Методические рекомендации по изучению учебного предмета «география» (7-9классы) в рамках обновления содержания образования

80 
 
Математикалық 
сауаттылық 
Әртүрлі 
пәндерде, 
мәнмәтінде  және  күнделікті 
жағдайларда 
сандарды, 
есептеулерді, 
графиктерді, 
кестелерді  және  басқа  да 
математикалық 
тұжырымдамаларды қолдану 
- 
жергілікті 
жердің 
планынан, 
топографиялық 
картадан,  қаланың  және  елді 
мекендердің 
сызбанұсқаларынан  өлшеуіш 
ресурстарды  табады  және 
қолданады; 
- 
өзі тұрған елді мекеннен 
тура  сызық  арқылы  ең  жақын 
және  ең  алыс  мұхитқа  дейінгі 
т.б. 
нысандарға 
дейінгі 
қашықтықты анықтайды; 
практикалық 
жұмыстар 
орындау 
барысында 
математикалық  есептеулердің 
барлық 
түрлерін 
жүзеге 
асырады 
Коммуникация 
және рефлексия 
Пәннің  әр  сыныптағы  көлеміне  байланысты  оқу 
бағдарламасының  мақсатына  сәйкес  келетін  ақпараттар, 
фактілер  мен  ойларын,  пікірлерін  ауызша  және  жазбаша 
ұсына  білу.  Басқа  адамдар  ұсынған  ақпаратты  тыңдап  және 
сәйкесінше  жауап  қайтара  алу  қабілеттілігін,  басқа 
адамдардың  пікірлерін,  көзқарасын  қабылдай  отырып,  өз 
пікірлерін,  көзқарасын  түсіндіру  арқылы  ортақ  ойға  келу. 
Айтылған ойларды, пікірлерді, оқиғаларды ой елегінен өткізу 
арқылы шешім қабылдау немесе ой толғаныс нәтижесінде іс-
әрекет жасау 
Бағалау 
Ақпараттардың, 
тәсілдердің, 
қорытындылардың, 
нәтижелердің  тиімділігі  немесе  анықтылығы  туралы  шешім 
шығару; қолайлы әдіс-тәсілдерді және стратегияларды таңдай 
білу 
 
Төмендегі кестелерде жалпы білім беретін мектептердің 7-9-сыныптарына 
арналған  «География»  оқу  пәні  бойынша  оқу  жылы  барысында  оқылатын 
тақырыптарды  зерделеу  барысында  жүзеге  асырылуы  тиіс  мақсаттарды 
бағалаудың критерийлерінің үлгілері берілген (35-кесте) 
 
35-
кесте – Бағалау критерийлерінің үлгілері. 7-сынып 
1-
бөлім.  Географияның  зерттеу  тәсілдері.  Зерттеу  және  зерттеушілер 
бөлімшесі 
Географияның зерттеу нысандары 
Бағалау 
критерийлері 
- 
географияның зерттеу нысандарын анықтайды;  
- 
физикалық  және  экономикалық  география  нысандарын 
ажыратады; 

