Негізгі сұрақтар

жүктеу 22,56 Kb.

Дата	22.10.2022
өлшемі	22,56 Kb.
	#39800

ӨСӨЖ Тақырып № 3. Бухгалтерлік баланс

Мақсаты: Студенттерде халықаралық бухгалтерлік есеп туралы пікірді қалыптастыру, оның негізгі түсініктері мен ғылым категорияларымен, ҚР дағы бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуымен таныстыру.

Негізгі сұрақтар:

1.Ғылым ретінде бухгалтерлік есептің мәнін зерттеу
2.Бухгалтерлік есептің негізін қарастыру, сипаттама беру, пәнді түсінуге қажет түсініктемелік аппаратпен таныстыру
3.Халықаралық бухгалтерлік есептің ҚР-дағы бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына әсерін қарастыру
Бухгалтерлік есептің ғылым ретінде қалыптасуы

Бухгалтерлік есептің ғылым ретінде сауданың арқасында шықты. Осылайша 1458 ж. көпес Бенедетто Котрульидің «Сауда және нағыз көпес туралы» деген бірінші кітабында бухгалтерлік есептің ғылым ретінде пайда болып, қалыптасуы қарастырылды. Тараулардың бірі «Сауда кітабын жүргізу тәртібі туралы» деп аталады. Ал 1494 ж. итальяндық белгілі математик, монах Луки Пачоли (1445-1517) жазған «Есептер мен жазбалар туралы трактат» атты бухгалтерлік есеп жөніндегі алғашқы кітап басылып шықты. Италияда, Францияда, Германияда, Англияда ол бірнеше ғасыр бойы бухгалтерлік есеп бойынша негізгі басшының ретінде пайдаланылады. Екі жақты жазу тәсілі (мұның жәрдемімен материалдарды, дайын өнімді, негізгі қаражат пен тағы басқа құндылықтарды сақтауға қойылған бақылау жүзеге асты) әлі күнге дейін өзінің мәнін жоғалтқан жоқ.
1796 жылы Бристолда Эдварда Томастың «Есеп жүргізудің ағылшындық жүйесі» кітабын шығарды. Оның орнына тек есептік регистрді ғана емес, алғаш рет бухгалтерлік есепті түгел қамтитын теориясын қарастыратын Дегранж жүйелеп баяндаған «америкалық үлгі» келді. Дегранж есептің екі мақсатын көздеді: уақыттың кез келген сәтінде есептердің жағдайын айқындау және субъектінің меншікті капиталы мөлшерін анықтау. Бұл үшін ол бес есеп шоттарын пайдаланды: касса, тауар, алынуға тиісті құжаттар, төлемге арналған құжаттар, шығындар мен пайда. Ол барлық осы есепті бір регистр Басты Журналда біріктірді.
XVIII ғ. Ортасында Англияда өндірістік шығындарды есептеу жүиесі қалыптасты. Бухгалтерлік және өндірістің табиғи-құндық есеп техникасын жете баяндаған, математика мұғалімі Джеймс Додсон (1750) жаңа бағыттың негізін қалаушыға айналды. Дегенмен, оның есебінің мақсаты — дайындалған бұйымға кеткен шығындар емес, оны қай шебер дайындағанда қанша ақы табуға болатындығы жөніндегі қорытынды еді.
Әрбір бөліс бойынша нәтижелілікті есептеуге назар аударғандардың бірі -философия профессоры Роберт Гамильтон (1788). Зығыр өндірісін жете зерттеген ол үш бөлісті: шіру, тоқу жэне ағартудың әрқайсысы бойынша пайда мен шығынды анықтауды бөліп көрсетті. Бұл өнеркәсіпті: бөлістің бар болғаны жөн бе, әлде сатып алынатын жартылай өнімдерді пайдаланып, неғұрлым көп кіріс әкелетіндерін қалдырған дұрыс па деген шешімге жетелейді.
