Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан

жүктеу 3,19 Mb.

бет	1/30
Дата	25.05.2018
өлшемі	3,19 Mb.
	#16918

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 30

1. Дипломдық жобаның тақырыбының негіздеу
1.2. Сауда орындарындағы өрттерді статистикалық анализдеу
2. Сауда орындарындағы өрттерді сөндіру тактикасы

Кіріспе

Қазақстан Республикасында сауда саласы азаматтардың өмірінде үлкен мәнге ие. Жылдан жылға сауда орындары көбейіп келеді.

Соңғы кездері үлкен сауда-ойын-сауық комплекстерін салу тенденциясы қалыптасып келеді.

Сауда-ойын-сауық комплекстер адамдар көптеп шоғырланған объектілердің қатарына жатады.

Практика жүзінде іске асырылған және түрлі нормативтік құжаттармен бекітілген өртке қарсы шаралар жүйесі жаңа құрылыс материалдарының пайда болғанына және жоспарлаудың жаңа түрлерінің пайда болғанына байланысты болашақта одан әрі жетілдірілуі қажет.

Әрі сауда дүкендеріндегі өрттер, әдетте өшірілуі қиын да күрделі болып келеді, үлкен қиындықпен өшіріледі, адам өміріне, денсаулығына үлкен қауіп төндіреді және үлкен материалдық шығын түсіреді.

Мұндай өрттерді сөндіруге ұйымдық-техникалық дайындық-өртке қарсы қызмет гарнизонының маңызды мәселелерінің бірі б.т.

Сауда орындарындағы өрттердің пайда болу және даму құбылыстарын жиналған тәжірибелерге сүйене отырып, алдын-ала болжауға және себебін түсіндіруге болады.

Қалыптасқан ғылыми тәжірибелер жүйесі дүкендердің өрт қауіпсіздігінің профилактикалық сұрақтарын ғылыми негізделген шешімдермен шешуге негіз береді.

Ауқымды мөлшерде қолданылатын тауарлардың, тамақ өнімдерінің өрт қауіптілік қасиеттері нақты зерттелген.

Дамыған сауда-ойын-сауық орындарында тұтынушыға ұсынылатын тауарлармен қатар, ойын-сауық қызмет көрсету түрлері: кинотеатр, мұз айдыны, дүкен ішіндегі автотұрақ, банктердің кассалық есептеу бөлімдері, валюта айырбастау пунктері, ресторандар, кафе, ойын автоматы залдары және т.б. қызмет түрлері ұсынылады. Осының өрт сөндірушілерге өрт сөндіру, адам құтқару, эвакуациялау жұмыстары кезінде үлкен қиындықтар туғызады.

Қазіргі кезде дамыған өр сауда орталықтарын салу үшін құрылыс материалдарының жаңа түрлері қолданылады. Ал олар өз кезегінде өртенгенде адам өміріне қауіпті улы заттар бөледі.

Жоғарыда айтылғандардың бәрі қорытындылай келе ірі сауда дүкендеріндегі өртті сәтті ликвидациялау үшін мемлекеттік өртке қарсы қызметінің жетекшілік жасайтын тобына объектінің тактика-техникалық сипаттамасын, құрылыс материалдарының өртенгенде күшінің өзгеруін білу қажет.

1. Дипломдық жобаның тақырыбының негіздеу

Дипломдық жобаның тақырыбының таңдалуын негіздеу

Сауда оырндарында өрт сауда залында, қоймасында, қосымша бөлмелерде п.б. мүмкін. Сауда және қойма бөлмелерінің үлкендігі, ондағы жанғыш материалдардың көптігі өрттің алыс қашықтыққа тез таралуына септігін тигізеді. Әсіресе өрт күндіз п.б. өте қауіпті, себебі күндіз қызмет көрсету персоналы мен тұтынушылар көп болады. Мысалы «Мега» ойын сауықтыру сауда орталығыі қызмет көрсету персоналы 120 адамнан болғанда бір мезгілде 600 адамды қабылдай алады.

Сауда орындарындағы өрттердің сызықтық жылдамдығы 0,5-1,2 м/мин аралығында болады, өрт терезе қуыстарының үлкендігі және бөлмелердің үлкендігі арқасында тез дамиды және бөлме тез түтінденеді. Бұл адам өміріне үлкен қауіп төндіреді.

