Методические указания форма ф со пгу 18. 2/05

Ф СО ПГУ 7.18.2/05

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

мамандығының студенттеріне арналған

«Мамандандыру практикумы 1,2» пәні бойынша

ЄДІСТЕМЕЛІК Н¦СЌАУЛАР

Павлодар

Адам және қоғам өмірінің барлық салаларын қамтитын және адам өмірінің әр түрлі, мағызды өзгерістер туңғызатын динамикалық процесстер қазіргі кезде өте көп. Психологтардың адамдармен жүргізетін жұмыстарына байланысты жәтижелі кәсіби әрекетінде психологиялық ғылым мен практикалық инновациялық әдістері мен технологияларын үнемі интеграциялау мен синтездеудің қажеттілігін ескеру керек.

- объективті психодиагностикалық амалдың шеңберінде құрастырылған негізі әдістерді қолдана білу дағдыларын студенттерінде қалыптастыру;

- коррекциялық жұмыстың және психодиагностикалық зерттеу жоспарын құрастыру дағдыларын студенттерде қалыптастыру;

-қарым-қатынас, топ, тұлға психологиясы саласында білімдерді студенттердің меңгеруі;

- психокоррекциялық және психодиагностикалық инструментарийды пайдалану нормаларын, ережелерін студеттердің меңгеруі,

- топтық және жеке дара жүрзізілетін жұмыстың интерперсоналды, мінез-құлықтық, кәсіби дағдыларын меңгеру.

Пәнді игеруде студенттер білуге тиісті:

- кәсіби психологияның құрылу мен тарихы жайлы білімдер;

- кәсіби психологияның қазіргі жаңа мәселелері;

Пәнді игеруде студенттер істей білуге тиісті:

- теориялық білімдерді практикада адекватты қолдану;

- зерттеу іс-әрекетіне деген дағдылар;

- кәсіби қарым-қатынас дағдылары.

Пререквизиттер:

- жалпы психология;

- әлеуметтік психология;

- жас ерекшелік психология;

- психология бойынша практикум;

- психодиагностика негіздері.

Сабақ түрлері ұжымдық, топтық және жеке дара.

Курс аяқталған соң, меңгерілген білім бойынша студенттер емтихан тапсырады.

Тренинг түсінігі. Тренинг алдын ала арнай өзгерістер әдісі ретінде. Тренинг терапиялық топтан айырмашылығы. «Топтық терапия» , «топтық психокоррекция», «топтық тренинг» түсініктерінің ара қатынасы. Негізгі түсініктер: даму, қалаптастыру, оқыту, әсер ету, өзгерту.

Өзгерістер мәселесіне қатысты философиялық амал. Ежелгі грек философтардың өзгерістер мәселесі бойынша көзқарастары. Өзгерістер Мәселесі бойынша шығыс және батыс елдерінің философиясы. Өзгерістер мәселесіне қатысты қазіргі философиялық бағыттары.

Тренинг ортасын қалаптастыру принциптері (жүйелік детерминация, шынайлық шамадан тыс берілі). Тренинг қатысушылар мінез-құлықтарының принциптері (белсенділік, зерттеу, шығармашылық позиция, субъект қарым-қатынас, мінез-құлықтық объективизациясы, шынайлық, «қазір және осы жерде» принципі). Ұйымдастыру принциптері (тренинг жүргізетін бөлменің жабық болуы, топтық қалыптастыру, кеңестік –уақыттық ұйымдастыру). Кәсіби-этикалық принциптер (конфиденциалдық, тренингтің алдын ала қойылған мақсаттары мен оның мазмұнының сәйкестілігі, зиян келтірмеу).

Психологиялық тренингті қажетсінуді анықтау, тренинг тобының мақсаттары. Топтық нормалар. Топтық ұйымшылдық туралы түсінік. Психологиялық тренинг тобын қалыптастыру ерекшеліктері (адамдар саны, жасы, статустық ерекшеліктері).