Ф.В. Кронхейльм (1818) өндірістік есептің алғашқы теоретигі болды. Ол есепті екіге бөлді: өндірістік және бухгалтерлік. Өндірістік есептер тек заттай ғана бейнеленді: ал бухгалтерлік қалыптасқан дәстүрлі жүйемен ұсынылды. «Өндіріс» есебіндегі дебет сальдосы әлі бітпеген өндірісті көрсетті. Алайда ол материалдар бірлігі калькуляциясы туралы ойға әлі келе қойган жоқ еді.
Алғаш алгоритм машинасын жасаушы, астроном және ұлы математик Чарльз Бэббидж (1832) әрбір өндірістік процесс бойынша шыққан шығынды есептеуді, бұзылған жабдықты жөндеуге байланысты негізгі құрал-жабдықтың тозуы мен шығын сомасын анықтауды бірінші болып түсіндіріп жазған болатын.
XIX ғ. ортасынан бастап Еуропаның әр түрлі елдерінде бухгалтерлік есеп тәжірибені қорытатын, сонымен бірге оны жетілдіретін ғылым ретінде дами түсті. Үш атақты итальян мектебі дүниеге келді.
Италияда бухгалтерлер есеп жүргізу ғылымының негізін іздеді, ал Германияда есептің өзінен шығатын ішкі себептерге сүйенді, Францияда Жан Густав Курсель-Сенель (1813-1892) — Ж.Б. Сэйя мен Э. Дегранж ізбасарларының бірі -бухгалтерлік есептің тұжырымдамасын қолданбалы экономика мен оларды басқару тәсілі ретінде жасады. Сонымен қатар, ол есептің үш салалық: саудалық, өндірістік және ауыл шаруашылық түрлерін тұжырымдау үшін көп жұмыс атқарды. Сол кезден бастап бухгалтерлік есептің экономикалық түсіндірмесі қалыптаса бастады. Оның мақсаты -кәсіпорындағы әрбір объектінің жұмыс істеу тиімділігін жете білу (зерттеу). Ол шығындар мен калькуляция есебі туралы ілімді жасады. Өнімнің өзіндік құны тікелей (ерекше) және жанама (жалпы) шығындардан тұрады. Өткізу бағасы осылардың деңгейінен төмен болмауы керек.
Есептің үш түрінің доктринасын Э. Леоте мен А. Гильбо ұсынды. Есеп жүргізу доктринасы арнайы логика әзірлеумен, объектілерді сыныптаумен және т.б. байланысты; әлеуметтік — таптық мүдделерді салыстырады; экономикалық — есептік ақпарат көмегімен шаруашылық процестерін басқаруды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Олар әлемдік бухгалтерлік әдебиетте бухгалтерлік есептің таза экономикалық бағытын құрды.
Неміс мектебінде есепті екі циклға: саудалық және өндірістік бухгалтерияға нақты бөлу жүруде. Эйген Шмаленбах (1873-1955) саудалық бухгалтерия — борыштар мен міндеттемелерді, ал өндірістік-шаруашылықтың ішкі процестері (көбіне, төрт бөлім атап бөлінеді — жалақьшы, материалдарды, өзіндік құнды, нәтижені есептеу) бақылайды деп көрсетеді.
XIX ғ. соңы мен XX ғ. басында өндірістің өсуіне және акционерлік қоғамдардың пайда болуына байланысты баланс жүргізу бағыты дүниеге келді. Оның дүниеге келуіне құқықтық арнайы саласын — баланстың құқықты жасаған заңгерлердің іс-әрекеті; балансты бухгалтерияның іргесін қалаушы негізгі тұжырымдама ретінде насихаттау; акционерлерді негізгі есепті форма тетігі — баланспен таныстыру қажеттігі себешпі болды. Балансқа мынандай талаптар қойыла бастады: дәлдік; толықтық; айқындық; шынайылық;сабақтастақ; баланс тұтастығы. Германияда баланс-бруттоны (бөлінбеген пайданы көрсете отырып) және баланс-неттоны (бөлінген пайда көрсетіліп жасалған) бір-бірінен ажыратып тани бастады.
