90
әрекеті (оқырмандардың күтуін тексерейік.
(Оқырмандарымыздың үміттерін
тексерейік ... 1917 жылғы ақпан-қазан революциялары кезеңінің тарихи дәуірін
қалпына келтірейік ...)
Мәтінді оқып/тыңдау: дауыстап немесе іштей оқу, қиялдан шықан тұтас
әлемді елестету, ұсынылған әлемді тәжірибе мен түсінуге күш салу - басқа
оқырмандардың назарын аударуына түсініксіз, әсіресе ерекше толғанысқа
түсіретін жағдайлар жайлы оқырманның назарын аударту.
Мәтінен кейінгі жұмыс -
оқылған мәтіннен туындаған сезім мен ой-
пікірлерді білдіру, ауызша немесе жазбаша сөйлеудің белгілі бір жанрында,
оқырмандардың әсерлерімен алмасу, әсерлерді түсіну, оқырманның әсерлері
мен оқырмандардың алдыңғы тәжірибелерімен бөлісулері. (М.Горькийдің
бірқатар мақалаларын оқыдық, өз ойларыңызды бөлісеміз: олар бұдан әрі
талқылауды анықтайды ... Ақпарат алмасу барысында әртүрлі пікірлер айтылды
-
әрі қарай зерттеуді анықтайды. «Несвоевременные мысли» циклінің пафосы
неге қарсы бағытталғанын көрсетіп, Горькийдің революция, мәдениет, тұлға,
адамдар туралы идеясының мәнін ашу, 1917-1918 жж. жазушының орыс
өміріне қатынасын көрсете отырып, қорытынды жасауға көмектесетін
сұрақтарға жауап таба аламыз.).
Үлгі бойынша мәтін құрастыру циклі – оның формасы және мазмұны
бойынша үлгіні көрсету.
Публисцистикалық шығармаларды зерделеу бойынша бірқатар
сабақтарды бастаған кезде мұғалім оқушылардың білімін және мәдени
тәжірибесін түсіну керек.
Ақпарат жинаудың ең жақсы тәсілі оқушылардан
алдын-ала сауалнама алу.
Міне, сауалнаманың кіріс туралы шамамен
(қорытынды - оқу нәтижесін көрсету үшін) алынған үлгісі:
-
Сіз публицистикалық шығармаларды оқыдыңыз ба? Шығарманың
атауын және авторларын еске түсіріңіз.
-
Сіз «әдебиет тегі мен түрі» терминін білесіз бе? Сіз қандай әдебиеттің
тегі мен түрін білесіз?
-
Сіз көбінесе қандай шығармаларды - эпикалық, лирикалық немесе
драмалық түрлерін оқыдыңыз?
-
«публицистика» дегеніміз не? Публицистикалық шығармалар әдебиеттің
қандай тегі мен түріне жатады?
-
Публицистикалық мәтінге қандай үзінді жататынын анықтаңыз. Бұны
қалай білдіңіз? (әдеби мәтіндерден бірнеше үзінді келтіріледі).
-
Публицистикалық шығарманың лирикалық және драмалық (формасы
мен мазмұны) түрінен айырмашылығын атаңыз.
-
Сіз қандай публицистикалық жанрларды білесіз?
-
Сіз публицистикалық шығармаларды оқуды ұнатасыз ба?
Публицистикалық шығарманы оқығанда қандай қиындықтар туындайды?
-
Сіз «публицист», «публицистика» сөзін немен байланыстырасыз? Бұл
ұғымдар бұқаралық ақпарат құралдарына қатысы бар ма?
Оқу циклін құрайтын іс-әрекеттерге негізделе отырып, оқу
сабақтарының публицистикалық шығарманың үш кезеңі ерекшеленеді.
Оқу (тыңдау) мәтініне дайындық сатысы.
91
Мазмұн кезеңі: мәтінді қарап шығу - сыртқы драманың мазмұнын
бастапқы қарау - қауымдастықты түсіну немесе олардың жоқтығы,
оқырманның үміттерін күтуін белгілеу.
Әдістеме кезеңі - сұрақты ауызша және / немесе жазбаша түрде
(сауалнама) ұйымдастыру:
а) публицистік мәтіннің сыртқы формасын қарау және бастапқы түсіну.
Белгісіздіктің оқшаулануы, жаңа тұжырымдаманы енгізу қажеттігі туралы
хабардар болуы: мәтін қалай реттелген? Неліктен мәтін ерекше түрде
ұйымдастырылған?
б) оқырман үміттері туралы хабардар болу: сіз жұмыс авторының атын
білесіз бе? Сіз бұл автордың жұмысын оқыдыңыз ба?
Тақырыпты, бөлімдерді
және т.б. қайта оқып, оқырмандардың шығарма желісінен қандай үміттері бар?
Сіз бұл шығарма туралы немесе осы автордың басқа шығармалары туралы
пікірлерін естідіңіз бе?
Сіздің түріңізден
оқу күйіңізді қалай анықтайды? Сіз
шығарманың пафосы (кейпі, мазмұны) қалай болуы керек деп ойлайсыз ?
Публицистикалық мәтінді оқу (тыңдау) сатысы.
Мазмұн кезеңі: публицистикалық шығарманы дауыстап немесе іштей оқи
білу, көркем әлемді қиялдау, жаңартылған әлемді есте ұстау, ұсынылған
әлемнің тәжірибесі мен түсінуі - түсініксіз, әсіресе қызықтыратын,
таңқаларлықтан басқа оқырмандардың назарын аудару үшін не істеу керек
екендігі ескеру.
Әдістеме кезеңі:
-
оқудың әртүрлі түрлерін ұйымдастыру: мәнерлеп оқу (түсініп оқу),
жатқа оқу, көркем мәтінді тыңдау, мұғалімнің оқылуымен, оқушы, оқушылар
тобы оқиды; бейнежазбаларды пайдаланып оқу, (оқудың ең қызықты жерде
тоқтап, «Мәтінді кім мұқият оқыды» атты викторинаны өткізу). шығарманы
тыңдап болғасын, біртіндеп іштей оқуға көшу.
-
мәтінді графикалық белгілеу:
Қарындашпен түйін сөздерді, сөз
тіркестерін, түсініксіз сөздерді (әсіресе алаңдататын, таң қалдырған, басқа
оқырмандардың назарын аударғым келетін нәрсені, ойлануға қай түрткі болғым
келетінін) белгілеңіз.
Оқырманның әсерлерімен алмасу кезеңі
Мазмұн кезеңі: әсерлерін түсіну, оқырманның әсерлері мен алдыңғы
оқырманның тәжірибесі, оқылған мәтіннен туындаған сезім мен ой-пікірлерді
ауызша және/немесе жазбаша түрінде түсіндіру.
Әдістеме кезеңі:
а
уызша/жазбаша сұрақтар қою, сауалнама жүргізудің
алдыңғы/жеке түрлері, әңгіме (еркін немесе ұсынылған мәселелер бойынша),
сұхбаттар, эсселер, шағын-рецензиялар, пікірлер, аннотациялар жүргізу.
Сұрақтарға жауап беру үшін көмекші құрылымдары болуы мүмкін:
-
Шығарма сізді несімен қызықтырып әкетті? Сіз қандай сезімде
болдыңыз? Оқыған кезінде сізге қандай ойлар келді? Сізге мәтін қандай әсер
қалдырды?
-
Қандай сәттерді еске қалды? Сізде қатты қобалжулар болды ма?
-
Сіз қандай кейіпкерлердің сөздерін түсініксіз болды?
Достарыңызбен бөлісу: |