Психологиялық тренингтің жүргізушісіне (тренерге) қойылатын талаптар. Психологиялық тренинг жүргізушісі әрекетінің этикалық жақтары. Тренингтің әр түрлі кезеңдерінде жүргізуші әрекеті мен айырмашылықтары (тренинг қатысушылардың жұмыс қаблеттілігін қалыптастыру, оларды бағыттау, өзгерістер еңгізу, жұмысты аяқтау).

Тұлғалық жетілу тренингтері. Ұйымдастыру тренингтері. Әлеуметтік психологиялық тренинг.

Топтық жұмыстың психологиылық ерекшеліктері. Мақсаттары. Топтық нормалары. Топты қалыптастыру ерекшеліктері. Тренинг тобының негізгі функцияларын жүзеге асыру.

Травмалық стресс және ткср туралы жалпы мәліметтер. Травмалық стресстың және ТКСРдың пайда болу шарттары мен әрі дамып кетуінің қауіпін туғызатын факторлар. ТКСР дамуы динамикасы. Стресс әсерінің әр түрлі жақтары: тұлғаға, мінез-когнитивті процестерге, физиологиялық әсері, денсаулыққа әсері, қабілетіне әсері.

Стрессогенді факторлар. Тұлғаның өмірлік жолы мен травма? оқиға. Халықаралық диагностикалық критерийлер, 08М-ІҮ МКБ бойы критериалды көрсеткіштер тобы. Арнайы интервью және шкала. Психодиагностикалық және психометриялық әдістемелер. Невротикалық қалыптарды анықтауға және бағалауға арналған клиника сұрақтама.

Өмірлік оқиғаларды қабылдауын өзгерту. Үрей сезімін басқару. Қабылдаудың тұлғалық және тұлға аралық ерекшеліктері. Мәдениет және рухын көтеру. Релаксация әдістері.

Топтық жұмыс формаларының функциялары: диагностикалық, өзгерту функциясы коррекциялық, профилактикалық, кеңес беру функциясы және бейімделу.

Топтық жұмыс формаларының классификациясы критерийлері. Классификациялаудың әр түрлі амалдары. Топтық жұмыс формаларының тарихи шолу.

2 тақырып. Психологиялық тренингтің теоретикалық негіздері

Алдың ала арнайы өзгерістер теориясы: Ж.Пиаже, Л.С.Выготский , Б.Г.Ананьев , Д.Б. Эльконин концепциялары; психогенетикалық (З.Фрейд, К.Юнг, А.Адлер, Э. Фромм, К.Хорни), мінез-құлықтық (Д.Уотсон, Э. Торндайк, Б. Скиннер), гуманистік (Р.Мәй, А.Маслоу, К.Роджерс, В. Франкл, Ф. Перлз, Р.Ассаджиоли). Тренингтің арнайы ерекшеліктері, негізгі парадигмалары.

Адамның психологиялық феномендерінің алдын ала арнайы өзгерістердің метакритерийлері. Психологиялық уақыттың бейнелеуі. Психологиялық кеңестіктің бейнеленуі. Өзгерістер субъектісінің ерек-жігер күшінің қажеттілігі және адекваттілігі. Алдын ала арнайы өзгерістердің этикалық жағы. Өзгерістер факторлары: психикалықтың детерминация мәселесінде қолданатын жалпы амал, сыртқы және ішкі факторлар, тұрақты және кездейсоқ факторлар.

Психологиялық тренингтің әдістемелік құралдары. Ақпаратты ұсыну техникалары (дәріс, видео-көріністер, дискуссия, жүйелі шолу). Имитациялық техникалар (рольдік ойындар ОДИ, ДИ, психодрамма социодрама, медитация). Шынайы ортаны қалыптастыру техникалары (тәуекелді қажет ететін тапсырмаларды орындау, қысқа мерзімді

ротациялар ).

Тренинг барысында топтық даму кезеңдері. Тренингте топтың даму кезеңдері туралы жалпы түсінігі. Тренинг тобының 3 кезеңі (дайындық саналы түрде түсіну, қайта бағалау). Тренинг тобының дамуындағы дағдарыс.