Жаңа камералдық бухгалтерия, сайып келгенде, кірістер мен шығыстардың әрбір түрі нақты белгілі бір бапты бейнелейді жэне бухгалтер шаруагер сияқты өзінде бар «қаржылық жоспарды», талдаушылық, мамандану, толықтық және біртұтастық принциптеріне құрылатын бюджетті қалай сақтайтынын бақылайды дегенге тоқтады. Камералды бухгалтерияның ірі теоритигі Иосиф Шрот болды, Ол әкімшілікті «билікті»: бір-бірінен тәуелсіз: заң шығарушылық, атқару, бақылау үш түрге бөлді. Сметаны ол шаруашылық әкімшілігін бақылау тәсілі деп санады.
Фридрих Гюгли (1833-1902) есептін: жай: камералды; косарлы; константты төрт жүйесін есептеп шығарды және біріктірді. Ол бухгалтерияның әкімшіліктің және материалды жауапты адамдардың, есептерін құндылықтардың сақталуын тексеретін бақылаушылық ролін атап көрсетті. Гюглидің идеялары барлық халык шаруашылығының біртұтас жүйесін құруға бағытталады.
Социализм кезінде бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда түбегейлі өзгерістер жасауға себепші болған жаңа қоғамдык қатынастар қалыптасты. Есеп бүкіл мемлекет ауқымы бойынша реттелді. Барлық бас бухгалтерлер бірдей құқықтар мен міндеттерді, барлығы бірдей ережелерді есептердің бірынғай жоспарларын басшылыққа алды, халық шаруашылығының әрбір жеке саласына арналып жасалған нұсқаулар қолданылды.
30-жылдардан бастап шаруашылық және шаруашылық ішкі есептер дамыды.40-50 жылдары бухгалтерлік есепте оперативті-бухгалтерлік (сальдолық) тәсіл мен есептің журналдық-ордерлік формасы қолданыла бастады. 50-жылдардың ортасынан экономикалық ақпаратты өңдеу үшін қолданылатын есептегіш техниканың жаппай тарауы басталды.
60-жылдардың ортасында бухгалтерлік есеп дамуының жаңа кезеңі болып өтті. Мұның негізгі жолдары орталықтандыру мен есепті механикаландыру еді.
Жоғарыда айтылғандарға сүйене келе, бухгалтерлік есеп жүйесінің дамуын мынадай кезеңдерге бөлуге болады:
Мүліктілік (пайда болған сәттен бастап XIII ғ. дейін). Тек қана тауарлар, жабдықтар (таразылар, гирьлер, сөрелер және т.б.) есепке алынды. Айналымдағы негалардың сан алуандығы әр түрдің есебін ұйымдастыруды талап етті және де тек қана заттай өлшеуіш (тауарлар — ұзындық, салмақ, көлем, ақша — сол типтегі монета саны бойынша есептелді, тауар сату кезінде тауарлар заттай өлшеуіш бойынша кіріске енгізілді,төленген ақша монета саны бойынша, ал сату негізінде — керісінше есептен шығарылды).
Интегралды (ХШ — XVII ғғ.) — есепте ақшалай өлшем қолдана бастады. Әуелі монетаның сан түрі сол жердегі кең таралған монетаның біріне аударылатын коэффициентке қайта есептеліп, сонан соң тауарлар да тек қана заттық емес, ақшалай өлшеуішпен де есептеле бастады. Осылайша есептің екі: заттай және ақшшіай сызбасы бөлініп шықты. Осы кезеңде екі жақты жазу пайда болды.
Синтетикалық(ХҮП-ХІХ ғғ.). Есеп объектілерінің көптігі, тауарлық номенклатураны саралау (дифференциация), шаруашылық қызметі көлемінің өсуі синтетикалық шоттардың бөлініп шығуын тудырды және соған орай барлық шоттарды синтетикалық және талдамалы деп бөледі. Осының арқасында шаруашылық қызметті талдауға жағдайлар жасалды. Есеп сызбасының (схема) үштен бір бөлігі — тауарлар ақшалай өлшеммен ескерілетін құндық (соманың) есебі пайда болды.
Методологиялық (XIX ғ. бірінші жартысы). Бухгалтерлік есептің негізінде тек тауарлар мен ақша ғана жатпай, меншік иесі мен материалды жағынан жауапты тұлғалар арасындағы құқықтық қатынастар да болатынын жете түсінді.
