Методические рекомендации по изучению учебного предмета «физика» (7-9 классы) в рамках обновления содержания образования

111 
 
 
 
 
 
 
м 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ң 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.Жұмыстың өлшем бірлігі? 
2.Аққыштық, көлемін сақтау, пішінін сақтау қандай заттарға тән? 
3.Күшті өлшейтін құрал? 
4.Гук заңындағы k-деген қандай физикалық шаманы білдіреді? 
5.Уақыттың өлшем бірлігі? 
 
ІІІ. Есепті шығарыңыз: 
Машина 72 км/сағ жылдамдықпен бірқалыпты қозғалып келеді.Егер оның моторының тарт  
күші 2000 Н болса,онда ол 10 с-та қанша жұмыс атқарады? 
Берілгені:       ХБЖ:     Шешуі: 
υ=72 км/сағ   =20 м/с     s= υ·t 
F=2000 H                        A=F·s; A=F·
υ·t 
t=10 c 
A-?  
А=2000·20·10=400000 Дж=40·10
3
 
Дж 
 
Білім алушы білімін бағалау парағы 
Бағлау критерийлері 
Дескрипторлар 
Балл 
Білім  алушы  механикалық  жұмысқа 
а ықтама бере алады 
Жұмыстың 
анықтамасын 
дұрыс 
айтты/жазды 
1 
Білім  алушы  механикалық  жұмыстың 
формуласын біледі 
Жұмыстың 
формуласын 
дұрыс 
айтты/жазды 
1 
Білім  алушы  механикалық  жұмыс 
жасалуы  үшін  қажетті  шарттарды 
біледі/жазады 
Жұмыс  жасалу  үшін  қажетті  шарттарды  
дұрыс айтты/жа ды 
1 
Білім  алушы  жұмыстың  ХБЖ-дегі 
өлшем 
бірлігін 
біледі/ХБЖ-не 
түрлендіреді 
Жұмыстың  ХБЖ-дегі  өлшем  бірлігін 
дұрыс 
жазды/айтты/ХБЖ-не 
дұрыс 
түрлендірді 
1 
Білім  алушы  механикалық  жұмыс 
жасалатын жағдайларға өз мысалдарын 
келтіреді 
Дұрыс мысалдар  елтірді 
1 
Білім  алушы  жұмыстың  формуласынан 
басқа 
шамалардың 
формуласын 
қорытады 
Математикалық 
сауаттылығымен, 
формуланы дұрыс қорытты 
1 
Білім  алушы  физикалық  терминдерді, 
атауларды 
білетіндігін 
қолданып, 
сөзжұмбақты шешеді 
Сөзжұмбақты  дұрыс  шешті/5  терминді 
дұрыс жазды 
5 
Оқу ы жұмыстың формуласын қолдана 
отырып, есепті шығарады 
Есеп  шартын  дұрыс  жазып,  ХБЖ-не 
түрлендірді 
1 
Қажетті формулаларды дұрыс  жазды 
1 
Есептеулерді  дұрыс  орындап,  жауабын 
алды 
1 
Жалпы балл саны 
14 
 
 
Жұмыс және қуат тақырыбына арналған өз бетімен орыдауға арналған тапсырмалар. 

