122
Адамның оқырмандарының мазмұны мен сипаттамалары бойынша
оқырманның адамның сана-сезіміне қарай бағалануы мүмкін.
Оқырманның
бағдарлау мазмұны оқырман қызметінің барлық кезеңдеріне әсер етеді
(мотивациялық және қажет - процестерді тиімді, нәтижелі-бағаланатын,
рефлексиялық-қолданбалы).
Оқырманмен байланыс пікір алмасулар негізінде, оқылған нәрселер туралы
бағалау негізінде оқырмандар арасындағы қарым-қатынаста «Мен» деген
оқырманыңыздың және оқырманның әлемін біліп, білудің бір жолы болып
келеді.
Оқырманмен байланыс - оқырмандар арасындағы байланыстардың
пайда болуы, құрылуы, дамуы, жойылуы және тоқтатылуы. Өзара әрекеттесу
барысында оқырмандарға адам өмірінің әмбебап фактісі ретінде оқуға қатысты
құндылық, шығармашылық, коммуникативтік, танымдық, эмоционалдық,
эстетикалық және реттеуші-ерікті психикалық құбылыстар қалыптасады.
Оқырманмен байланыс оқырманның сана-сезімін және оқу әрекетін көрсететін
әр түрлі жолдармен жүреді.
Оқырманның өзбетіне оқу іс-әрекеті - оқырманның мотивациясымен
ерекшеленетін жеке қасиеті, оның кітаптар мен қоғамдық және жеке
қажеттілікке сәйкес жұмсау мен уақытты аз жұмсаумен оның себептерін жүзеге
асыруға мүмкіндік беретін білімдер, дағдылар, дағдылар жүйесі (Рубакин.)
Оқырманның тұлғалық дамуы - оқырманның дамуының әр түрлі аспектілерін
(биогенетикалық, психофизиологиялық, сөйлеу, психологиялық-педагогикалық,
әлеуметтік-психологиялық, мәдениетаралық, коммуникативті) көрсететін
оқырманның жеке тұлғасындағы тұрақты сандық және сапалық өзгерістер.
Оқырманның дамуы үш бағытта жүзеге асырылады: оқырмандардың санасы,
оқуға арналған белсенділік, оқырмандар арасындағы қарым-қатынас үш
деңгейде көрінеді: нақты (нақты), өзекті (жүзеге асырылатын) және әлеуетті
(даму аймағына байланысты) үш жолмен жүзеге асырылады: өздігінен,
мақсатты, өзін-өзі басқару.
Оқырмандарды дамытудың критерийлері
мыналарды қамтиды: оқудың бағдарлау жүйесінде оқудың жеке мағынасы мен
сипаты; оқу шеңбері; оқырмандар арасындағы қарым-қатынастың
ерекшеліктері, оқырманның социометриялық мәртебесі, сананың құрылымы,
қызмет және байланыс, үй кітапханалық қоры, оның ішінде кітаптық емес
ақпараттық ресурстар; түрлі кітапханаларды пайдалануы.
Оқырманның санасы - оқырманның шындықты, оқырман әлемін таным,
тәжірибе мен қарым-қатынас арқылы, психикалық құбылыстардың
(үдерістердің, күйлердің, қасиеттердің) динамикасына және тұрақтылығына
негізделген ең жоғары нысаны.
Оқырман санасының мазмұны - көзқарас, идея,
идея, білім, пікір, эмоциялар, мүдделер, көзқарастар, қателіктер, алдын-ала
қарсылықтар, иллюзиялар және т.б.
Олар өздерінің оқу тәжірибесі мен басқа
оқырмандармен қарым-қатынасы негізінде пайда болады.
Оқырмандардың
санасы өз оқырмандарын «Мен» деп басқалармен бөледі, белгілі бір
критерийлер мен индикаторлар негізінде өзін-өзі анықтайды және белгілі бір
оқырмандар тобына бөліп, оқырмандар арасындағы қарым-қатынастарды
біледі, бағалайды және реттейді.
123
Оқырмандарды әлеуметтендіру - белгілі бір жағдайда нақты бір әлеуметтік
ортаға тіркелген және жұмыс істеп тұрған адамның жинақталған оқырман
тәжірибесін меңгерудің және көбейтудің процесі және нәтижесі.
Оқырманға
қоршаған ортаға ықпалы, онымен өзара әрекеттесу сипаты оқырман
қоғамдастығының дербестендірілуіне, адамның осы күрделі процеске
тартылуына байланысты. Бұл оқырманның әлеуметтендірілген тәжірибесін
меңгеру, оны бөліп, оны ерекше етеді.
