Microsoft Word Баяндама толық дайын tk2018 20062018. doc

86 
 
үшқұрылымды  сынақ  түрінде  қосымша  егжей-тегжейлі  көрсетілмесе,  ол  дұрыс 
қолданылатыны  екіталай,  практикада  немесе  мүлде,  тіпті  соттарда  қолданылатын 
болады;  
  заңдарда  ақпаратқа  қол  жеткізу  құқығын  қамтамасыз  ету  және  қорғау 
механизмдерінің  жоқтығы  және оны  алып  тастаудың  тиімділігі  оны  тиімсіз  етеді. 
«Ақпаратқа  қол  жеткізу  туралы»  Қазақстан  Республикасының  Заңында  жеткілікті 
құқықтық  кепілдіктер  жоқ  және  ол  ақпаратқа  қол  жеткізу  құқығының  әлсіз 
қорғалуын қамтамасыз етеді; 
  Ақпаратқа  қол  жеткізу  саласындағы  лауазымды  тұлғалардың  заңсыз  әрекеттері 
туралы шағымдарды қарау үшін тәуелсіз әкімшілік орган құру туралы «Ақпаратқа 
қол 
жеткізу 
туралы» 
Қазақстан 
Республикасы 
Заңының 
ережелерінің 
жоқтығыақпаратқа  қол  жеткізу  құқығын  бұзу  туралы  шағымдар.  Мұндай 
әрекеттерге жоғары тұрған адамға немесе ұйымға, сондай-ақ сотқа шағым жасауға 
болады.  Дегенмен,  бұл  рәсімдер  қарапайым,  тегін,  ұзақ  уақыт  алады. 
Сарапшылардың  пікірінше,  ақпаратқа  қол  жеткізу  жөніндегі  Комиссияның 
ережелерінде  заңнамада  ақпараттың  еркіндігі  туралы  негізгі  стандарттармен 
қарастырылған  апелляцияның  тиісті  деңгейін  қамтамасыз  етпейді.  Ақпаратқа  қол 
жеткізу жөніндегі комиссия шектеулі мәртебеге ие, ақпаратқа қол жеткізу құқығын 
бұзу немесе шектеу туралы шағымдарды қарау мүмкін емес. 
  Қазақстан  Республикасының  Әкімшілік  құқық  бұзушылық  туралы  кодексінде 
көзделген  әкімшілік  айыппұлдар  шамалы.  «Ақпаратқа  қол  жеткізу  туралы» 
Қазақстан  Республикасының  Заңында  көзделген  ақпаратқа  қол  жеткізу  құқығын 
бұзу  немесе  шектеу  үшін  лауазымды  тұлғалардың  жауапкершілігі  жеткіліксіз. 
Сұраулар  туралы  ақпарат  беру  мерзімін  бұзғаны  үшін  әкімшілік  жауапкершілік 
жоқ,  бірақ  бұл  ақпаратқа  қол  жеткізу  құқығының  жиі  бұзылуы  болып  табылады. 
Интерньюс-Қазақстанның 
2016 
жылғы 
желтоқсанда 
өткізген 
онлайн-
сауалнамасына  сәйкес  сауалнамаға  қатысқан  журналистердің  79,81%  -ы  (105 
адамның өкілдік үлгісі) сұрауға жауап беру уақытының бұзылуы туралы ақпаратқа 
қол жеткізу құқығының жиі бұзылуы деп атап өтті.  
  ақпаратқа  қол  жеткізу  құқығын  қасақана  немесе  қасақана  бұзу,  сондай-ақ 
құжаттарды қасақана жойғаны үшін жауапкершіліктің болмауы; 
  ақпарат  берушілерді  қорғауға  бағытталған  «Ақпаратқа  қол  жеткізу  туралы» 
Қазақстан  Республикасы  Заңының,  яғни  құқық  бұзушылықты  ашуға  көмектесетін 
ақпаратты ұсынатын тұлғалардың болмауы; 
  ақпарат  иелерін  немесе  мемлекеттік  органдарды  заңдарды  ілгерілету  жөніндегі 
шараларды  енгізуді  міндеттейтін  провизиялардың  болмауы.  Бұл  іс  жүзінде 
қолданылған  кезде  заңның  осал  тұсы.  Ақпаратты  ұстаушылар  қабылдаған  және 
жарияланған  құжаттар  тізілімін  жүргізуге  міндетті  емес.  Сондай-ақ,  заңның 
орындалуына  және  оның  нормаларын  сақтауға  жауапты  құрылымдық  бөлімшелер 
құру міндеті де жоқ.  
Іс жүзінде ақпаратқа қол жеткізу құқығын тиімді іске асыруға кедергі келтіретін тағы бір 
кедергі  ақпарат  сұраулары  бойынша  бірыңғай  статистиканың  болмауы.  Ақпараттық 
хабарламалардың жалпы тізілімі де жүргізілмейді. 
Қазақстан  Республикасы  Мемлекеттік  комитетінің  Құқықтық  статистика  және  арнайы 
есепке  алу  комитеті  2016  жылы  4  310  996  өтінішті  (негізінен,  азаматтардың  қылмыстық 
жазаланатыны 
немесе 
болмауы 
туралы  өтініштерін, 
сондай-ақ 
құқық 
қорғау 
органдарының  және  басқа  да  мемлекеттік  органдардың  сұрауларын)  орындағандығын 
мәлімдеді. 

87 
 
Ал  іс  жүзінде  азаматтық  қоғам,  сондай-ақ  бұқаралық  ақпарат  құралдары,  азаматтық 
белсенділер мен блогерлер мемлекеттік органдардың «жабық» болу проблемаларына және 
заңнамалық  талаптарға  сәйкес  ашық  болуы  тиіс  ақпаратты  жариялағысы  келмейтінімен 
кездесіп жатыр. Мысалы, «Құқықтық медиа орталығы» ҚҚ сотқа Қазақстан Республикасы 
Ақпарат және байланыс министрлігі тарапынан бұқаралық ақпарат құралдарына бөлінген 
бюджеттік  қаражаттың  жұмсалуы  туралы  ақпаратты  конкурстық  негізде  жариялауды 
талап етті. Сот талқылауының нәтижесінде, мұндай ақпараттың қол жетімділігіне шектеу 
қойылмағанына қарамастан, сот ҮЕҰ-на ақпарат бергізбеді.  
  

88 
 
11.  ҚР  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  іс-қимылына  халықаралық  ұйымдардың 
қатысуы 
11.1.  ҚР  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  іс-қимылына  халықаралық  ұйымдардың 
қатысуы 
11.1.1.  БҰҰ  жемқорлыққа  қарсы  конвенциясы.  БҰҰ-ның  Есірткі  және  қылмыс 
жөніндегі басқармасы 
Қазақстан  Республикасы  2008  жылы  БҰҰ-ның  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы 
конвенциясын
149
  (бұдан  әрі  -  Конвенция)  ратификациялады.  Конвенция  ережелеріне 
сәйкес  қатысушы  мемлекеттердің  мүмкіндіктері  мен  ынтымақтастығын  арттырудағы 
мақсаттарға  жету  үшін,  сондай-ақ  Конвенцияның  жүзеге  асуына  жәрдемдесу  және  оның 
орындалуын шолу үшін қатысушы мемлекеттердің конференциясы құрылады.  
2015  жылы  Қазақстан  БҰҰ-ның  Сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  конвенциясының 
ережелерін  жүзеге  асыру  туралы  қорытынды  құжат  жарияланды
150
.    Түйіндемеде,  атап 
айтқанда,  Конвенцияның  ережелерін  жүзеге  асырудағы  Қазақстанның  оң  жетістіктерін, 
сондай-ақ ұсыныстар көрсетеді. Атап айтқанда, Қазақстанға ұсынылғаны:  
  қылмыстық құқық доктринасының ерекшеліктерін ескере отырып, жалған айғақтар 
беру немесе дәлелдемелер беру процесіне араласпау немесе қылмыс жасаған кезде 
іс  жүргізу  барысында  дәлелдемелер  ұсыну  үшін  уәде  беруді  қылмыстық  жолмен 
табу немесе артық артықшылық беру жолдарын іздестіруді жалғастыру; 
  Конвенцияға 
сәйкес, 
криминалдандыруға 
жататын 
барлық 
жемқорлық 
қылмыстарды,  оның  ішінде  сыбайлас  жемқорлық  кірістерін  жылыстатуды  қоса 
алғанда,  заңды  тұлғалардың  тиімді  әкімшілік  жауапкершілік  режимін  құру 
жөніндегі күш-жігерді жалғастыру; 
Қазақстандағы  қылмыстық-құқықтық  доктринаның  ерекшеліктерін  ескере  отырып,  уәде 
мен пара беруді криминалдандыру жолдарын іздестіруге күш салуды жалғастыру. 
 
11.1.2. Қазақстан мен ЭЫДҰ арасындағы іс-қимыл 
Қазақстан  Республикасы  жоғары  саяси  деңгейде  Экономикалық  ынтымақтастық  және 
даму  ұйымына
151
  (ЭЫДҰ)  кіруге  мүдделілік  білдірді.    Ресми  түрде  бұл  ынтымақтастық 
Қазақстан  Республикасы  Үкіметі  мен  ЭЫДҰ  арасындағы  Қазақстан  мен  ЭЫДҰ 
арасындағы  ынтымақтастық  жөніндегі  елдік  бағдарламаның  жобасын  жүзеге  асыру 
туралы Өзара түсіністік туралы меморандумда бекітілді
152
.  
ЭЫДҰ  стандарттары  Қазақстанның  әлемдегі  ең  дамыған  30  елдің  қатарына  кіруі  үшін 
мақсатты  көрсеткіштер  ретінде  танылды2050  жылға  қарай  әлемнің  ең  дамыған  30  елінің 
қатарына кіру туралы мәлімдеме жасаған Қазақстан үкіметі мемлекеттік басқаруды, оның 
ішінде  бюджеттік  саясат  мәселелерін  жаңғырту  және  реформалау  жөнінде  шаралар 
қабылдауға  міндетті.  Жетілу  мен  реформалаудың  маңызды  мәселелерінің  бірі  - 
мемлекеттік  қаржылар  мен  қазыналық  саясат,  бюджет  саласының  ашықтығы  мен  есеп 
                                                
149
 Конвенция Организации Объединенных Наций против коррупции. Принята резолюцией 58/4 
Генеральной Ассамблеи от 31 октября 2003 года. Текст конвенции доступен по ссылке: 
http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/corruption.shtml 
150
 Итоговый документ о выполнении Казахстаном положений Конвенции ООН против коррупции, 2015 год. 
Более подробная информация доступна по ссылке: 
http://www.unodc.org/documents/treaties/UNCAC/WorkingGroups/ImplementationReviewGroup/ExecutiveSum
maries/V1504244r.pdf 
151
 
www.oecd.org
. 
152
 Постановление Правительства Республики Казахстан от 20 января 2015 года № 10 «О  подписании 
Меморандума о взаимопонимании между Правительством Республики Казахстан и Организацией 
экономического сотрудничества и развития о реализации проекта Страновой программы по сотрудничеству 
между Казахстаном и Организацией экономического сотрудничества и развития. Текст постановления 
доступен по ссылке: http://adilet.zan.kz/rus/docs/P1500000010