Алматы қаласындағы Мемлекеттік өртке қарсы қызмет мекемесінің құрамында: 12 өрт бөлімі, АСР және ірі өрттерді сөндіру үшін арналған 1 арнайы бөлімше, күш пен құралдарды ұйымдастырушы басқару орталығы, өрт сөндіру кезекшілік қызметі бар.

«Мега» ойын сауықтыру сауда орталығы – бұл күрделі жоспармен салынған, келуші адам саны көп күрделі сауда комплексі.

Өрт бөлімдерінің жауынгерлік дайындығын ұштау мақсатында өрт сөндіруді ұйымдастыру және бөлімдердің өртте қимыл тактикаларын ұйымдастыру сұрақтарын талдау қажеттігі туындады.

Алматы қаласының Мемлекеттік өртке қарсы қызмет мекемесі «Мега» ойын сауықтыру сауда орталығыіндегі өртті ликвидациялау жұмысының тиімділігін арттыру үшін 1 өрт-тактикалық оқу-жаттығу және 8 өрт-тактикалық мәселелері шешілген сабақ өткізді.

1.2. Сауда орындарындағы өрттерді статистикалық анализдеу

Сауда орындарындағы өрттердің анализін қорытындылай келе, өрт пайда болғанда жалын тауар қораптарының және бөлмелердегі қосымша әсемдеу материалдарының бойымен тез тарайды, бөлмелер түтінге лезде толып өрт сөндірушілерге адамдарды құтқаруға және сөндіру жұмыстарымен айналысуға кедергі келтіреді.

1993-2005 ж.ж. аралығында Алматы қаласындағы сауда орындарында, 803 өрт болды және сол өрттерден 12 адам өліп, 284адам зардап шекті, 122450000 теңге көлемінде материалдық шығын келтірді.

Осылай 2001 ж. 21-наурызында 02сағ. 48 минутта Алматы қаласындағы «Ресей» супермаркеті жанды. Өрт кезінде 4 адам жану өнімдеріне уланып зардап шекті. 200 м² ауданда мата өндірісінің 3 бөлімі жанып, 5.500.000 теңге көлемінде материалдық шығын келтірді.

2002 ж. 2-сәуірінде «Достар-маркет» территориясында өрт болды, тамақ өнімдерін сататын 250 м² ауданды алыпжатқан 40 киоскі жанды. Өрттен түскен шығын 6.732.824 теңгені құрады.

2002 ж. 29-наурызында Алматы қаласындағы «АлматыТехСнаб» АҚ сауда базасының территориясындағы кинотехника қоймасында өрт п.б. Қойманың бөлмелерінде 500 м² ауданды алып жатқан автомобиль покрышкалары (штабельдерде) жанды. Өрт жалынынан тауар түгелімен, ал ғимараттың көп бөлігіне ауыр зиян тиді. Әлемдік деңгейдегі өрттерден мысал ретінде 1967 жылғы Брюссельдегі «Инновасьен» дүкенінде п.б. өрт бола алады. Өрттің тез таралуынан және қою түтін концентрациясынан 325 адам дүние салды. Өрт бутан баллонының жарылысынан туристік қондырғылар бөлімінде шамамен 13 сағат 30 минутта п.б. Жалынның әсерінен туристік заттар, әсіресе палаткалар лезде жана бастады. Әрі қарай көрген-білгендердің айтуынша өрт білдей бір кварталды алып жатқан ғимаратты көзді ашып жұмғанша жалынға орады. Сатып алушылар және 1200 адамға жуық қызмет көрсету персоналы арасында үрей п.б. Бірінші өрт сөндіру бөлімшесі келгенше ғимарат ошақтың астындағы отқа ұқсап, өртке оранып жатты. Өрт сөндірушілердің бар күші эвакуация шараларына және көршілес орналасқан ғимараттарды өрттен қорғауға жұмсалды. Сол кезде алты қабатты сауда ғимараты түгелімен өртеніп кеткен еді.

Келтірілген мысалдардан ой түйіндесек, сауда орындарындағы өртті сөндіруге өртке қарсы қызмет мекемелерінің көп күш пен құралдарын тарту керектігін түсінеміз. Өрт тез тарайды, адам өміріне үлкенматериалдық шығынға алып келеді.