81 
 
- 
тапсырманың  мағынасын  түсінеді  және  түсіндіреді, 
тапсырманы орындау үшін өз білімін қолдана алады; 
- 
зерттеу нысандарына салыстырмалы талдау жасай алады 
География ғылымының дамуы 
Бағалау 
критерийлері 
- 
білімдерін  қолдану  арқылы  география  ғылымының  даму 
кезеңдерін бөліп көрсетеді; 
- 
саяхатшылардың ашқан жаңа жерлері туралы айтады; 
- 
саяхатшылардың ашқан жаңа жерлеріне сипаттама береді; 
- 
картаның  және  басқа  да  дереккөздердің  көмегімен 
саяхатшылардың  жүрген  жолдарын  анықтайды  және 
талдайды; 
- 
зерттеушілердің  география  ғылымының  дамуына  қосқан 
үлесін сипаттайды және бағалайды; 
- 
саяхатшылар  мен  зерттеушілердің  география  ғылымының 
дамуына қосқан үлесі туралы өз пікірін дәлелдейді; 
- 
тақырып  бойынша  қойылған  нақты  сұраққа  жауап  береді. 
Мысалы: 
Саяхатшылар 
мен 
зерттеушілердің 
орындаған 
жұмыстарының нәтижесін қайдан көруге болады? 
Қай  саяхатшының,  зерттеушінің  зерттеу  нәтижелері  осы 
күнге дейін өзектілігін жойған жоқ? 
Саяхатшылар  мен  зерттеушілердің  география  ғылымының 
дамуына қосқан үлесін қалай бағалауға болады? 
Географиялық дерек көздері 
Бағалау 
критерийлері 
- 
тапсырманы орындау үшін географиялық ақпараттың түрлі 
дереккөздерін қолданады; 
- 
карталардың мазмұнын және масштабын анықтайды; 
- 
атластағы карталардың  ұқсастығы мен айырмашылығын 
анықтайды; 
- 
мәтіннен тапсырмаға қатысты ақпаратты табады; 
- 
карталардан қажетті ақпаратты тауып сипаттайды; 
- 
қажетті графикалық материалдарды қолданады; 
- 
берілген суреттерден қажетті ақпаратты табады; 
- 
оқулық мәтінін, картаны басқа да дереккөздерін қолдану 
арқылы ұсынылған кестені толтырады 
Географиялық тəжірибелер 
Бағалау 
критерийлері 
- 
географиялық 
нысандардың 
қасиеттерін 
анықтауға 
арналған тәжірибелер жүргізеді 
Далалық зерттеулер əдістері 
Бағалау 
критерийлері 
- 
далалық зерттеудің жоспарын құрады; 
- 
географиялық зерттеу әдістерін қолданады; 
- 
зерттеудің нәтижесі бойынша деректерді тіркейді; 
- 
зерттеу нәтижесінде алынған деректерді өңдейді; 
- 
зерттеу нәтижесінде алынған деректерді талдайды; 

82 
 
- 
алынған деректер бойынша диаграмма жасайды; 
- 
зерттеу нәтижесін қорытындылайды 
Географияда графикалық əдістердің қолданылуы 
Бағалау 
критерийлері 
- 
географиялық 
нысандардың, 
құбылыстардың 
және 
үдерістердің  ерекшеліктерін  диаграмма,  профиль,  график 
түрінде көрсетеді; 
2-
бөлім. Картография және географиялық деректер базасы. «Географиялық 
карталар» және «Географиялық деректер базасы» бөлімшелері 
Географиялық картосхемаларды қолдану 
Бағалау 
критерийлері 
- 
тақырып бойынша картосхемаларды жасайды; 
- 
құрастырылатын  карта-сызбаның  тақырыбын  өз  бетінше 
анықтайды; 
- 
тақырып  бойынша  карта-сызбада  көрсетілетін  ақпаратты 
дереккөздерден жинақтайды; 
- 
карта-сызбада ақпаратты шартты белгілермен белгілейді; 
- 
құрастырған  карта-сызбасын  түсіндіреді,  қорытынды 
жасайды; 
- 
білім  алушы  өзі  құрастырған  карта-сызбаны  мұғалім 
ұсынған дайын сызбалармен салыстырады  
Географиялық номенклатура 
Бағалау 
критерийлері 
- 
материктер  мен  мұхиттардың  номенклатурасы  ұғымын 
біледі; 
- 
географиялық нысандарды картадан анықтайды; 
- 
географиялық нысандарды картадан көрсетеді; 
- 
географиялық  нысандардың  координаталарын  картадан 
анықтайды; 
- 
географиялық нысандарды топтастырады. Мысалы: 
материктін шеткі нүктелері; шектесетін мұхиттары, теңіздері, 
шығанақтары, бұғаздары; таулары (биік шыңдары); жазықтары 
және тағы басқа; 
Географиялық деректерді ұйымдастыру 
Бағалау 
критерийлері 
- 
географиялық  номенклатура  нысандарын  топтастырады 
және кесте түрінде көрсетеді 
3-
бөлім. Физикалық география. «Литосфера» бөлімшесі 
Литосфераның құрылысы мен заттық құрамы 
Бағалау 
критерийлері 
- 
«литосфера», «мантия», «ядро» ұғымдарын біледі; 
- 
литосфераның құрылысын сызба түрінде көрсетеді; 
- 
«минерал»,  «магмалық  тау  жыныстары»,  «шөгінді  тау 
жыныстары»,  «метаморфтық  тау  жыныстары»  ұғымдарының 
мағынасын біледі; 
- 
магмалық, шөгінді, метаморфтық тау жыныстарының пайда 
болу жолын сипаттайды; 
- 
әртүрлі  дереккөздерді  қолданумен  литосфераның  заттық 
құрамын анықтайды;