Тренингтің әр түрлі кезеңдерінде жүргізуші әрекеті мен айырмашылықтары (тренинг қатысушылардың жұмыс қаблеттілігін қалыптастыру, оларды бағыттау, өзгерістер еңгізу, жұмысты аяқтау). Жүргізушінің негізгі рөлдері. Топты басқару стильдері. Тренердің тұлғалық ерекшеліктері. Кері байланысты ұйымдастырудың әдістемелік негіздері.

Жеке тұлғаның психологиялық ерекшеліктерін анықтап, жетілдіруге арналған тренингтер. Арнайы тренингтер. Жас ерекшелік психологиялық тренингтер.

Тренинг тобының әдістемелік құралдарының сипаттамасы. Тренинг тобын жүргізуші әрекетінің әдістемелік ерекшеліктері. Тренингтің әр түрлі кезеңдерінде жүргізуші әрекетінің ерекшеліктері.

ТКСР ағымының ерекшеліктері: стресс факторы ауырлығы, индивидтің қауқарсыздығы, виктимизацияға бейім травматофилия, бақылау локус, өзіндік бағалау. Стресстен кейін бола психофизиологиялық реакциялар. Психосоматикалық бұзылыстар. Стрес жеңіп шыгу стратегиялары: когнитивті, мінез-құлықі психофизиологиялық. Адаптация және дезадаптация.

Үрейлену деңгейін анықтауға арналған шкала (Әлеуметтік бейімделу шкаласы (Холмс және Райх ) . ММРІ әдісі, САНті Травмалық оқиғаның әсерінің ауырлығын бағалайтын шкала. (ІОЕ8). Зері мен коррекциялаудың проективті әдістері.

Медитация техникалары, түрлері, оның физиологиялық және психологиялық әсері. Аутогенді жаттығу, психофизиологиялық және психологиялық әсері орындау техникасы. Визуализация. Шиеліністі шешетін тәсілдер. "Қысылымдар" және прогрессивті релаксация әдістері. Биологиялық кері байланыс және оның жағымды әсері. Дене шынықтыратын жаттығулар. Стресске төзімділігін көтеретін мінез-құлық ерекшеліктерін бекіту тәсілдері.

1. 
   Абульханова К.А. Психология познания и сознания личности. - Москва-Воронеж, 1999.-224 с.
   
2. 
   Ананьев Б.Г. Избранные психологические труды: В 2-х томах. - М.: Педагогика, 1980.
   
3. 
   Ананьев Б.Г. Психология чувственного познания. - М: Педагогика. - 1960.
   
4. 
   Ананьев Б.Г. О проблемах современного человекознания. - СПб.: Питер, 2000.
   
5. 
   Асмолов АЛ". Психология личности. - М.: Изд-во МГУ, 1990 -376с.
   
6. 
   Бодалев А. А. Личность и общение: Избранные труды. - М.: Педагогика, 1983.-271с.
   
7. 
   Веккер Л.М. Психика и реальность: единая теория психических процессов. - М.: Смысл, 1998. - 685 с.
   
8. 
   Вилюнас В. К. Психологические механизмы мотивации человека. - М.: МГУ, 1990.-288 с.
   
9. 
   Выготский Л.С. Собр. соч.: В 6т. - М.: Педагогика, 1982-1984. -Т.2. - С.5-362. Т.З. -328с. Т.5 -С.34-48,153-168.
   
10. 
    Гальперин П.Я. Введение в психологию. - М.: Изд-во МГУ,1999. -130 с.
    
11. 
    Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в психологию. - М.: Изд-во МГУ, 1996.
    
12. 
    Годфруа Ж. Что такое психология: В 2-х т. - М.: Мир, 1996. - 496с.
    
13. 
    Джакупов СМ. Психология познавательной деятельности. - Алма-Ата: Изд-во КазГУ, 1992.-195с.
    
14. 
    Жарықбаев К.Б История казахской психологии (на казахском языке).-Алматы: Изд-во "Казахстан", 1996.
    