Экономикамыздың жылдан-жылға дамып, соның ықпалымен өрт күзеті гарнизондарының техникалық жарақтануы жаңа биіктерге көтерілгеніне қарамастан, сауда орындарында өртті ликвидациялау әлі де болса аса ауыр да күрделі болып қала береді.

Мұндай өрттерді сапалы түрде ликвидациялау үшін басқарушы құрамның және кезекші қарауылдың жеке құрамның тактикалық дайындығын жетілдіру керек сияқты. Менің ойымша мұны іске асыру үшін гарнизон масштабында өрт-тактикалық оқу-жаттығу шараларын және өрт-тактикалық шешімі бар сабақтар өткізу қажет.

2. Сауда орындарындағы өрттерді сөндіру тактикасы

2.1 Сауда орындарындағы және қоймалардағы өрт жағдайы

Дүкендер әдетте арнайы салынған ғимараттарда немесе қоғамдық, тұрғын үй ғимараттарының бірінші қабатында орналасады. Дүкендердің негізгі конструкциялық элементтері жанбайтын материалдан жасалған. Дүкендер келесі бөлмелерден тұрады: сауда, көрме және демонстрация залдары; қабылдауға, сақтауға және тауар өңдеуге арналған бөлмелер; әкімшілік және тұрмыс бөлмелері. Негізгі бөлмелерге сауда залы жатады және ауданы өте үлкен, биіктігі 3,3 м. кем емес болып келеді. Сауда залындағы витриналарда, шкафтарда және өңдеу бөлмелерінен сауда залдары жанбайтын материалдардан жасалған және есік қуыстары шектеулі қабырғалармен бөлінген. Бұл бөлмелердің жоспары дәлізді жүйемен орындалған және сауда залдарымен, бір-бірімен жүк лифттерімен, жабық баспалдақ торларымен байланысады. Әрі дүкендерде тауар сақтайтын, өңдейтін бөлмелер ретінде подвалдар да қолданылады. Кейбір жағдайда бұл бөлмелердің ауданы, сауда залының ауданымен шамалас болып келеді.

Жаңашаланған қоймалар ғимараттары көп қабатты I-II өрт төзімділік дәрежелі және есік пен терезе қуыстары шектеулі болады. Материалдар көп ярусты стеллаждарда немесе штабельдерде сақталады. Ал ескі бұрын салынған қоймалардың ғимараттары IV-V өрт төзімділік дәрежелі бір қабатты болып келеді. Ауданы үлкен бағалы материалдары бар қойма бөлмелері 700-1500 м² отсектерге бөлінеді.

Соңғы шыққан ғимараттарда негізгі өрт ауырлығын тауарлар, стеллаждар, шкафтар және жайма орындар құрайды және олар сауда залдарында 100 кг/м² құрайды, ал қосымша және қойма бөлмелерде 2-3 есе жоғары болады.

Кейде жоғарғы қабаттарда цехтар, шеберханалар, ателье және басқа да сатып алушыларға қызмет көрсету орындары орналасады.

Дүкен ғимараттарында ішкі өрт су құбырлары орнатылады, стационарлы және жылжымалы өрт сөндіру қондырғылары, өрт туралы ескерткіш дабыл жүйелері (күзет дабылына қосылады, ал күзет дабылы өз кезегінде өрт байланысы орталық пунктімен тікелей байланыста болады).

Дүкендердегі өрт ала жоғары температура режімімен, жалынның жылдам таралуымен және тығыз түтінденуімен ерекшеленеді. Жалынның таралу жылдамдығы көбінесе бағалы материалдар түріне, орналастырылу тәсіліне және жанғыш ораманың бар-жоғына байланысты болады. Сәйкесінше матадан жасалған тігін заттары жабық бөлмеде жанғанда жалынның таралу жылдамдығы 0,3—0,4 м/мин құрайды, қағаз орамада сақталған заттар жанғанда — 0,4 - 0,5 м/мин, ал резеңкелі техникалық заттар жанғанда — 0,4-1 м/мин құрайды.

Материалдарды биік штабельдер мен стеллаждарға вертикаль бойынша орналастырғанда жалын 2-4 м/мин жылдамдықпен таралады, ал горизонталь бойынша 1-2 м/мин жылдамдықпен таралады.

