Мектептегі қорларды тиімді пайдалану Елдік шолуы

3. ҚОРЛАРДЫ БӨЛУ 
 
«МЕКТЕПТЕГІ ҚОРЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ» ЕЛДІК ШОЛУЫ: ҚАЗАҚСТАН 2015 © ЭЫДҰ ЖӘНЕ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК БАНК, 2015 
Апталық  сабақтардың  орташа  санын  апталық  педагогикалық  жүктеме  мөлшеріне  және 
сыныптың  нормативтік  мөлшеріне  бөлген  кезде  біз  әрбір  оқушылар  тобындағы  бір  оқушы  үшін 
қарастырылатын мұғалімдердің толық штаттық бірліктерінің эквиваленттерінің санын көрсететін 
коэффициентке қол жеткіземіз (FTE, немесе орысша нұсқасы бойынша «мөлшерлеме»). Мектепке 
дейінгі 
мекемелер 
бойынша 
коэффициенттер 
мектептер 
бойынша 
қарастырылатын 
коэффициенттерден  аз,  бұл  ең  алдымен,  мектепке  дейінгі  мекемелердің  мұғалімдерінің 
педагогикалық жүктемелерінің айтарлықтай мөлшерде жоғары болуымен байланысты. Бұған қоса, 
ауылдық  жерлердегі  мектептер  бойынша  қарастырылатын  коэффициент  қала  мектептерінікімен 
салыстырғанда жоғары, бұл сыныптардың нормативтік мөлшерлерінің аздығын көрсетеді.  
3.A1.2-
кесте Мұғалімдердің толық жұмыспен қамтылуының баламасын есптеудегі факторлар 
Білім беру 
деңгейі  
Апталық 
педагиогикалық 
жүктеме  
Аптасына берілетін 
сабақтардың орташа саны  
Бір оқушыға шаққандағы 
мұғалімдердің FTE  
 
Мектептер 
Үйде оқыту 
Ауыл 
мектептері 
Қала 
мектептері  
Мектепке дейінгі 
білім беру  
24 
22 
 
0,0458 
0,0382 
Бастауыш 
сыныптар  
18 
34 
8 
0,0944 
0,0787 
Орта мектептің 
кішкентай 
сыныптары  
18 
44 
10 
0,1222 
0,1019 
Орта 
мектептердің 
жоғарғы 
сыныптары 
18 
46 
12 
0,1278 
0,1065 
Дереккөз: Авторлар Қазақстан Республикасы негізінде (2013), ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2013 жылғы 30 қазандағы 
№ 440 бұйрығы: Орта білімді жан басылық нормативтік қаржыландыру әдістемесі, Қазақстан Республикасы, Астана. 
Алайда,  бұл  формула  жоғарыда  көрсетілген  коэффициенттерше  қоса,  Қазақстанда 
қолданылатын  және  мектеп  қызметкерлерінің,  негізінен,  мұғалімдердің  жалақысына  қосылатын 
қосымша ақы түрлерін реттейтін бірқатар ережелерді де есепке алады. Бұл ережелер формуланы 
анағұрлым күрделендіре түспек. Ол мыналардан тұрады:    

 
Экологиялық  жағдайы  нашар  елді  мекендерде  жұмыс  істейтін  адамдар  үшін 
қарастырылған  айрықша  жағдайлар  (экологиялық  апат  аймақтарында  негізгі  жалақыға 
50%  үстеме  ақы  және  12  күнтізбелік  күнді  құрайтын  қосымша  демалыс  күндері, 
радиациялық қауіп аймақтарында жұмыс істейтіндер үшін негізгі жалақыға  100% үстеме 
ақы және 14 күнтізбелік күнді құрайтын қосымша демалыс күндері),  

