103
мерзімде айқындауға көмектесетін бірқатар тұрақты ауызекі сөйлеу штамптары
әзірледі.
Олардың ең көп таралған мысалдарын келтірейік.
1.
Публикациялар қатарында толық баяндалған .... туралы мәселе. Төменде Е.С.
Полаттың еңбектерінен бірқатар ұсыныстар келтірілген.
2.
Д.Э. Розентальдың «Справочник по правописанию и литературной правке»
кітабында ... туралы толығырақ танысуға болады.
3. Келесі мақала В.М. Даценко, В.М. Шевелевтер әзірлеген ұсыныстардың
негізінде берілді.
4.
Мысалы, қазақстандық музейтанушы З.А. Тебаева ... оған ары қарайда жеке
кеңес беруді ұсынады.
5. В.Салагаевтың «Культура делового общения» кітабында мынадай жұмыс
әдістерін қолданған кезде ең жиі кездесетін жағдайлар сипатталады.
6. Психология осы мәселе бойынша көптеген әдістемелерді жасап шығарды,
оның жалпы мағынасы төменде келтірілген болуы мүмкін...
7.
Оқушылардың зерттеу мүмкіндіктерін дамыту ерекшеліктері бойынша А.И.
Савенкованың
ең көп ұсынылған зерттеуі.
Егер ескертулер жеке сөздерге қатысты болса, бұл сөздерге сілтеме
белгілері тура беріледі. Егер ескертулер сөйлемге қатысты болса, онда
сілтеме белгісі сөйлемнің соңына қойылады. Сілтеме белгісі тыныс белгісінің
алдына қойылады. (қоса алғанда- леп белгісі және сұрақ белгілері).
Бірінші дереккөздерге толық сипаттама тек алғашқы сілтемеде
беріледі. Егер курстық жұмысының бір бетінде бірдей дереккөздеріне бірнеше
сілтеме берілсе, сілтемелерде «Сол жерде» сөзі және сілтеме берілген бет
нөмірі көрсетіледі, мысалы:
В.А. Хасеинованың еңбегі орыс тілі мен әдебиеті сабақтарында
оқушылардың сауаттылығын дамыту мәселесіне арналды. [52].
В.А. Хасеинова атап көрсеткендей, оқу портфолиосы оқушылардың оқу
іс-әрекеті құзыреттілігін объективті өзіндік бағалауды, оқушылардың
әдебиеттерді оқу саласындағы жеке жетістіктерін жазу, жинақтау және бағалау
әдістерін дамытуға арналған технологиялардың бірі екендігін көрсетеді.
Сол
бетте Б. 6.
Егер сілтемелер бір жарияланымда жарияланған әртүрлі мақалаларға
берілсе, онда сипаттаудың екінші саласы, яғни басылымның атауы, сондай-ақ
«Сол бетте» деген сөздермен ауыстырылады, мысалы:
Ұсынылып отырған жаңа оқу-әдістемелік кешен жаратылыстану пәндер
саласындағы функционалдық сауаттылықтың негіздерін қалыптастыруға
бағытталған.
Автор оқушылардың аналитикалық дағдыларын дамытуға бағытталған
жүйелі курс ұсынады.
Егер баға белгілеуі дереккөзден емес, қосымша құжатпен алынған болса,
библиографиялық анықтама келесі сөздерден бұрын болуы керек: Цит. по кн.:
... или Цит. по ст.: .... или Цит. по реф.: ...., мысалы:
Г.Шептің айтуынша, бұл «бізде дүниеде және ондағы барлық нәрселердің
өз орнын білу» деген ішкі мағынасы бар.
104
Дәйексөздердің сілтемелері мен басқа сөзбен айтылған дәйексөздерге
тырнақшалар қойылмайды, сөздерді идеялар, қысқаша «Қараңыз» сөзімен
жалғасады, мысалы:
Әлеуметтік тәрбие әдістемесі –бұл әлеуметтік тәрбие теориясы мен
практика болып табылады.
Егер мәселе бірқатар авторлармен қамтылған болса, бірақ әртүрлі
дереккөздерде болса, олардың кейбірін тізіп шығаруға болады, мысалы, жұмыс
істеген жылдардағы жұмыс дәйектілігін ескере отырып, мысалы:
И. Гоффман
(1959, 1961), Д.Майерс (1996) шығармалары өзін-өзі
танытудың мінез-құлқын зерттеуге арналған.
Танымал басылымдарға сілтемелерден, сондай-ақ, авторлықты құруға
болмайтын материалдардан, тіпті олардағы ақпарат ғылыми жұмыс
тақырыбына сәйкес келсе де, болдырмауға тиіс.
Библиографиялық дереккөздің
сапасы мен беделін оның атауы, авторы және жарияланымы туралы ақпарат,
сондай-ақ жазбаша және мәтіндік стилі бойынша анықтауға болады.
Ғылыми
мақалалардың беделдігі, соның ішінде мақаланың беделін (импакт-фактор),
сондай-ақ мақаланың дәйексөз индексі және автордың дәйексөз индексі
бойынша анықталуы мүмкін.
Айта кету керек, баға ұсыныстарының нақты ұсынысы ғылыми шолудың
«құралы» ретінде, бірақ олардың жұмысында қолданылуы негізделген болуы
керек.
Көрсетілген бағалаудың саны, көлемі және ғылыми маңыздылығына
ерекше назар аудару қажет.
Әрбір бетте тікелей дәйексөздердің көптігі, сәйкесінше авторлық
талдаусыз бірін-бірі дәйексөз келтіргеннен кейін тұтастай алғанда жалпы
жұмыстың дербестігі жоқтығы (жиі негізделген) байқалады.
Азат жолдарды дәйексөздер арқылы бастау ұсынылмайды, сондай-ақ
дәйексөздің бірінен кейін бірін орналастыру керек.
Біреудің мәтінін дәлме-дәл жазудың алдын алу үшін сілтеме түрін өзгерту
қажет.
Дәйектендіру тікелей болуы керек емес. Автордың айтқан сөздерінің
бәрі интонациялы нюанстар мен стильдерге дейін маңызды болса, тікелей
дәйексөз қажет:
-
дәйексөз дереккөзі сұраққа түпнұсқалық қарауды ұсынғанда, кең
көлемді анықтаманы, зерттеу тақырыбын автордың түсіндірмесін қамтиды;
-
өз пікірлерін қолдана отырып, ортақ дәйексөз қолданылғанда;
-
автордың ұстанымы сынға ұшыраған немесе оның шығармаларының ең
тән және осал жерлерін толығымен ұсынған кезде;
-
мәтіннің өзі талданып жатқанда, авторлық стильдің ерекшеліктері
(мысалы, әдеби және филологиялық жұмыстарда).
Басқа жағдайларда, дәйексөздер жанама болуы мүмкін, яғни мәтінге
жақын мәтін, авторлық ойларды қайта айтылуы.
Ғылыми мәтіндердегі баға белгілеулер жалпы жұмыс көлемінің 25% -
ынан аспауы керек деп қабылданғаны жалпыға бірдей.
Дәйексөздер
ұсыныстарын
жасаған
кезде,
мәтін
бойынша
пайдаланылатын тырнақшалардың бірдей түрін қолданыңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |
