10-САБАҚ. ШЫНЫҚСАҢ ШЫМЫР БОЛАРСЫҢ
Сөздік!
1-тапсырма Жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгеріңіз.
Байлық – богатство Өмір – жизнь
Баға – цена Сергек – бодрый; бодрствующий; живой.
Уақыт – время Еңбек – труд
Көмек – помощь Қажыр-қайрат – сила, мощь, энергия
Үздіксіз – безпрерывный, регулярный, непрестанный.
Құштарлық – влюбленность; увлеченность; страстное желание, пылкость
Денешынықтыру –физкультура, закаливание.
Көңіл-күй – самочуствие, настроение
Салауатты өмір салты – здоровый образ жизни
2-тапсырма Аудиоқұралдан берілген мәтінді тыңдаңыз. Мазмұнын
түсініңіз.
Қоғамның басты байлығы адам болса, адамның басты байлығы – денсаулық. Ал денсаулықты сақтап, байытатын қимыл-қозғалыс. Яғни, қимыл-қозғалыс дегеніміз – дене тәрбиесі. Сондықтан спорт өмірге өте қажет. Дене тәрбиесімен айналысқан адам өзін сергек сезінеді. Ал сергек адамның өмірге, қоршаған ортаға көзқарасы да айрықша. Ол өзін эстетикалық тұрғыдан қалыптастырып, ең басты көпшілік, қоғам мүддесін қорғауды негізгі мақсат санайды.
Спорт – салауатты тұрмысымыздың басты кепілі. Өйткені ол үздіксіз еңбектенуді, зор қажыр-қайратты қажет етіп, өмірге құштарлықты арттырады. Оларды өмірді сүріп, уақытты қадірлей білуге, тек жақсылыққа ұмтылуға тәрбиелейді.
3-тапсырма Мәтіннің мазмұнын қысқаша баяндаңыз. Тірек сөздерді теріп жазыңыз. Өз көзқарасыңызды білдіріңіз.
Сұхбаттасайық!
4-тапсырма Диалогқа қатысыңыз.
– Спорт сіздің өміріңізде қандай орын алады?
– Күнделікті жаттығу жұмысын жасайсыз ба?
– Салауатты өмір салтын қалыптастыру дегенге қалай қарайсыз?
– Спорттың қандай түрін ұнатасыз?
– Қазақстанның атақты спортшыларын білесіз бе?
– Біздің Республикамызда спорттың қай түрі жақсы дамыған?
Грамматикалық минимум!
Септік жалғау
Септік жалғау зат есімге жалғанғанда, оған белгілі бір грамматикалық мағына үстеп, сөйлемде оны басқа сөздермен байланысқа түсіреді.
Септік атаулары, сұрақтары және жалғаулары төмендегіше:
Септіктер (падежы)
|
сұраулары
|
Септіктердің жалғаулары
|
Атау (именительный)
Ілік (родительный)
Барыс(дательно/направитель)
Табыс (винительный)
Жатыс (местный)
Шығыс (исходный)
Көмектес (творительный)
|
кім? не?
кімнің? ненің?
кімге? неге?
кімді? нені?
кімде? неде?
кімнен? неден?
кіммен? немен?
|
Арнайы жалғауы жоқ
-нің, -нің, -дың, -дің, -тың, -тің
-ға, -ге, -қа, -ке, -на, -не, -а, -е
-ды, -ді,-ты, -ті, -ны, -ні, -н
-да, -де, -та, -те, -нда, -нде
-нан, -нен, -дан, -ден, -тан, -тен
-мен, -менен, -бен, -бенен,
-пен, -пенен
|
Септелудің екі түрі бар: жай септелу және тәуелді септелу.
Жай септелу – сөздердің түбір күйінде септелуі;
Тәуелді септелу – сөздердің тәуелденіп барып септелуі.
Жай септелу
|
Тәуелді септелу
|
А. үй
І. үй –дің
Б. үй –ге
Т. үй -ді
Ж. үй-де
Ш. үй –ден
К. үй - мен
|
А. үйім
І. үй –ім-–нің
Б. үй –ім-е
Т. үй – ім-ді
Ж. үй- ім-де
Ш. үй –ім-нен
К. үй – ім-мен
|
Жай септелу
|
Тәуелді септелу
|
А.с.дәрігер
І.с.дәрігердің
Б.с.дәрігерге
Т.с. дәрігерді
Ж.с. дәрігерде
Ш.с. дәрігерден
К.с. дәрігермен
|
Дәрігер -ім
Дәрігер-ім-нің
Дәрігер-ім-е
Дәрігер-ім-ді
Дәрігер-ім-де
Дәрігер-ім-нен
Дәрігер-ім-мен
|
5-тапсырма Берілген сөздерді септеңіз.