Дүкендерде жеңіл тұтанатын және жанғыш сұйықтықтардың шиша тараларда, аэрозольді пластмассаларда және басқа орамаларда болуы жалынның жылдам таралуына әсер етеді. Аэрозольді орамалардағы заттар және газға толы баллондар өрт кезінде жарылып, одан әрі жалынның жылдам таралуына алып келеді.

Синтетикалық тауарлар мен материалдардың жануы және олардың өрт жағдайында термиялық бөлінуі адам өміріне қауіпті асқын түтінденумен және токсигенді заттардың бөлінуімен қатар жүреді. Жану өнімдері өрт сөндірушілерге жұмыс жасауға кедергі келтіріп қана қоймай, сонымен біргетауарларды да құртады. Түтіннің әсерінен герметизацияланбаған ортада сақталатын азық-түлік өнімдері жарамсыз болып қалады, ал тігін, галантерейлік және т.б. тауарлар өз сапасын жоғалтады.

Өрттің жылдам таралуы және сауда залдарының интенсивті түтінденуі эвакуация жолдарында бөгет болып, адам өміріне қауіп төндіреді.

2.2. Сауда орындарындағы және қоймалардағы өрт сөндіру тактикасы
Өрт – дүкендерде қызмет көрсету персоналы жоқ кезде п.б. және өрт бөлімшелері жеткенше үлкен көлемді алып үлгіреді. Олар сақталатын материалдарын қажетін ескере өшіру заттарының және тәсілдерінің қатаң түрде дұрыс таңдалуын қажет етеді. Бөлімшелердің қимылдары темір есіктерді, ауыр жапқыштарды және темір торларды бұзудың қиындығына байланысты жиі-жиі үлкен кедергілерге тап болады.

Дүкендерде өрт пайда болғанда барлау жұмыстарының негізгі тапсырмаларымен қатар ӨСЖ адам өміріне қауіпті жағдайларды анықтап, қажетінде оларды құтқару, эвакуациялау жұмыстарын жүргізу қажет және өрттің таралу бағыттарын, бағалы тауарлардың эвакуациясын, оларды орналастыру орындарын, қызмет көрсету персоналының тасу құралдарының жарамдылығын анықтау қажет.

Өртке келгенде дереу қызмет көрсету персоналымен байланыс орнатады және барлау кезінде олармен міндетті түрде кеңеседі. Өрт дамуы кезінде барлауды бірнеше бағытта жүргізеді, яғни сауда залы беткейінен, әкімшілік және қосалқы бөлмелер жағынан жүргізеді. Егер дүкендер тұрғын үй ғимаратының бірінші қабатында орналасса, онда барлауды екінші қабаттағы пәтерлерде жүргізеді. Жанып жатқан дүкен бөлмелері арқылы өтіп жатқан сантехникалық коммуникация және вентиляциялық каналдарды мұқият тексереді.

Қоймада өрт болғанда барлау арқылы және қызмет көрсету персоналынан сұрастыру арқылы материалдардың сақталу қасиетін, жалынның көршілес секцияларға таралу мүмкіндігін, сақталатын заттар мен материалдардың эвакуациялау тәртібін анықтаймыз.

Өрт автомобильдерін және жеңдердің линияларын сауда залындағы өртті тез өшіретіндей және қоймаларды қорғайтындай етіп жұмылдырады.

Оқпандарды енгізетін негізгі кірістер ретінде сауда залы жағындағы терезелер, есіктер, баспалдақ торлары, ал дүкен ауласы жағынан қызмет кірістері, стационарлы өрт сатылары болады. Жең линияларын салуға резиналы жеңдер қолданылады. Өртті сөндіруге әдетте жабылмалы РСК-50 және шашыратқыш оқпандар қолданылады, ал дамыған өрт жағдайларында және шашыратқыш оқпандар қолданылады, ал дамыған өрт жағдайларында және констукция жанғыш материалдан болғанда РС-70 оқпаны қолданылады.

Қоймалардағы өртті сөндіруге есіктер, қақпалар, терезелер арқылы РС-70, РСК-50 және шашыратқыш оқпандар енгізіледі. Терезедегі темір торларды арнайы қайшымен немесе өрт машинасымен алып тастайды.

