Мұғауина М. О. Денсаулық сақтау саласының қызметкерлеріне арналған Қазақ тілі

Артық болмас білгенің!

* * *

Ауыр жүкті жылқы сүймес.

* * *

Тазалық – саулық негізі,

Өмір жасыңды ұзартқың келсе, ағаш ек.

А) жазды;

В) оқу;

Д) мектеп;

С) ыдыс.
2. Жіктік жалғауының II жағын табыңыз.

А) оған керек;

В) менің күнделігім;

Д) балалар ойыны;

Е) сіз көмектесіңіз;

С) тас қамал.
3. Жіктік жалғаулы сөзді көрсетіңіз.

А) оқушыға, адамға;

В) оқушының, адамның;

Д) оқушылар, адамдар;

Е) оқушың, адамың;

С) оқушымын, адамсың.

А) арттырады;

В) адамды;

Д) баланы;

Е) қаруды;

С) жұмысты.

А) меншіктік;

В) шақтық;

Д) жақтық;

Е) иелік;

С) себебін.

Голова – бас Спина – арқа

Мозг – ми Локоть – шынтақ

Глаза- көз Ладонь – алақан

Ухо – құлақ Кулак – жұдырық

Бровь – қас Палец – саусақ

Ресница – кірпік Ногти – тырнақ

Лоб – маңдай Пятка - өкше

Шея – мойын Ступня -табан

Затылок – желке Борода - сақал

Плечо – иық Колена - тізе

Грудь – кеуде Усы - мұрт

Легкие - өкпе Желудок – асқазан

Брюшко - қарын

Халық денсаулығы;

Медициналық қызмет;

Салауатты өмір салты;

Өмір сүру;

Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету.

Халық денсаулығы – ол Қазақ­стан­ның өзінің стратегиялық мақсаттарына жетудегі табысының ажырамас құрамдас бөлігі. Бүгін біз медициналық қызметке нәтижелерге бағдарланған қаржыландыру мен ақы төлеу жүйесін енгізуді дайын­даудамыз. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің тиімді жүйесі үшін барлық қажетті базалық жағдайларды жасадық. Дәрілердің 50%-ы біздің елімізде шығарылатын болады. Білім беру мен денсаулық сақтау салаларындағы мемлекеттік кәсіпорын­дар­дың қызмет мәселелері жөніндегі республиканың заңнамалық актілеріне түзетулер енгізуді жеделдету қажет.

Салауатты өмір салты мен адамның өз денсаулығы үшін ынтымақты жауапкерші­лігі қағидаты – міне, осылар денсаулық саласындағы және халықтың күнделікті тұрмысындағы мемлекеттік саясаттың ең басты мәселесі болуы тиіс. 2011 жылғы Азия ойындары үшін біз дайындап жатқан спорттық инфрақұры­лымдар өңірлерді Астана мен Алматыдан қалып қоймауға итермелей отырып, бұқаралық дене шынықтыру-спорттық қозғалысын дамыту үшін қажетті алғышарттар жасайтын болады.

Туризм және спорт министрлігі әкімдермен бірге елде бұқаралық спортты дамыту үшін бірлескен іс-шараларды анықтап, оларды нақты іске айналдыруы тиіс. 30%-ға дейінгі қазақстандықтар бұқаралық спортқа тартылуы керек.

Осындай жағдайда ғана біз дамуды көре аламыз. Бұл бүкіл Үкіметтің міндеті де. Денсаулық сақтау нысандарын салу және жабдықтау, кадрларды даярлау, са­ла­уатты өмір салты жөніндегі мемлекет­тік шаралар кешені 2020 жылға қарай ана мен бала өлімін екі есе төмендетіп, жалпы өлімді 30%-ға азайтып, туберкулезбен ауруды 20%-ға қысқартуы тиіс.

Бұл ретте өмір сүрудің күтілетін ұзақ­тығы 72 жасқа дейін ұлғаяды. Осынау құр­ғақ сандардың артында біздің азамат­тарымыздың аман алып қалынған мың­да­ған өмірлері тұр. Бұл өте маңызды мақ­сат. Біз оған міндетті түрде қол жет­кізуіміз керек!

Сайттар: www.astana.kz,

• 
  Сіз Елбасының Жолдауын оқыдыңыз ба?
  