112 
 
Білім  алушыға  нұсқаулық:  Есепті  шығармас  бұрын  есептің  шартын  жақсылап  оқып 
шығыңыз. Егер сіз білмейтін сұрақ кездессе, міндетті түрде оқулықтағы параграфты оқып, 
сол  сұрақтың  жауабын  тауып  алыңыз.  Оқулықтағы  барлық  анықтамалар  мен  ережелерді 
мұқият назар салып оқыңыз. 
№1.  Массасы  400  г  қаршығаны  ауа  тасқыны  70  м  биікке  көтереді.  Құсты  көтергендегі 
ауырлық күшінің жұмысын есептеңдер. 
№2.  Автокран  массасы  1,5  т  жүкті  көтеріп,  22,  5  кДж  жұмыс  атқарды.  Сонда  жүк  неше 
метрге жоғары көтерілді? 
№3. Массасы 10,5 т көмір артқан қауға-ыдыс шахтыдан бір қалыпты көтерілгенде 6200 кДж 
жұмыс істелінеді. Шахтаның тереңдігі қандай?  
№4. Спортшы массасы 200 кг штанганы 4 с-те 2 м-ге көтерді. Сонда оның қуаты қандай? 
№5. 1 сағатта 18000 кДж жұмыс өндірген двигательдің қуатын анықтаңдар. 
№6.  Қуаты    3МВт  тепловоз  150  кН  күшпен  вагондарды    тартып  келе  жатыр.  Тепловоз 
вагондарымен  48 км жолды бір қалыпты жүріп өту үшін қанша уақыт керек? 
№7. Жүк көтеруші машинаның қуаты  4кВт. Ол қандай жүкті 15 м биіктікке  2 минут ішінде 
көтере алады? 
№8-Тест. Қуат дегеніміз не? 
А. Күш пен жол көбейтіндісі 
В. Бетке перпендикуляр әсер ететін осы беттің ауданына қатынасы 
С. Жұмыстың уақытқа қатынасы 
Д. Күш пен уақыттың көбейтіндісі. 
№9.-Тест. Жұмыстың орындалу тездігін/шапаңдығын  сипаттайтын шамаА. Қуат 
В. Күш 
С. Энергия 
Д. Жылдамдық 
№10.Қуаты 30 Вт желдеткіш 10 минутта қанша жұмыс жасайды? 
А. 1,8 кДж 
В. 18 кДж 
С. 180 кДж 
Д. 3 Дж 
№11.-Тест. Жұмысты қандай формуламен анықтайды? 
А. Fs 
В. Nv 
С.   Fv 
D.F/s 
 
Тест. 1 нұсқа 
 
1.0,2 кН күштің әсерінен дене 10м – ге орын ауыстырғандағы атқарылған жұмыс 
А) 2000 Дж  В) 20000 Дж   С) 200 Дж   D) 2 МДж    Е) 20 МДж 
2.Жұмыс атқарылмайтын жағдай  
А) шар жер бетімен домалап бара жатыр.   В) кірпіш жерде жатыр. С) жүк машинасы жүкті 
көтергенде.   D) балғаның денеге құлауы.   Е) шаналарт аудан сырғанағанда. 
3.Мотоциклші  жүріпкележатқанда  60  Н  кедергікүшінеиеболады.  Мотоциклш  і50  м  орын 
ауыстырғанда кедергі күшінің атқарған жұмысы  
А) 3000 Дж   В) 1,2 Дж  С) 100 Дж   D) 110 Дж   Е) 300 Дж 
4.Дене  шамасы  40  Н  күш  әсерінен  вертикаль  жоғары  2  м  қашықтыққа  орын  ауыстырды. 
Күштің атқаратын жұмысы 
А) 120 Дж  В) 80 Дж  С) 40 Дж  D) 0   Е) 60 Дж   
5.
Денеге  әсер    ететін    тең    әрекетті  50  H    күш  горизонталь  бағытталған.  Дене  20м/с 
жылдамдықпен жүрсе, 10с ішінде  күштің  атқарған  жұмысы 
А) -1250 Дж,       В) 1250 Дж      С) 0        D) 3000 Дж       Е) 1000 Дж  