Коллациондық (XIX ғ. ортасы). Мамандар шаруашылық процеске (коллация -бөліске түсетін мүлік, статистикалық мәлімет) қатысатын тұлғалардың іс-әрекетін өзара бақылайтын есептік тәсілдер жасай бастады. Бір желі арқылы өзара байланысқан дәйектерді тіркеуді қарастыратын желілік жазба пайда болды.
Механикалық (XIX ғ. соңы). Механизацияның әсіресе кассалық аппараттардың пайда болуы коллацияны қарапайымдандырады және есеп қызметкерлерінің еңбек өнімділігін арттырады.
Операциялық (XIX ғ. соңы — XX ғ. басы). Түскен тауарлар көптеген ғасыр бойы сатып алынған бағасы бойынша, ал оларды есептен шығару сату бағалары бойьшша жүргізілді. Ал сату бағалары тауарлардың түскен кезіндегі бағасынан жоғары болғандықтан, қаржылық нәтижені көрсететін кредиттік сальдо түріндегі айырма пайда болатын. Сондықтан кейіннен «Тауарлар» шотындағы есеп сатып алынған бағамен жүргізіледі, сатылған құндылықтар «Өткізілді» деген жаңа шоттың дебетінде есептен шығарылды, кейінгісі кассаға түскен ақшалай түсім сомасына кредитке жатқызылады. Осыған орай «Тауарлар» шоты таза материалдық болып шықты.
Ғылым ретіндегі бухгалтерлік есеп — баршамызға белгілі кез-келген саладағы бизнес табысы көбінесе бухгалтерлік есептің дұрыс жүргізілуіне тікелей байланысты болып табылады. Шаруашылық субъектілеріндегі шаруашылық операциялары бизнес тілі болып табылады. Бизнес барлық қатынасушыларын бір мақсат біріктіреді, яғни бухгалтерлік мәліметтер жеткілікті және толық болуы шарт.
Өткенсіз болашақ жоқ. Бухгалтерлік есептің даму тарихын білетін адам, кеңінен ойлап, күнделікті жұмыста тиімді шешімдер тауып, ұйымның даму жолдарын анықтай алады. Өйткені тарих келесілерге мүмкіндік береді: тарихи үдеріс қарқынын ашу, оның заңдылықтарын сипаттау; даму үдерісінде бар байланыстар мен алшақтықтарды білу; қолданылатын әдістердің эволюциясын қарастыру мен категорияларды қалыптастыру; жалпы тұжырымдамалардың ауысуын зерттеу, мәселелер мен шешімдердің тарихын көрсету; мамандарға тарих – адам тәжірибесі негізінде жаңаны объективті бағалауға үйрету; ғылыми алдын ала көре білу техникасын игеру. Алдыңғылардың тәжірибесін білген бухгалтер тиімдірек жұмыс істей алады, ол бұрыннан да белгілі зерттеулерге уақыт жоғалтпайды. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан бастап, бухгалтер кәсібінің дамуы КСРО кезінде қалыптасқан жоспарлық-әкімшілік экономика режимінде іске асты. Еліміз егемендік алып, ерікті мемлекет құрылғаннан кейін бухгалтерлік мамандыққа нарықтық экономиканың сұранысын және мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жаңа талаптар қойыла бастады. Бухгалтерлік есептің дамуы жас мемлекеттің дамуымен қатар қазіргі уақытқа дейін жалғасуда. Уақыт талаптарына сәйкес еліміздің нормативтік-құқықтық базасы да өзгеріп жатыр. Бәрімізге белгілі, қандай да болсын елдің бухгалтерлік есеп жүйесі экономикалық қатынастар деңгейіне сәйкес келуі керек. Экономикалық қатынастардың өзгеруі (шаруашылықтың әміршіл-әкімшіл жүйесінен нарықтық қатынастарға өтуі) бухгалтерлік есеп тұжырымдамасының сәйкес трансформациясын қажет етті. Қалыптасқан заманауи экономикалық жағдайларда және Қазақстанның халықаралық байланыстарын кеңейту жағдайында бухгалтерлік есеп бірқатар реформалардан өтті. Бұл үдерістің басы ретінде Қазақстанның нарықтық экономика талаптарына сәйкес есеп пен статистика жүйесінің халықаралық тәжірибесінде қабылданған бағдарламаны қабылдауын есептеуге болады. Қазақстанның Халықаралық валюта қорына кірігуі, теңгенің айырбасталымдылыққа өтуі, кең аумақты халықаралық байланыстар, шетелдік инвестициялар бухгалтерлік есепті халықаралыққа жақын стандарттармен сәйкес ұйымдастыруды бұлтартпай талап етті. Қазақстан Республикасы дамуына, оның әлемдік экономикаға өтуіне байланысты бухгалтерлік есепке оның әлемдік экономикалық қоғамдастыққа түсінікті болуы және тағы басқадай үлкен талаптар қойылып отыр, бұл қаржылық есептің халықаралық стандарттарына толық көшуге негіз болды. 