• 
  Жолдаудың тиімділігі неде?
  
• 
  Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің тиімді жүйесі туралы не айтасыз?
  
• 
  Адамдарға қандай кеңес берер едіңіз?
  
• 
  Денсаулық саласындағы жаңалыққа көзқарасыңыз қандай?
  

Дәрі-дәрмек, Жолдау, ауру, ағза, таза ауа, сау, салауатты өмір, сырқат, зиянды заттар, ем алу, жағдай, дәрігер мен медбикелер, ғылым саласында, насихат, саулық, байлық, алдын алу

Септік атаулары, сұрақтары және жалғаулары төмендегіше:

Септелудің екі түрі бар: жай септелу және тәуелді септелу:

• 
  Жай септелу – сөздердің түбір күйінде септелуі
  
• 
  Тәуелді септелу – сөздердің тәуелденіп барып септелуі
  

Адамның дене мүшелеріне бас, мойын, қол, аяқ, тізе, шынтақ, саусақ, кеуде, қарын, иық, т.б. жатады. Мұны адамның қаңқасы дейді.

Дене мүшелерін таза ұстау керек. Беті-қолды сабынмен жуып, тісті тіс щеткасымен тазалап отыру керек. Шашты сабынсумен жиі жуып, құлақтың ішін сабындысумен жуып тұру керек. Денсаулықтың кепілі-тазалық.

Май, протеин және көміртегі гидраттарына керісінше суда энергия да, калория да болмайды. Бірақ, сусыз өмір сүре алмаймыз. Денедегі химиялық реакцияларда су өте маңызды рөл атқарады. Сол себептен суды дененің ең маңызды азығы деп ойлауыңызға болады. Басқа тағамдарсыз ұзақ уақыт өмір сүре аламыз, бірақ сусыз бірнеше күннен артық өмір сүре алмаймыз.

Денеміздің 50-60 пайызы судан тұрады. Су қан ағысы арқылы дененің барлық жеріне оттегі мен азық жеткізеді. Терлеу жолымен дене температурасын реттейді, зәр арқылы керексіз нәрселердің денеден шығарылуына көмектеседі, буындардың ылғалды болуын қамтамасыз етеді.

Қалыпты адам күніне 1,5-2 литр су ішуі керек. Шөлдеу дененің суға қажеттілігі бар екенін көрсетеді, бірақ шөлдемей-ақ күніне 6-8 стақан су ішу керек.

Спортшыларға, ыстық және биік жерлерде өмір сүретін адамдарға су көп қажет.

Дененің су қажеттілігін басқа сусындармен емес, судың өзімен қамтамасыз еткен дұрыс.

Президент Жарлығы парламенттің шешімі...

Мемлекеттік бағдарламада қаулыдағы атқарылатын іс-шараларға...

Мемлекеттік шараларда...

Көзің ауырса қолыңды тый,

Ішің ауырса тамағыңды тый.

* * *

Дәрінің тәттісі жоқ.

* * *

Ұйқы – тынықтырады,

1. Грамматикалық минимум!

Септік атаулары, сұрақтары және жалғаулары төмендегіше:

Септелудің екі түрі бар: жай септелу және тәуелді септелу:

• 
  Жай септелу – сөздердің түбір күйінде септелуі
  
• 
  Тәуелді септелу – сөздердің тәуелденіп барып септелуі
  

2. Септеулі сөздердің қайсысы мезгілдік мағынаны береді?

А) қыстақта;

В) жерде;

Д) сөзге;

Е) көктемде;

С) елде.

3. Марат жолдасымен бірге кетті.

А) табыс;

В) атау;

Е) барыс;

С) көмектес.

4. «-ды, -ді, -ты, -ті» қай септіктің жалғаулары?

А) ілік;

В) жатыс;

Д) шығыс;

Е) көмектес;

С) табыс.

5. Қазақ тілінде неше септік бар?

А) алты;

В) сегіз;

Д) жеті;

Е) бес;

Әйел ауруы – болезнь женская

Жатыр – матка

Ісік – опухоль

Іштен науқас – врождённый

Бедеулік – бесплодность

Сүт бездері – молочная железа

Емшек сүті – молоко грудное

Түсік – аборт

Ішу керек – надо пить

Туғаннан – с рождения

Физиологиялық күйі – физиологическое состояние