Методические рекомендации «читательская деятельность школьника»

139 
 
Жаратылыстану  ғылымдары  бойынша  сауаттылық
 
–  
PISA  зерттеуінде 
ғылыми  жаратылыстану  сауаттылығы  ретінде  ғылыми  жаратылыстану 
білімдерін  қолдана  білу,  қоршаған  әлемді  және  оған  адамның  іс-әрекетінен 
қосылатын  өзгерістерді  түсінуге  және  сәйкесінше  шешімдер  қабылдауға 
қажетті  мәселелерді  анықтап,  негіздемелі  қорытындылар  жасай  білу 
қабілеттерімен  түсіндіріледі.  Ең  жоғары  межесі  –  5  және  6  деңгей  –  дербес 
ойлай білу,  жеке болжамын саралап ұсына білу; 4-3 – Тың ақпарат алу үшін 
қолда  бар  білім  мен  дағдыларды  пайдалану  мүмкіндігі;  2  –  Алған  білім  мен 
дағдыларды  қарапайым  өмірлік  жағдайларда  пайдалана  білуі.  1  деңгей  - 
Қарапайым  білім  деңгейінің  төмендігі  және  тапсырмаларды  орындау 
мүмкіндігінің  аздығы.Зерттеудің  барлық  үш  бағыты  бойынша  дағдылар  мен 
білімді  қолданудың    нақты  талаптары  айқындалды.  Әрбір  деңгейге 
халықаралық  деңгейде  анықталған  балл  сандары  сәйкес  келеді.  Осылайша, 
PISA жобасы мектеп оқушыларының оқу жетістіктерін критерийлік бағалаудың 
бірегей  үлгісін  жасады.  Қазақстанның  бұл  халықаралық  зерттеуге  қатысуы 
оқушыларымыздың  дайындық  деңгейінің    бағасын  басқа  ел  оқушыларының 
білім  деңгейімен  салыстыруға  мүмкіндік  береді.  Сонымен  қатар,  Қазақстан 
білім  беру  сапасын  бағалау  саласындағы    әлемнің  соңғы  жетістіктеріне  сай 
келетін, әлемнің жетекші сарапшылары кросс-ұлттық зерттеулер жүргізу, оқу 
жетістіктерін  бағалау  және  зерттеу  нәтижелерін  талдау  үшін  әзірленген 
әдістемеге қол жеткізе алады.   
3.  Топтарға  бөлу.  «Ұнатқан  гүлді  таңда»  (раушан,  қызғалдақ,  лилия).  Топқа 
бөлу  оқушыларды  іскерлік  жағдайға  және    ойын  атмосферасын  дайындауға 
көмектеседі.  Оқушылар  бірі-бірімен  қатынас  жасап,  топ  басшысын  таңдайды, 
ынтымақтасады. 
4. Практикалық бөлім. Эзоп «Сын и нарисованный лев». Мәтінмен жұмыс 
жасау. 
а) Мәтінді зейін қойып оқу. Топта алдын-ала талқылау арқылы оқиға желісін, 
мәтін түрін, оның аспектілерін, компонеттерін анықтау.  
б) «Карусель» стратегиясы. «Карусель» стратегиясында топтың саны бойынша 
проблемалық  мәселелердің  ашық  сипаты  қалыптасады.
 
Топтар  өздерінің 
ойларын, жауаптарын жазып, парақты сағат тілі бойынша келесі топқа өткізеді.  
в)  «Сократовский  семинар»  стратегиясы.  «Сократовский  семинар» 
стратегиясын  қолдану:  «Балықшы»  мен  «балық»  бақылаушыны  таңдаңыз, 
Бақылаушылар  «балықшы»  мен  «балықты»  (Бланк  бақылаушысына  сәйкес) 
бақылайды және олардың бағасын береді.  
5. «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі бойынша топтарды өзара бағалау. 
6. Рефлексия. «Қосу- алу - қызықты». 
Қызық – сабақта не қызық болды?  
Шығармашылық  – қандай шығармашылық жұмысты орындадыңыз ? 
Оқу  – Сіз нені үйрендіңіз? Нені білдіңіз?  
Бастысы – Бүгінгі сабақ маған не берді?  
7. 
Кері байланыс. Стикерге өз тілегіңізді жазыңыз.  
 
 