Өрт бөлімшелерінің өртке келгенде ең басты маңызды тапсырмаларына дүкендердің жанып жатқан бөлмелерінен тауарларды дер кезінде аман алып қалу б.т. Эвакуациялау жұмысын ұйымдастыру үшін ӨСЖ тәжірибелі командирі тағайындап, оның қарамағына күш пен құралдардың бір бөлігін береді. Материалдарды эвакуациялауға қызмет көрсету персоналын, жауынгерлік бөлімдерді және оқу орындарын тартады. Эвакуациялау кезінде барлық қолда бар транспорт механизмдерін, жүк лифтілерін, көтергіштерді, электрокарларды және т.б. қолданады.

Бірінші кезекте аса бағалы тауарларды, су тигенде жарамсыз блып қалатын заттар, жарылуға, токсигенді заттар бөлуге бейім материалдар эвакуацияланады.

Бүкіл тауарды дүкен ауласына немесе қауіпсіз орындарға көшіреді және басына күзет орнатады.

Сауда және қойма бөлмелеріндегі өртті сөндіруге су, сулатқышы бар су, ауа-механикалық орта жәрежелі көбік және арнайы өрт сөндіру заттары қолданылады. Су оқпандарының санын, су ағынының интенсивтілігіне қарай анықтаймыз. Ол 0,2 л/(м²с), тең. Ал ауа-механикалық генераторлар санын, көбік жасайтын ерітіндінің сумен арласқандағы көбігінің берілу интенсивтілігіне қараймыз. Ол 0,1 л/(м²с).

Сауда, көрме залдарында және басқа да биік, көлемді бөлмелерді өшіруге компактілі су ағыны, ал дүкен қоймаларында – шашыранды су ағынын қолданады. Мата, талшықты мата, тігін материалдарын өшіргенде – суалтқыштарды, ал жеңіл тұтанғыш заттарды, аэрозольді қаптамалардағы заттарды өшіргенде орта дәрежелі көбікті қолданады.

Қосымша бөлмелер жанғанда негізгі күштерді жанып жатқан бөлмелерге, ал резервтегі күшті сауда залдарын қорғауға жұмылдырылады. Ал тұрғын үй ғимаратының бірінші қабатындағы дүкен жанғанда негізгі күшті өрт сөндіруге, резервтегі күшті жоғарғы қабаттағы пәтерлерді қорғауға жұмсайды. Қоймалар жанғанда негізгі күшті оны өшіруге, қосымша күшті әрбір подвалдан пәтерге баратын технологиялық қуыстарға жұмсайды.

Су және көбік ағындарын стеллаждар, штабельдер және витриналар арасындағы өтпе жолдар бойымен шашады.

Дүкендерде өрт сөндіргенде ескеретін жайт, судан жарамсыз болып қалатын тауарлар сақталатын бөлмеге құйылған артық су үлкен материалдық шығынға алып келеді. Сондықтан сөндіру жұмыстарына жабылмалы оқпандар, шашыратқыш оқпандар қолданылады. Жанбайтын стеллаждардағы, штабельдердегі материалдарды брезенттермен, жабындармен жауып қояды. Еденге қойылған материалдар мен тауарларды суға малтпас үшін, оларды қорша ағаш үгінділерінен төбешік жасайды. Өрт сөндірумен бір мезгілде құйылған суды жинау жұмыстары да жүргізіледі.

Ұрыс алаңдарын сау залы жағынан, қойма, қосылмас бөлмелер жағынан, көп қабатты ғимараттардла баспалдақ торларынан, көршілес жатқан ғимараттар жағынан ұйымдастырады.

Қатты түтінденген бөлмелерде өртті ГТҚҚ звенолары көмегімен өшіреді және оларды ауыстырып тұруға резерв құрады. Өрт сөндіру кезінде мүмкін болатын жарылыстардан, жалын ұшқындарын, стеллаждар мен штабельдерден қорғану шараларын ойластыра білу керек.
Сауда орында өрт болғанда ӨСЖ міндетті:

– материалдарды орналастыратын орынды анықтауға, қорғауға, эвакуациялауға шаралар және тәртіп орнату;

– өрт сөндіруге жабылмалы оқпандар, шашыранды су, көбік және суалтқышы бар су беруге;

– өрттің п.б. себебін анықтауға, әдейі өртеу себептері біліне бастағанда заттардың жедел-іздестіру топтары келгенше сақталуын қадағалауға.