келтіріледі; шоғырдың жұмыс жүргізуі, оның бұрғылану ойпаты және пайдалану сипаттамасы; есептік варианты, объектіні және қор-есеп күнтізбелерін таңдап алу; пайдалану уақытынан бастап әр қор-есеп күнтізбесіне дейінгі деректер (мұнай, еріген газ, еркін газ және судың жиынтық шығымы, қабатқа айдалған су мен газдың жалпы көлемі, шоғырға енген қабаттық су көлемі); орташа қабаттық қысым, қабаттық температура; қабаттық мұнайдың көлемдік коэффициенті, қабаттық мұнайдың сығылу коэффициенті, қанығу қысымы; мұнайдағы газдың бастапқы және ағымдық ерігіштігі, қабаттық судың көлемдік коэффициенті, коллектор жыныстардың сығылу коэффициенті; мұнай үстіндегі газ көлемінің мұнайға қаныққан шоғыр бөлігі көлеміне қатынасы (мұнайлы-газды шоғырлар үшін);

- кен орынның барлау деңгейін және қор-есептің дәйектілігін (дәлме-дәлдігін) бағалау;

- мұнай, газ, конденсат және соларда тараған ілеспе құраластардың қор-есебі газды, мұнайлы-газды, сулы-мұнайлы, мұнайлы-газды-сулы, зоналар бойынша жеке-жеке, бүкіл кен орнының болашағын міндетті түрде бағалай отырып, әр есептік объект және біртұтас кен орны үшін жүргізіледі;

- қор-есептің параметрлері және нәтижелері 1-14 кесте үлгісі түрінде осы Талаптың 2 қосымшасы арқылы беріледі;

- мұнай, газ, конденсат есептелген қорларын салыстыру және оның құрамындағы компоненттердің қорларымен, ҚЖМК-мен бұрын бекітілген, ауытқу себептерін көрсетуімен;

- кен орынның жалпы болашағын бағалау.

параметрлерді анықтау құжаттары, қорларды есептеу нәтижелерімен

3) орташа-қалыпты геология - геофизикалық кескіні;