140 
 
Қосымша 4 
 
 
Ағылшын тілінде оқу дағдыларын үйретуге арналған  
мәтін түрлері 
Мәтіналды кезең 
Мәтін тақырыбымен жұмыс істеу бойынша жаттығулар. 
1. 
Тақырыпты  оқып  шығып,  сіздің  ойыңызша  мәтін  не  туралы  (кім 
туралы) екенін айтыңыз. 
2.  Тақырыпты  оқып  шығып,  сіздің  ойыңызша,  мәтіннің  негізгі  мазмұны 
туралы екенін айтып беріңіз. 
3. Тақырыпты аударып, сұрақтарға жауап беріңіз: 
A) Тақырыпты қандай атауымен беруге болады, бұл туралы не айтылады 
...? 
B) Қандай сөз тіркесі ой тудырады, неліктен ...? 
C) Сіз бұл ақпараттың ... туралы екенін қандай сөзден анықтадыңыз? 
4. Тақырыпты сөздікпен аударыңыз және қандай сөздердің теріс мағына 
беретінін айтыңыз. 
5.  Мәтіндердің  атауларын  оқыңыз.  Мәтінде  қандай  нақты  фактілер 
жөнінде айтылатынын елестетіп көріңіз. Оларды шолыңыз. 
6.  Сіздің  ойыңызша  автор  өзіне  қандай  мақсат  қойды,  оның  ішінде 
мәтінде қайталанбайтын тақырыптағы сөздерді айтыңыз. 
7
. Аталған үш фактіні біріктіретін атау ойлап табыңыздар. 
8.  Келесі  мәтіннің  тақырыбын  оқып  шығыңыз  және  ол  сіздің 
таныстыруыңызда  немен  байланысты  екенін  ойлаңыз.  Егер  атау  сізді 
қызықтырса, мәтінді әрі қарай оқыңыз. 
Кез келген мәтінді оқудан бұрын аталмыш тақырыптағы оқушылар 
жұмысының үлгілі алгоритмі. 
1. Тақырыпты мұқият оқып, оның ішіндегі кілт сөзді таңдаңыз (көбінесе 
зат есіммен көрсетіледі). 
2. Мәтінді қарап шығып тақырыптың қаншалықты жиі кездесетін сөзден 
таңдалатынын назар аударыңыз. 
3.  Үстем  мағыналы  сөздер  мен  мәтіннің  бүкіл  атауына  ауыстыратын 
сөздерді табыңыз. 
4.  Мәтіндегі  синонимдік  сөздерді  қолданып  тақырыпты  басқаша  қайта 
атаңыз. 
5.  Мәтіннің  атауындағы  өзгертіліп  берілген  үстем  сөзді  мәтіндегі 
сөздерден табыңыз. 
6.  Сіз  таңдаған  кілт  сөздер  мен  балама  сөздердің    мәтіндегі  ақпараттық 
сипаты үстем болатынын айтып беріңіз. 
7. Тақырыпты қайта оқып, осы мәтінде не талқыланатынын айтып беріңіз. 
Әртүрлі  функционалдық  стильдегі  мәтіндердің  құрылымдық  және 
композициялық ерекшеліктерін игеру бойынша жаттығулар 
Газеттер  құрылымын  меңгеру  және  газет  материалдарының 
жанрларын тану. 

141 
 
1.  Газеттің  бұл  нөміріндегі  негізгі  ақпаратты  табыңыз.  Онда  қандай 
оқиғалар  сипатталғанын  айтып  беріңіз.  Осы  мәселе  бойынша  газеттен  басқа 
материалдарды іздеңіз. 
2.  Газеттің  бұл  нөмірінен  маңыздылығы  жағынан  екінші  болатын 
ақпараттық хабарламалар табыңыз; онда қандай оқиғаның айтылып жатқанын 
және  газетте  бұл  оқиғаға  байланысты  басқа  қандай  материалдар  арналғанын 
айтып беріңіз.  
3.  Газеттен  толық  айтылмаған  ақпараттық  мақаланы  (түсініктеме 
элементтері  бар  ақпараттық  мақалаларды,  ақпараттық  мақалаларға  шолу) 
іздеңіз; олар қандай мәселелерге арналғанын айтып беріңіз. 
4. Газет редакциялық мақалаларды (мамандардың мақалаларын, газеттің 
тұрақты шолушыларын) табыңыз; олар қандай мәселелерге арналатынын айтып 
беріңіз. 
5.  .....  айдарымен  газетте  жарияланатын  сізге  қызықты  материалдарды 
табыңыз. 
6.  Газеттің,  журналдың,  мәтіннің  жинағын  қарап  шығыңыз,  тақырып 
бойынша мәтіндерді таңдаңыз. 
7.  Газетпен  (журналмен)  танысыңыз.  Тақырып  бойынша  мәтіннің  ең 
қызықты жерінің мазмұнын ана тілінде немесе шет тілінде қайталаңыз. 
8. Бірнеше газеттерден осы мәселе бойынша мақалаларға таңдау жасаңыз. 
Ғылыми 
(ғылыми-көпшілік) 
мәтіндердің 
құрылымдық- 
композициялық ерекшеліктерін меңгеру. 
1. Мәтінді қарап шығып, оның сипатын анықтаңыз (сипаттама, талқылау, 
әңгіме). 
2.  Мәтінді  қарап  шығып,  сіздің  ойыңызша  қызықты  ақпараттың  бар-
жоғын айтыңыз. 
3.  Бірінші  және  соңғы  азат  жолдардың  алғашқы  сөйлемін  оқыңыз.  
Мақалада қамтылған мәселені қалыптастырыңыз. 
4.  Мәтіннің  кіріспе  бөлімінің  дұрыс  екенін  анықтаңыз;  егер  қате  болса 
түзетіңіз. 
5. Бөлек карточкаларда басылған мәтіндерден мақаланың кіріспе, негізгі 
және соңғы бөлімдерін таңдаңыз. Олардан мақала жазыңыз. 
6.  Мәтіннен кіріспе және негізгі бөлімдерді белгілеңіз. 
7.  Негізгі  ойдың  мәтіннің  қандай  құрылымдық  компоненттерінде 
(тақырып, кіріспе немесе негізгі бөлім) неше рет қайталанатынын анықтаңыз, 
8.  Мәтіннің  қорытынды  бөлімінің  шегі  дұрыс  көрсетілгенін  тексеріңіз. 
Егер дұрыс болмаса, өз нұсқаңызды көрсетіңіз. 
9.  Мәтіннен кіріспе, негізгі және соңғы бөлімін белгілеңіз. 
10.Мәтіннің  қорытынды  бөлімін  табыңыз.  Мәтіннің  атауы  мен  кіріспе 
бөлімі келтірілген. Негізгі бөлімі жеке мағыналық бөліктерге бөлінеді.  
11. Мәтіннің мазмұнын (кесте, сурет, формула, кіріспе және қорытынды 
бөлімдерін) бойынша жалпы түсінікпен қамтамасыз ету. 
12.  Азат  жолдың  бірінші  сөйлемін  оқып  мәтінде  қарастырылатын 
сұрақтарды атаңыз.