1994 жылы қабылданған реформалардың бірінші бағдарламасында барлық кәсіпорындардың халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына 2000 жылы өтуі болжанған. Алайда, ҚЕХС-н қолдануға өту бірте-бірте болатын және мақсатты үдеріс екені біліне бастады. Бір жылда мұндай өзгерістер бола алмайды, бұл үшін арнайы іс-шараларды жүргізу қажет болды. Ең алдымен заңдылықтарға (азаматтық және салықтық) өзгерту енгізу, сонымен қатар бухгалтелік есептің барлық дерлік нормативтік базаларын қайта қарастыру талап етіледі. Бұл шараларды жүзеге асыру үшін іс-шаралар жоспары жасалды. Бухгалтерлік есеп пен есептілікті реформалау және Қахақстандағы ұйымдардың ҚЕХС-қа бірте-бірте өту үдерісі еліміздің егемендік алғаннан кейін бухгалтерлік есепке қатысты қабылданған ең алғашқы нормативтік құжат 26 желтоқсан 1995 жылғы №2732 «Бухгалтерлік есеп туралы» заң күші бар ҚР Президентінің Жарлығымен бекітілді. Ол 1996 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді. Осы заңға сәйкес Қазақстан Республикасы Бухгалтерлiк есеп жөнiндегi ұлттық комиссиясының №3 Қаулысымен 1996 жылы 13 қарашада Бухгалтерлiк есепке алу стандарттарының бекiтілуі, ҚЕХС-ты толық және сөзсіз қабылдауға ауыспалы кезең болды [1, 154 б]. Алғашқы бухгалтерлік есеп туралы заңның қабылдануына дейін елімізде кеңес үкіметі кезінде қабылданған шоттар жоспары қолданылды, алайда нарықтық экономика жағдайында пайда болған объектілердің есепке алынуы үшін жаңа бухгалтерлік шоттар енгізілді. 1996 жылы 18 қарашада Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясы бекіткен № 6 «Субъект қызметтерi қаржы-шаруашылық бухгалтерлiк есеп шотының Бас жоспары туралы» Қазақстан Республикасы Бухгалтерлiк есеп жөнiндегi ұлттық комиссия қаулысы қабылданып, 1997 жылғы 1 қаңтардан қолданысқа енгізілді. 2002 жылдың 24 маусымынан бастап, «Бухгалтерлік есеп туралы» заң күші бар ҚР Президентінің Жарлығы «Бухгалтерлік есепке алу және қаржылық есеп беру туралы» ҚР Заңы деп өзгертілді. Осы заң бухгалтерлік есеп пен есеп берудің барлық сауалдары бойынша кәсіпорын басшылары, бухгалтерлері мен басқа да лауазымды тұлғалары басшылыққа алуға міндетті нормаларды анықтады. Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2002 жылғы 18 қыркүйегінде «Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарын бекіту туралы» № 438 бұйрығына сәйкес бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары қабылданды. 2003 жылдан бухгалтерлік есепті ҚЕХС сәйкес жүргізуге заңды түрде бекітілген кезеңдік өту басталды. 2005 жылдың 1 қаңтарынан ҚЕХС бойынша бірінші қаржылық есеп беруді Қазақстандық ірі компаниялар бастады. 2006 жылдан бастап, барлық қаржылық ұйымдар, ұлттық компаниялар және ірі акционерлік қоғамдар қаржылық есептілігін ҚЕХС сәйкес жасай бастады. Ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты жаңа кәсіпкерлік қызметтер пайда болып, бухгалтерлік есептің маңызы мен рөлі арта түсті. Осыған орай бухгалтерлік есептің мазмұны мен құрылымына өзгерістер енгізілді. Еліміздегі жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп жұмысы ірі және жария мүдделі кәсіпорындарда халықаралық қаржылық есеп беру талаптарына сай орындалды. Осылайша 2007 жылғы 28 ақпанда Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» №234 Заңы жаңа нұсқада бекітілді. Бұл Заң қазір де Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін реттейді. Заңда орын алған өзгерістерге сәйкес, 2007 жылы жаңадан бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары қабылданып, Қазақстан Республикасының Қаржы министрінің 2007 жылғы 23 мамырдағы №185 бұйрығымен бекітілді. Осы нормативтік құжаттар қолданыстағы нормативтік және әдістемелік базаны халықаралық талаптарға сәйкес жетілдіруге, бухгалтерлік жұмыскерлерді Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының барлық талаптарына сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті жасауға оқытуға негіз болды. Осылайша, қабылданған Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңына сәйкес 2007 жылдың 21-маусымындағы ҚР Қаржы министрлігінің бұйрығымен елімізде ұлттық қаржылық есептілік стандарттары (ҰҚЕС № 1 және ҰҚЕС № 2) қабылданды. Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2007 жылғы 21 маусымдағы № 218 «№ 1 ұлттық қаржылық есептілік стандартын бекіту туралы» Бұйрығына сәйкес енгізілген № 1 ҰҚЕС Қазақстан Республикасының салық заңдылығына сәйкес арнайы салық тәртібін қолданатын шағын кәсіпкерлік субъектілерінде, сонымен қатар шаруа немесе фермерлік қожалықтарда, ауылшаруашылық өнімдерін өндіретін – заңды тұлғаларда, шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын жеке кәсіпкерліктерде бухгалтерлік есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті жасау тәртібін анықтау мақсатында қабылданды. Қазақстан Республикасының Қаржы министрінің 2007 жылғы 21 маусымдағы № 217 «№ 2 ұлттық қаржылық есептілік стандартын бекіту туралы» Бұйрығына сәйкес енгізілген ҰҚЕС келесі ұйымдардағы бухгалтерлік есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті жасау тәртібін анықтады: шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінде; Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес оның аумағында тіркелген шетелдік заңды тұлғалардың коммерциялық емес ұйымдарында, филиалдары мен өкілдіктерінде; жедел басқару құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындар (қазыналық кәсіпорындар). Алайда бұл стандарттар Қазақстан Республикасының Қаржы министрінің 2013 жылғы 31 қаңтардағы № 50 «Ұлттық қаржылық есептілік стандартын бекіту туралы» Бұйрығына сәйкес біріктіріліп, республикада бір ұлттық бухгалтерлік есеп стандарты қабылданды. Ол қаржылық есептіліктің қағидалары мен сапалы сипаттамаларын, шағын кәсіпкерлік субъектілерімен, сонымен қатар әрекеті тек шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру болып табылатын заңды тұлғалармен бухгалтерлік есепті жүргізуі мен қаржылық есептілікті жасауын анықтайды. Мемлекеттік сектордағы бухгалтерлік есеп жүйесін реформалауды жүзеге асыру үшін, бюджеттік үдерісті жетілдіру және нәтижеге бағытталған бюджетті кезең бойынша енгізу мақсатында, ҚР Үкіметінің 6 маусым 2008 жылғы № 544 Қаулысымен 2009-2013 жылдар кезеңіне есептелген мемлекеттік мекмелердің бухгалтерлік есебі мен қаржылық есептілігін жетілдіру бойынша шараларды қарастыратын нәтижеге бағытталған бюджетті енгізу бойынша шаралар жоспары бекітілген болатын. Кезекті және шоғырландырылған іс-шараларды бес жыл ішінде жүзеге асыру үшін ҚР Қаржы министрінің 2009 жылғы 24 шілдесіндегі № 318 бұйрығымен бекітілген 2009-2013 жылдарға мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есебі қаржылық есептілігін жетілдіру бойынша Іс-шаралар жоспары төрткезеңдік кешенде жасалғантын. Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінің 2013 жылдың 1 қаңтарынан бастап енгізілген 114-бабына сәйкес бухгалтерлік есепке алудың және қаржылық есептіліктің мақсаты мүдделі тұлғаларды мемлекеттік мекемелердің қаржылық жағдайы туралы толық және дұрыс ақпаратпен қамтамасыз ету болып табылады [2, 85 б]. Осы кодекстің 115-117 бабына сәйкес 2013 жылдың 1 қаңтарынан бастап, барлық мемлекеттік мекемелер бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті есептеу әдісі бойынша жүргізеді. 2013 жылдың 1 қаңтарынан мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік қызметтері есепті ҚСҚЕХС негізінде жасалған жаңа бағдарламалық өнімді қолдану жағдайында жаңа нормативтік құқықтық актілерге сәйкес жүзеге асырады. Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне сәйкес әзірленген және Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің 15 маусым 2010 жылғы № 281 «Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарын бекіту туралы» бұйрығымен бекітілген. Осылайша, бюджеттік үдерістің реформасы және оның бюджеттік үдеріске қатысушылардың жауапкершілігін және дербестігін жоғарылатуға бағытталғандығы бюджеттік есеп пен есептіліктің және бюджеттік жіктеудің жүйесін мәнді реформалауды талап етті. Қоғамдық сектор үшін қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына (ҚСҚЕХС) сәйкес шоғырландырылған қаржылық есептілікті құру Қазақстанның ұлттық деңгейінде, басқа елдердегі сияқты мемлекеттік сектордың шоғырландырылған қаржылық есептілігін қалыптастырудың негізгі мақсаты – ҚР субъектілерінің мемлекеттік үкімет органдары мен жергілікті үкімет органдарының әрекеті туралы сапалы, ашық, объективті және салыстырмалы ақпаратты қамтамасыз ету. Қазақстан дамуының қазіргі кезеңі сыртқы дүниеге бірте-бірте қарауымен, оны дүниежүзілік экономикалық жүйенің тәуелді және сонымен қатар ықпалды бөлігі ретінде тануымен сипатталады. Бухгалтерлік есепке алу жүйесін дамыту, өсіп және серпінді дамып келе жатқан мемлекет құруға маңызды жағдай болып табылады. Халықаралық стандарттар негізінде Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру – қазіргі кездің басты талабы болып отырғаны да мәлім. Сонымен қоса еліміз Еуразия кеңістігіндегі елдермен тәжірибе алмасу арқылы бухгалтерлік есепті дамытып қана қоймай, оған өзінің тарапынан жаңа ұсыныстар енгізуге жол ашып, мақсатты да, мағыналы даму жолын алға қойып отыр. Бұл бағдарламада экономика, әлеуметтік, ішкі саясат және демократияның дамуы жан-жақты, толық қарастырылған, ендеше осындай мәселелерді шешудің басты нышандары-сонау есептілік жүйесі секілді жүйелерден бастау алады. Келесі бағыт-бағдарымыз 2050 болып тұр, яғни жарқыраған 30-дық. Бұл бағдарламада экономика, әлеуметтік, ішкі саясат және демократияның дамуы жан-жақты, толық қарастырылған, ендеше осындай мәселелерді шешудің басты нышандары - сонау есептілік жүйесі секілді жүйелерден бастау алады. Болашаққа деген талпыныс зор және нақты қандай қадамдар жасалыну керектігі өз шешімін тауып жатса, ХХІ ғасыр - шынында, Қазақстанның «алтын ғасыры» болатыны сөзсіз.

жүктеу 22,56 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: