82
бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі мен қызметіне сыбайлас жемқорлыққа
қарсы күресте үлкен мән бермейтіні туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді,
іс жүзінде көрініс табады;
3. Баяндамада сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі мемлекеттік
саясаттың маңызды элементі ретінде мемлекеттік органдардың ақпаратқа қол
жеткізу, есеп берушілік және ашықтыққа қол жеткізу құқығын жүзеге асыру
мәселелері қарастырылмаған.
Жоғарыда айтылған кемшіліктер жобаның кез-келген жария талқылануының болмауы
және азаматтық қоғам мен бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерін оны дайындау мен
дамыту үдерісіне тартудың салдары болып табылады.
10.4.3. Қоғамдағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша күш-жігерді
біріктіру жөніндегі ашық келісім
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы
іс-қимыл агенттігі бастамашылық ететін сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл
жөніндегі мемлекеттік уәкілетті органның көзқарасы бойынша «Қоғамдағы сыбайлас
жемқорлыққа қарсы іс-қимылдарды біріктіру жөніндегі ашық келісімдер»
138
форматы
белсенді
ынтымақтастыққа
мүмкіндік
береді.
Азаматтық
қоғамның
пікірлері
бейнеконференция арқылы және ең өзекті мәселелерді талқылау арқылы қамтамасыз
етіледі. Бүгінгі күні Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас
жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің ақпаратына сәйкес, 39 мыңнан астам ұйым
және 54 мың азамат Келісімге қатысушы болып табылады (деректер расталмаған).
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы
іс-қимыл агенттігі жанындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі Қоғамдық
кеңес
139
сондай-ақ, үкіметтік емес ұйымдарды тартуды қоса алғанда, Сыбайлас
жемқорлыққа қарсы стратегияны іске асыруға белсенді қатысады.
10.4.4. Азаматтық бақылау - сыбайлас жемқорлықты алдын алудың негізі
2016 жылы «Азаматтық бақылау» мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс жобасын іске асыру
басталды. Оның мақсаты - үкіметтік емес ұйымдардың әкімшілік кедергілерді еңсеру,
артық беделді тіркеу, бағаны шектеу туралы үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері
күнделікті тетіктерді әзірлейтін елдің барлық аймақтарында қоғамдық қабылдау
бөлмелері арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, сыбайлас жемқорлыққа қарсы
күрес, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың алдын алу бойынша бірқатар шараларға
қатысу. және т.б.
Жобаның шеңберінде мыңға жуық азаматтар осы уақытқа дейін қоғамдық қабылдауларға
өтініш берді, оның ішінде 300-ге жуық өтініш жазбаша түрде жіберілді. «Азаматтық
бақылау»
шеңберінде
кәсіпкерлердің
ғылыми-практикалық
конференциялары,
семинарлары, дөңгелек үстелдері және форумдары өткізілді.
Оның қаражаты мемлекеттік қызмет көрсету тәртібін, сыбайлас жемқорлыққа қарсы
мәдениетті қалыптастыру үшін роликтерді дайындауды, ұсыныстарды тұжырымдауды
және т.б. туралы халықты ақпараттандыруды арттыратын іс-шараларды ұйымдастыру
үшін пайдаланылатын болады деп күтілуде. Сыбайлас жемқорлық фактілері туралы
138
«Открытое соглашение по консолидации усилий по противодействию коррупции в обществе». Более
подробная информация доступна по ссылке: http://kyzmet.gov.kz/ru/kategorii/otkrytoe-soglashenie-o-
sotrudnichestve
139
Материалы Общественного совета по противодействию коррупции при Агентстве по делам
государственной службы и противодействия коррупции доступны по ссылке:
http://kyzmet.gov.kz/ru/kategorii/obshchestvennyy-sovet-pri-agentstve
83
азаматтарды материалдық ынталандыру енгізілді. 2016 жылы 27 миллион теңгеге 185
адам көтермеленді, бұл іс жүзінде институттың тиімділігін дәлелдейді.
10.4.5. Азаматтық қоғамның заңнамалық процеске қатысуы
Құқықтық саясатты зерттеу орталығының (LPRC) ақпараты бойынша, қазіргі уақытта
Қазақстанда заңнамалық деңгейде нормативтік құқықтық актілердің жобаларын (НҚА)
талқылау туралы міндеттеме пайда болды. Қазақстан Республикасының «Нормативтік
құқықтық актілер туралы» 2016 жылғы 6 сәуірдегі Заңының жаңа редакциясы НҚА
жобаларын жария талқылаудың кем дегенде екі рәсімін қарастырады:
1. Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң мүдделерiн қозғайтын НҚА-нiң жобалары
Ұлттық кәсiпкерлiк палатасымен және оның аумақтық бөлiмшелерiмен мiндеттi
түрде үйлестiредi
140
;
2. Азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты НҚА
жобалары қоғамдық кеңестермен міндетті түрде үйлестіруден өтеді
141
.
Бұдан басқа, «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» 2015 жылғы 16 қарашадағы Қазақстан
Республикасының Заңында ақпарат иелері мен жобаларды әзірлеушілердің Интернет-
ресурстарында НҚА жобаларын міндетті түрде жариялау көзделген
142
. Осындай заң
ақпарат иелеріне «Ашық үкімет» веб-порталының «Ашық НҚА» бөлімінде білім алуға
арналған НҚА жобаларын жариялауға міндеттеледі https://legalacts.egov.kz/
143
.
Дегенмен, веб-порталдың бірегей пайдаланушылардың саны аз, халық арасында
ақпараттық науқандар жоқ, сондықтан бұл жобалардың қоғамдық талқылауы әлсіз.
«Ашық үкімет» веб-порталында НҚА жобаларын орналастыру және оларды талқылау
ережесі заң актісінде - Қазақстан Республикасы Ақпарат және байланыс министрінің
бұйрығымен реттеледі
144
.
НҚА жобаларын қоғамдық талқылау рәсімдері заңда көзделгеніне қарамастан, іс жүзінде
олар тиімді жұмыс істейді және көптеген жағдайларда тек декларативті және ресми
рәсімдер болып қалады . Көп жағдайда бұқаралық талқылау үшін белгіленген мерзім өте
аз (заңнамаға сәйкес - НҚА жобасын орналастыру 10 жұмыс күнінен кем емес, себебі іс
жүзінде қоғамдық талқылауға тек 10 күн ғана бөлінеді). Сонымен қатар, көпшілікке қол
жеткізу үшін НҚА жобасын орналастыру күнімен жиі бұрмалаушылықтар бар. Қоғамдық
кеңестерде НҚА жобаларын шын мәнінде жан-жақты талқылауды қамтамасыз ету үшін
қызметкерлер мен сарапшылар жоқ, сондықтан көпшілік алдында НҚА жобаларын
қоғамдық кеңестермен үйлестіру формальды болып табылады, яғни жобаларға өзгерістер
мен толықтыруларсыз.
Мемлекеттік органдар - НҚА құрастырушылары НҚА жобасын өзгерту немесе толықтыру
туралы алынған өтінімдерге қатысты өз шешімін дәлелдеуге және бұл туралы өтініш
140
Статья 19 «Особенности разработки и принятия нормативных правовых актов, затрагивающих интересы
субъектов частного предпринимательства» Закона Республики Казахстан от 6 апреля 2016 года «О правовых
актах». Более подробная информация доступна по ссылке: http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1600000480
141
Статья 20 «Особенности разработки и принятия нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и
обязанностей граждан» Закона Республики Казахстан от 6 апреля 2016 года «О правовых актах». Более
подробная информация доступна по ссылке: http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1600000480
142
Подпункт 5) пункта 3 статьи 16 Закона Республики Казахстан от 16 ноября 2015 года «О доступе к
информации». Более подробная информация по ссылке: http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000401
Пункт 4 статьи 17 там же.
143
Пункт 4 статьи 17 там же.
144
Приказ Министра информации и коммуникаций Республики Казахстан от 30 июня 2016 года № 22 «Об
утверждении Правил размещения и публичного обсуждения проектов концепций законопроектов и
проектов нормативных правовых актов на интернет-портале открытых НПА». Текст приказа доступен по
ссылке: http://adilet.zan.kz/rus/origins/V1600013974
Достарыңызбен бөлісу: |