15. 
    Ждан А.Н. История психологии. От античности до наших дней. - М.: Изд-во МГУ, 1996. -367 с.
    
16. 
    Зейгарник Б.В. Теории личности в зарубежной психологии. - М.: Изд-во МГУ, 1982.-128с.
    
17. 
    Ким А.М. Современная психология понимания. - Алматы.: Қазак университеті, 2000. - 320с.
    
18. 
    Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. - М.: Изд-во МГУ, 1981.- с.219-261,272-317,357-396,410-435. Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. - М.: Политиздат, 1977.- 304с. Линдсей П., Норман Д. Переработка информации у человека. - М.: Мир,1974.-550с. Логинова Н.А. Психобиографические методы исследования и коррекции ' личности. - Алматы: Каз. университет, 2001.-172с.
    
19. 
    Ломов Б.Ф. Методологические и теоретические проблемы психологии. - М.: Наука, 1984. Лурия А.Р. Язык и сознание. - М.: Изд-во МГУ,1980. Мерлин В.С. Очерки теории темперамента. - М., 1964. Нюттен М. Мотивация // Экспериментальная психология /Ред. П. Фресс,
    
20. 
    Ж. Пиаже. - М.: Прогресс, 1975. - Вып.5. - С.15-99. Психология личности в трудах отечественных психологов. - СПб.: Изд-во "Питер", 2000. - 480 с. Психология эмоций: тексты /Под ред. В.К. Вилюнаса, Ю.Б.
    
21. 
    Гиппенрейтер,- М.: Изд-во Моск. ун-та, 1984. -287с. Психология индивидуальных различий: Тексты под ред. Ю.Б.
    
22. 
    Гиппенрейтер, В.Я. Романова. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1982. - 320с. Психологическая наука в России XX столетия: проблемы теории и истории. - М.: Изд-во ИПРАН, 1997. - 574 с.
    
23. 
    Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. - СПб.: Изд-во "Питер", 1999.
    
24. 
    Солсо Р.Л. Когнитивная психология. - М.: Тривола, 1996. - 600 с.
    
25. 
    Тихомиров О.К. Психология мышления. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1984.
    
26. 
    Узнадзе Д.Н. Психологические исследования. - М., Наука, 1966. - С. 1 35- 156, 180-183.
    
27. 
    Фабри К.Э. Основы зоопсихологии. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1976. Фресс П. Эмоции// Экспериментальная психология: В 6 вып. - М., 1975. -Вып.5 -СП 1-188. Хекхаузен X Мотивация и деятельность: В 2 т. - М.: Педагогика, 1986. – т - 406с; Т 2. -391с. Хрестоматия по истории психологии / Под ред. П.Я. Гальперина, А.Н.
    
28. 
    Ждан. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1980. - С.146-210. Хрестоматия по общей психологии. Психология мышления / Под ред.
    
29. 
    Ю.Б. Гиппенрейтер, В.В. Петухова. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1981. - 400с. Хрестоматия по вниманию / Под ред. А.Н. Леонтьева, А.А. Пузырея, В.Я.
    
30. 
    Романова. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1976. - 272с. Хрестоматия по общей психологии. Психология памяти / Под ред. Ю.Б.
    
31. 
    Гиппенрейтер, В.Я. Романова. - М.: Изд-во Моск. ун-та, 1979. -195с.
    

33.Ұлттық психологияныњ сипаты. Жукеш К. А., 1993

34.Қызықты психология. Алдамұратов Ә. А., Қазақ университеті. 1992

35.Курс общей возрастной и пед. психологии. М.В.Гамезо. М., Просвещение, 1982

36.Общая психология. А.В.Петровский. М., Просвещение, 1986

37.Общая психология. В.В.Богословский. т.б. М., Просвещение, 1981

38.Хрестоматия по общей психологии. МГУ, 1979

39.Практикум по общей психологии. М., Просвещение, 1990

40.Практикум по возрастной и пед. психологии. М., Просвещение, 1981

41.Психология. Немов Р.С. М.ѓ, Просвещение, 1996.