113 
 
Тест. 2 нұсқа 
1.Двигателінің  куаты  8  кВт-қа  тең  көтергіш  кран  жүкті  тұрақты  6  м/мин  жылдамдықпен  
көтереді. Жүктің массасы (g = 10 м/с2) 
А) 5 т    В) 4,8 т     С) 0,8 т      D) 8 т     Е) 6 т  
2.Тегістеп өңдейтін станок тасының жұмыстық бетінің жылдамдығы 30м/с өңделетін деталді 
тасқа  100  Н  күшпен   қысады,  үйкеліс  коэффиценті  0,2.  Станок  двигателінің    механикалық  
қуаты 
А) 600 кВт       В) 0,6 кВт     С) 6 кВт       D) 60 кВт     Е) 60 Вт   
3.Адам бір  жұмысты  бірінші  рет 15 минутта, екінші  рет 45 минуттао  рындады. Өндіретін  
қуаттарын  салыстырыңыз 
А) N1=N2      В) N1=2N2      С) N1=0,5N2     D) N1=3N2     Е) N1=0,3N2 
 
4.Қуаттың өлшембірлігі 
А) Дж    В) Вт    С) Н     D) Дж∙с    Е) Н∙с 
5.Салмағы 600Н адам вертикаль баспалдақпен 3 м-ге 2 с- та  көтерілді. Адамның  көтерілу  
кезеңіндегі  қуаты 
А) 36 кВт       В) 9 кВт      С) 900 Вт     D) 90 Вт     Е) 360 Вт  
6.Куаты 3 кВт-қа  тең  қозғалтқыш 5 с ішіндегі  атқарған  жұмысы 
А) 15 Дж     В) 15 кДж      С) 600 Дж     D) 0,6 Дж     Е) 60 Дж  
7.Массасы  1,5  т  автомобильдің      жылдамдығы  36  км/сағ.  Оның      қозғалтқышының    10  с 
ішінде  істеген  жұмысы мен қуаты 
А) 1,5*106 Дж; 1,5*105 Вт.  
В) 1,5*106 Дж; 740 кВт 
С) 1,5*106 Дж; 1500 Вт   D) 
7,5*106 Дж; 8,5*105 Вт.  Е) 2,5*106 Дж; 4,5*105 Вт. 
 
 
Бөлім/тақырып 
 
Бөлім 7.3 С: Жұмыс және қуат 
Оқу мақсаты 
7.2.3.1.механикалық жұмыстын физикалық мағынасын түсіну; 7. 
2.3.2. қуаттың физикалық мағынасын түсіну; 
7.  2.3.3.  A=FS    формуласы  бойынша  механикалық  жұмысты  
есептеу   
Ойлау 
дағдыларының 
деңгейі 
Білу және түсіну/қолдану/анализ, синтез/бағалау/математикалық 
сауаттылық 
Бағалау критерийлері 
Білім  алушы  жұмыстың  физикалық  мағынасын  түсінетіндігін 
көрсетеді;    қуаттың  физикалық  мағынасын  түсінетіндігін 
көрсетеді;    жұмыстың  және  қуаттың  формулаларын  қарапайым 
есептерді шығаруда қолданады 
Тапсырма:   
1. 
Механикалық жұмыс деп қандай шаманы айтады? 
2. 
Механикалық жұмыс атқарылуы үшін қандай шарттар орындалуы керек? 
3. 
Қуат дегеніміз не? 
4. 
Қай дененің қуаты көп екенін анықтау үшін нені білу жеткілікті болады? 
5. 
1 гектар жерді өгіз жеккен соқамен, ат жеккен соқамен, тракторға тіркелген соқамен 
жыртуға болады. Қай жағдайда жер жылдам жыртылады? Қай жануардың /механизмнің 
қуаты көп болады? 
6. 
0,2 кН күштің әсерінен дене 10м – ге орын ауыстырғандағы атқарылған жұмысты 
есептеңіздер 
7. 
Төмендегі жауап нұсқаларының ішінен жұмыс атқарылмайтын жағдайды көрсетіңіздер:  
А) шар жер бетімен домалап бара жатыр;   В) кірпіш жерде жатыр;  С) кран  жүкті көтеріп 
барады; D) балғаның денеге құлады; Е) шаналар таудан сырғанап барады 
Төменде  келтірілген кестені толтырыңыздар 
Шама атауы 
белгіленуі  формуласы 
бірлігі  Өлшеу  құралы- 
бар болса