Септіктер
|
аурухана
|
медбике
|
Атау
|
|
|
Ілік
|
|
|
Барыс
|
|
|
Табыс
|
|
|
Жатыс
|
|
|
Шығыс
|
|
|
Көмектес
|
|
|
6-тапсырма «2011 жылғы VІІ Қысқы Азия ойындары» туралы, дайындық барысы т.б. мәліметтерді іздеңіз. Жиналған ақпарат бойынша қорғаңыздар.
Сайттар: www.akorda.kz,
www.kazinfo.kz,
www.astana.kz,
www.google.kz,
www.egemen.kz
Термин сөздермен танысайық!
Активный биологически
|
Биологиялық белсенді, биобелсенді
|
Акупрессура
|
Биобелсенді нүктелерді саусақ ұшымен уқалап емдеу
|
биотип
|
әр адамның индивид ретінде өзгеріске ұшырамайтын қасиеттерінің жиынтығы
|
гипокинез
|
Қимылдың көлемі мен жылдамдығының бұзылуы
|
Монопарез
|
Бір қолдың немесе бір аяқтың шала салдануы
|
Реабилитация
|
Оңалту (еңбекке қайтадан жарамды ету шараларының жиынтығы)
|
Шизофазия
|
Түсініксіз сөздерді тізбектеп сөйлеу
|
Движения, мышечные крупные
|
Бұлшық еттің ірі қимылдары
|
Имплантат
|
Жат материалдардан организмге қондырылған нәрсе
|
Инактивация, инактивирование
|
Белсенділігі жойылу, белсенділігін жою
|
7 -тапсырма Жазылым тапсырмалар
7.1.-тапсырма «Сөзден сөз тудыру» ойыны. Салауаттылық сөзін пайдалана отырып, сөз құрастырыңыз.
Мысалы: ауа, алау,
7.2.-тапсырма Жоғарыда берілген сөздік бойынша шағын мәтін құрастырыңыз. Сөздерден қазақ тілінің төл дыбыстарын тауып, астын сызыңыз. Үлгі: Салауатты өмір салтын сақтайық.
7.3.-тапсырма Тұрақты тіркестердің мағынасын жұптастырыңыз.
Тұрақты тіркес
|
|
Мағынасы
|
Ағынан жарылды
|
|
жақсы білу
|
екі езуі екі құлағына жету
|
|
сөйлемеу
|
Он саусағындай біледі
|
|
өте жақын, өз адамындай
|
ит өлген жер
|
|
қуану
|
төбе шашы тік тұру
|
|
қорықты
|
салы суға кету
|
|
алыс
|
тіс жармау
|
|
өкіну
|
Мойны ырғайдай
|
|
ештеңені жасырмады,
бар сырын ақтарды
|
Ығай мен сығай
|
|
азып-тозған
|
Тонның ішкі бауындай
|
|
бетке ұстарлар
|
7.4 -тапсырма Мағынасы қарама – қарсы сөздерді табыңдар.
-
адал
мықты
дос
түн
асыл
кәрілік
тырысу
жүрек жұтқан
ұзын
дұшпан
|
байлық
бейшара
осал
қысқа
жастық
арам
су жүрек
ұмтылмау
күн
кедейлік
|
Сөз құдіреті!
7  .5 -тапсырма Шахмат атының жүрісімен төмендегі сөздерді осы жазылған тәртібімен
оқысаңдар ешбір мағына бермейді. Ал егер шахмат атының жүру тәртібі бойынша оқысаңдар, ой-пікір туралы айтылған халық мақалы шығады. Сонда қай сөзден бастап оқу керек.
7.6-тапсырма «Спорт пен денешынықтыру – салауатты өмір салтының негіздері» тақырыбында денсаулықты нығайтуға байланысты эссе жазыңыз және қорғаңыз. Үлгі: Адамның денсаулығы – оның байлығы. Денсаулық мықты болу үшін денешынықтырумен айналысу керек.
7.7-тапсырма Қандай ақынның өлеңін жатқа білесіз?
8-тапсырма www.google.kz, www.уandex.ru сайты арқылы тақырыпқа қатысты суреттер табу. Сурет бойынша, әрқайсысына 2 сөйлем құрастырыңыз.
Нәтижесі:
 
Достарыңызбен бөлісу: |