Оқу негізгі әлеуметтік маңызы бар
ақпаратты, кәсіби және күнделікті білімді, өткен және бүгінгі мәдени
құндылықтарды меңгеру, көпұлтты және көп қабатты мәдениеттің негізін
қалыптастыратын тарихи тұрғыда және ағымдағы оқиғалар туралы нормативтік
көріністерді меңгерудің ең маңызды жолы болып табылады.
Оқудың негізгі
құзыреттілігі ретінде оқу сапасы критерийлері оқудың қажеттіліктері,
мотивтері, мүдделері, көзқарастары, мақсаттары, шеңбері және өнімділігі,
оқудың және қабылданудың, жалпы және қолданбалы тиімділіктің
шоғырландыру жолдары жүйесі болып табылады.
Оқу - негізгі әлеуметтік маңызы бар ақпаратты, кәсіби және күнделікті білімді,
өткен және бүгінгі мәдени құндылықтарды меңгеру, көпұлтты және көп
қатпарлы мәдениеттің негізін қалыптастыратын тарихи тұрғыда және ағымдағы
оқиғалар туралы нормативтік көріністерді меңгерудің ең маңызды жолы болып
табылады.
Оқудың негізгі құзыреттілігі ретінде оқу сапасы критерийлері
оқудың қажеттіліктері, мотивтері, мүдделері, көзқарастары, мақсаттары,
шеңбері және өнімділігі, оқудың және қабылданудың, жалпы және қолданбалы
тиімділіктің шоғырландыру жолдары жүйесі болып табылады.
124
Қосымша 1
Оқу іс-әрекеттерінде қолдануға арналған жұмыс тәсілдері
1. Белсенді оқудың тәсілі:
«Белгілеп оқу» тәсілі
Мәтінді оқыған кезде оқырмандарға оқулық жиегіне белгілер қою қажеттігін
ескерту,
«V» -
бұны мен білемін
«+» бұл мен үшін жаңа
«-» -
мен басқаша ойлаймын
«?» -
түсінбедім, тереңірек білгім келеді
«!!» -
бұл мені өте қызықтырды және т.б.
«Жуан және жіңішке сұрақтар» тәсілі
(Ересек адамның өміріне сәтті бейімделу үшін балаларға бірден жауап беруге
болатын сұрақтардың (жіңішке сұрақтар) және жауап беруге мүлдем мүмкін
емес (жуан сұрақтар) арасындағы айырмашылықты үйрету керек. Жуан
сұрақтар – бірмағыналы емес жауаптарды қамтитын проблемалық мәселелерді
қамтиды.
«Кідіріс жасап оқу» тәсілі
Бұл тәсіл технологияның барлық кезеңдерін қамтиды:
1
кезең - бұл ой шақыру. Бұл кезеңде, оқушылар мәтіні мен авторы туралы
мәліметтерге сүйеніп, балалар мәтіннің қандай болатынын болжайды.
2 кезең - мағынаны тану (түсіне білу). Бұл кезеңде ойлау мен үйренуге
бағытталған. Оқушы жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс
істейді, тапсырмалар орындайды.
Мағынаны танудың ерекшелігі оның
ақпаратты талдай келе (түсіну кезеңі) - келесі кезеңге ойға шақыру кезеңімен
қатар байланыс жасайды. Міндетті сұрақ: «Келесіде не болады және неліктен?».
3 кезең –
рефлексия (ой толғаныс).
Қорытынды әңгімелесу. Бұл кезеңде мәтін
қайтадан бір бүтін болып табылады. Оқушыларрмен жұмыс істеу формалары әр
түрлі болуы мүмкін: жазу, талқылау, бірлескен ізденіс, тезистер, мақал-
мәтелдерді таңдау, шығармашылық жұмыс.
Мәтінмен мұндай жұмыс мәтінді талдай білу, жекелеген элементтердің
(тақырыптар, бейнелеу, авторлық ұстанымдарды білдіру жолдары) байланысын
анықтау мүмкіндігін дамытады, өз ойларын білдіру қабілетін дамытады,
түсінуге және ой толғаныс жасауға үйретеді.
2. Бұрын алған білімін белсендіру тәсілдері:
«Ассоциация» тәсілі
Оқушылар сабақ тақырыбын оқып, келесі сұраққа жауап беруге шақырылады:
-
Сабақта әңгіме не туралы болуы мүмкін?
«---
» деген тіркесін естігенде сізде қандай ой туындайды ?
Оқушылар мұғалімнің қағаз бетіне немесе тақтаға жазған барлық
ассоциацияларын көрсетеді.
«Түйінді сөздер» тәсілі
Сабақтың тақырыбын жариялаудан кейін оқушыларға ұсынылған сөздерден
шағын әңгіме немесе ұсыныс жасау ұсынылады. Олар тақырып бойынша
Достарыңызбен бөлісу: |