 
Мектептің орналақан жері бойынша (ауыл мектептеріне 25% үстеме ақы),  

 
Мектеп-интернаттар (жалақыға 10% үстеме ақы),  

 
Мұғалімдердің  белгілі  бір  бөлігі  өздерінің  біліктіліктері  бойынша  қосымша  ақы  алады 
(барлық мұғалімдердің 6%), 
Бұған  қоса,  берілген  формула  типтік  оқу  бағдарламасы  мен  пәндерді  тереңдетіп  оқу 
бағдарламалары  үшін  қарастырылатын  қосымша  төлемдер  мен  жәрдемақыларға  байланысты 
бөлінетін  қаржыландыру  көлемінің  арта  түсуін  де  қарастырады.  Көрсетіліп  отырған  мәндердің 
барлығы  жалақыға  байланысты  қаржыландырудың  қажетті  көлемін  бағалау  кезінде  есепке 
алынатын сәйкес коэффициенттерде көрініс табатын болады. Және ең соңғысы, мұғалімдердің бір 
оқушыға  шаққандағы  FTE  негізгі  жалақыға  көбейткеннен  кейін  (жоғарыда    3.A1.1-кестеде 
көрсетілген), бір оқушыға арналған мұғалімнің негізгі жалақысының стандартына қол жеткіземіз. 

3. ҚОРЛАРДЫ БӨЛУ 
«МЕКТЕПТЕГІ ҚОРЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ» ЕЛДІК ШОЛУЫ: ҚАЗАҚСТАН 2015 © ЭЫДҰ ЖӘНЕ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК БАНК, 2015 
Содан  соң,  қосымша  факторлар  жылына  жан  басына  қаржыландыру  станартын  есептеу  үшін 
ескеріледі: 

 
12-ге көбейтіледі, себебі негізгі  жалақы бір айға белгіленеді, ал жан басына шаққандағы 
қаржыландыру көлемі бір жылға қарастырылады,   

 
1,1-ге  көбейту,  бұл  барлық  салықтар,  әлеуметтік  жарналар  мен  зейнетақы  жарналарын 
есепке алу үшін қажет,  

 
соманы  55%  арттыру,  бұл  басқарушылық,  әкімшілік,  қосалқы  және  техникалық 
қызметкерлер  құрамына  арналған  жалақы  қажеттіліктерін  есепке  алу  үшін 
қарастырылады,   

 
соманы  оқу  шығындарына  қосу  (Қазақстан  Үкіметі  тарапынан  жыл  сайын  белгіленіп 
отыратын белгіленген мөлшердегі сома, 2013 жылы 1731 теңгені құраған).  
Осылайша, әрбір мектеп үшін қарастырылатын қаржыландыру сомасы мектепте оқитын және 
жылына  Stzy  жан  басына  шаққандағы  қаржыландыру  стандартына  сәйкес  келетін  оқушылардың 
белгілі санатына жататын оқушылардың санына көбейту арқылы есептеп шығарылады.  
Мектептерде  шамадан  тыс  жүктеменің  болуына  жол  бермеуге  арналған  кейбір  қосымша 
қаржыландыру  ережелері  бар.  Қазақстандық  орта  мектептердегі  сыныптардың  максималды 
мөлшері  2011  жылдан  бастап  25  тең
1
.  Тек  кейбір  жағдайларда  ғана,  яғни  сұраныс  көп  болған 
жағдайда,  үлкен  сыныптар  құрылуы  мүмкін,  ал  формула  өте  көп  бала  саны  бар  сыныптардың 
оқушылары  бойынша  жылына  қаржыландырудың  жан  басына  шаққандағы  стандартының 
төмендетілуін  қарастырады  (4,  5  және  6%  сыныптағы  әрбір  25,  30  және  40  оқушы  үшін, 
сәйкесінше).  
Білім беру процесі үшін ресурстарды бөлу формуласы қосымша компоненттен тұрады, оның 
мақсаты олардың тиімділігі негізінде, сондай-ақ білім беру процесіне байланысты мектептің басқа 
мұқтаждарын  жабу  үшін  мектеп  қызметкерлеріне  бонустар  төлеу  болады.  Мектепте  осы 
компонент  мөлшерін  анықтау  үшін  және  мектепте  оны  бөлу  үшін  көрсеткіштердің  толық 
бөлшектері  Қаржы  орталығының  редакциясымен «Қазақстан  Республикасының  орта  білімін  жан 
басына  нормативтік  қаржыландыру  тетігін  іске  асыру  сұрақтары  бойынша  әдістемелік  нұсқау» 
деген  нұсқауда  қолжетімді  болады.  Түрлі  көрсеткіштер  мұғалімдерге,  мектеп  басшыларына, 
қызмет көрсетуші персоналға қатысты болады.