61
төмендетуге, ал кейбір жағдайларда олардың қатысушыларының құқықтарын бұзуға
ықпал етеді.
8.2.2. Бейнеконференция арқылы байланыс жүйесімен сот отырысын өткізу
Қазақстан Республикасының соттарында бейнеконференцбайланыс жүйесі арқылы сот
отырысын өткізу әдіснамалық ұсынымдар негізінде жүзеге асырылады және негізінен
қылмыстық іс жүргізуде қолданылады
117
.
Бейнеконференцияларды кеңінен қолдану сот қызметінде мынадай басымдықтарға ие
қылады:
бейнеконференцбайланыс, екі немесе одан да көп қашықтағы абоненттерді сот
талқылауына ақпарат алмасу және оны нақты уақыт режимінде өңдеу мүмкіндігі;
сот ісін қарау мерзімін қысқарту, процестің қатысушылары сотқа дейінгі және
сотқа байланысты жүрген уақытын қысқартуға, істі қарауға қатысатын адамдарға
қатысуға мүмкіндік береді немесе сот орнынан алыс тұрған, медициналық
мақсаттарда, бас бостандығынан айыру орындарында немесе қамауда жүруге
физикалық түрде тыйым салынған; сотталушыларды сотқа және кері қайтаруға
байланысты шығындарын, олардың транспорты бойынша шығындарын, сондай-ақ
сотталғандардан қашып кету қаупін болдырмау, эскорт пен сот отырысы кезінде
жаңа қылмыс жасауға.
Кейбір
жағымды
әсер
мен
кемшіліктер
туралы
айтуға
әлі
ерте,
өйткені
бейнеконференцбайланыс жүйелерін пайдалану кезінде сот отырысының өте аз ,
сондықтан республиканың соттары 2016
118
жылдың бірінші жартыжылдығында
бейнеконференцбайланысты пайдалана отырып, тек 1 282 материал ғана қаралды.
Жоғарғы сот 2016 жылы Ішкі істер министрлігінің Қылмыстық атқару комитеті
жүйесіндегі түзету мекемелерінде 32 бейнеконференцбайланыс жабдықтарын сатып алып,
орнатты.
8.2.3. Жоғарғы сот интернет-ресурсының жұмысы және сот ақпаратына қол жеткізу
мәселелері
Жоғарғы соттың www.sud.gov.kz интернет-ресурсы азаматтардың, заңды тұлғалардың,
мемлекеттік органдардың сот қызметі туралы ақпаратқа қол жетімділігін қамтамасыз ету
үшін құрылған, ақпараттық қоғамда сот төрелігіне қолжетімділік механизмдерін енгізу,
азаматтармен және азаматтық қоғаммен ақпараттық өзара іс-қимыл механизмдерін құру,
сондай-ақ Қазақстан Республикасы сот билігінің ақпараттық саясат саласындағы басқа да
мәселелерді шешуге арналған.
Жоғарғы соттың интернет-ресурсында пайдаланушылардың кең ауқымын кеңінен
талқылау үшін платформа ұсынылды. Жоғарғы Соттың интернет-ресурсында «Талдау»
Форумына кіру тек «Сот кабинеті» қызметінің уәкілетті пайдаланушыларына беріледі.
Жоғарғы Сот сайтының жұмыс істеуі Жарлықпен бекітілген Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы негізінде жүзеге асырылады. 2009 жылғы 15 сәуірдегі № 78
117
Методические рекомендации по организации проведения судебных заседаний с использованием
системы видеоконференцсвязи в судах РК, утвержденных Распоряжением Руководителя
Департамента по обеспечению деятельности судов при Верховном Суде Республики Казахстан
(аппарата Верховного Суда Республики Казахстан) в 2016 году
118
http://sud.gov.kz/rus/news/videokonferencsvyaz-v-sudoproizvodstve
62
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Интернет-ресурсын толықтыру және қолдау
ережесі
119
.
Интернеттегі ресурстың үлкен пайдасын атап көрсете отырып, оның жұмысы
пайдаланушылар тарапынан айтылған мынадай мәселелерді тудырады:
- Соттарда IT қызметтерін көрсетуде техникалық жағынан дайындалған қызметкерлердің
болмауы;
- «Сот кабинеті» жұмысы әрдайым жұмыс істеп тұрмайды немесе нашар істейді.
Мысал ретінде баспасөз қызметінің мынадай «IT әділ сот КZ» фйсбук-тобындағы сұраққа
жауабын келтіруге болады
120
: «Жазбаның сапасына хатшы мен техникалық бөлім
жауапты. Егер ақау болып, хатшы отырыс басында тексермеген болса, онда бұл оның
жауапкершілігі. (Қызық, оны қалай анықтайды екен?). Немесе мынадай нұсқаудың түрі
бар, микрофондар дұрыс қойылмаса немесе алыс тұрса, техникалық проблемалар,
бұның бәрі сол кездегі жағдайға байланысты».
Бұл жауаптар соттарда АВФ жазбаларын жүзеге асыруда бұзушылықтарға жол
берілетіндігін растайды және бұл мәселе заңмен тиісті түрде реттелмеген.
Сот ісінің материалдары сот отырысы залында іс жүргізу жабық деп негізделмеген
жағдайда, сонымен бірге азаматтар соттарда ұзақ уақыт бойы және қандай негізде іс
жариялауға жабық екенін жылдам біле алмайды.
Сот шешімдері мен басқа да процессуалды құжаттар ЭЦП-мен қол қойылмаған жағдайлар
жиі кездеседі.
Сот құжаттарын ресімдеудің процедуралық мерзімдері сақталмайды, себебі жазбалармен
дискілер дайын емес, соттарға берілген өтініштер ұзақ уақытқа дейін еленбейді, құжаттар
ұқыпсыз түрде сақталады.
Нәтижесінде, әлеуметтік желілерде осындай ашу-ыза туады
121
: «Бұл қашанға дейін
созылады? Шыдамдылықтың да шегі бар! Судья … немесе оның хатшысы бізді мазақ қып
отыр ма!!! Сондай көп нәрсе сұрап тұрмын ба?! Қарапайым қажетті дауысымен,
суретімен АВФ ұсыну сондай қиын болғаны ма? Файлды әдейі жасырып отыр ма?! Егер
азаматтар АВФ ала алмаса, онда оның мағынасы бар ма? Бюджеттің қаншама
ақшасына несіне алды онда? Екі апта өтті, әлі видеожазбаны ала алмай отырмын! Түрлі
жауаптар мен сылтаулар мен бұлтақ далбайлар айтады! Соңғы жауап – ашық мазақ
қылу! Қолынан келмейтін немесе өз міндетін адал атқара алмайтын адамдар сот
процесіне қатысқан азаматтың заңды құқығын сақтай алмаса, сотта қызмет етпеуі
керек деп есептеймін! Аталмыш мәселе бойынша Жоғарғы сот төрағасына Ашық хат
жазамын
және
әріптестерім
мені
қолдап,
жолдауға
қол
қояды
деп
сенем!!!»(орфографиясы сақталған)
Жоғары инстанциядағы дауды қарауда маңызды рөл атқаратын куәгерлердің түсініктемесі
мен тергеуі сұрақтары жазылған файлдар жоқ болып шығатын жағдайлар да кездеседі.
Осылайша,
ким образом, соттың жоғары сатыдағы объективті қарастыру үшін дәлелді апелляциялық
(кассациялық) шағым жасауды болдырмау үшін кедергілер тудыруға мүмкіндігі бар.
119
Распоряжение Председателя Верховного Суда Республики Казахстан от 15 апреля 2009 года № 78 об
утверждении Правил пополнения и сопровождения Интернет-ресурса Верховного Суда Республики
Казахстан.
120
Фейсбук-группа «IT правосудие KZ
https://www.facebook.com/search/top/?q=it%20%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%
83%D0%B4%D0%B8%D0%B5%20kz
121
Фейсбук-группа «IT правосудие KZ https://www.facebook.com/groups/452852024870764/
Достарыңызбен бөлісу: |
