54
Ғалымның бұл талаптары мен еңбегіндегі практикалық
нұсқаулар әлі күнге дейін өз құндылығын жойған жоқ.
Е.К.Водовозова “Бір жастан сегіз жасқа дейінгілердің
ақыл-ойының дамуы” атты еңбегінде балаларды отбасында және
балабақшада тәрбиелеудің басты құралы – халық ауыз әдебиеті
деп түсінді және мектеп жасына дейінгі балаларды қоршаған
орта, табиғатпен таныстырудың маңыздылығын дәлелдеді. Сон-
дай-ақ жас бүлдіршіндердің байқағыштығын дамыту үшін бала-
ға ойыншықты көзбен көріп, қолмен ұстауға мүмкіндік беру ке-
ректігін айтты.
Мектеп жасына дейінгі баланың бейнелеу шығармашы-
лығы тілінің дамуы мәселелерімен айналысқан педагог
Е.А.Флерина көп жылдар бойы балаларға арналған оқулықтар-
ды зерттейді. Ол бала тілін дамытудың бірден-бір әдістеріне ба-
ламен ұйымдастырылған әңгімелерді, көркем шығарма оқуды,
бірлескен ойын әрекетін жатқызады.
Бала тілінің дұрыс қалыптасуына О.И.Соловьева да ай-
тарлықтай үлес қосты. “Балабақшадағы ана тілі” атты әдістеме-
лік құралда автор көп жылғы тәжірибе негізінде балабақшаның
әр тобындағы тіл дамыту әдістемесін ұсынды.
Тіл дамыту мәселесінің тәжірибелі маманы, лингвист
Ф.А.Сохин бала тілінің дамуының психологиялық жақтарын қа-
растырды. Ғалым бала тілінің дамуын айналамен таныстырудың
бір аспектісі ретінде қарау мүмкін емес екендігін айта келіп, ба-
лабақшаның оқыту және тәрбиелеу бағдарламасын әзірледі.
Бала тілінің дамуын ақыл-ой дамуымен байланыстыра
қараған В.И.Логинова, А.М.Бородич, Г.М.Ляминалар балабақша
тәрбиешілерін даярлайтын оқу орындарына арналған “Бала тілін
дамыту әдістемесі” атты оқу құралын дайындады.
Мектепке дейінгі ұйымдарда қолданылатын бағдарла-
малар мен оқу - әдістемелік кешендерге жасалған талдау жұ-
мыстары, қоршаған дүниемен таныстыру арқылы балалардың
байланыстырып сөйлеуін қалыптастырудың жолдарын анықтау-
ға мүмкіндік береді.
55
Студенттерге берілетін тапсырма
1.“Балбөбек”, “Отбасында және балабақшада баланы мек-
тепке дайындау”
бағдарламалары бойынша
байланыстырып сөй-
леу бөліміне талдау жаса.
2.Жоғарыда көрсетілген әдістемелік оқу-құралдарына эссе
жаз.
Тест сұрақтары
1. Адамдардың өзара түсінісуін және қарым-қатынасын
қамтамасыз ететін мағыналы сөздер, сөйлемдер жүйесі не
деп аталады ?
A) сөздік қорды дамыту;
B ) грамматикалық дағдыны қалыптастыру;
C) байланыстырып сөйлеуге үйрету;
D) дыбыстық мәдениетті тәрбиелеу;
E) көркем әдебиетпен таныстыру әдістемесі;
2. Логикалық сөздік тапсырма орындату әдісі неше бағытта
жүргізіледі ?
A) бір;
B) екі;
C) үш;
D) төрт;
Е) бес;
3. Образды сөйлеуге үйретудің алғашқы қадамы қандай ?
A) бақылау, салыстыру;
B) айту, түсіндіру;
C) жаттату, баяндау;
D) топсаяхат;
Е) теңеу;
4.
Модульдік тапсырма беруді іске асыру
бағыттары қандай?
A)іскерліктерді меңгеру, модуль-информацияның мазмұ-
нын қалыптастыру, өзін-өзі басқару жүйелерін құру,, кері бай-
ланыс жүйесін құру;
56
B) үйрету үрдісін жаңарту, балалардың білімді меңгеруі жос-
парланған деңгейге жеткізіледі, оқу үрдісінің компоненттерін
кешендендіруге байланысты білім берудің тиімділігі т.б.
C) бақылаушылық пен қызығушылықты дамыту;
D) бұлтты, жаңбырлы, суық;
Е) бір маусымда болатын өзгерістерді толық қамтып
түсіндіру;
5. Мектепке дейінгі тәрбие мекемелеріндегі оқыту мен тәр-
биелеуді жақсарту шаралары туралы қаулы қай уақытты
болды?
A) 1959ж. 21 мамыр;
B) 1917ж. 1 мамыр;
C) 1926ж. 5 қазан;
D) 1930ж. 21 ақпан;
Е) 1936ж. 15 наурыз.
6. Қазақ балабақшаларына арналған алғашқы бағдарлама
қай жылы шықты?
A) 1934;
B) 1951;
C) 1964;
D)1987;
Е) 1935.
7. Тіл дамыту әдістемесінің негізгі мақсаты қандай?
А) ұлттық тіл ретінде қоғамдық әлеуметтік үлкен роль
атқарады;
В) мектеп жасына дейінгі балалар тілін қалыптастыруға
бағытталған педагогикалық қызметтің заңдылықтарын қарасты-
рады;
С) практикалық жұмыстарды
зерттейді;
D) баланың ой-өрісін, ақыл-ойын зерттейді;
Е) баланың қабылдауын зерттейді.
8. Тіл дамыту әдістемесі қандай ғылымдармен байланысты?
А) дидактика, грамматика;
В) тіл білімі, психология, педагогика, көркем әдебиет,
адам анатомиясы;
С) анализ, синтез;
57
D) қазақ тілі, педагогика тарихы;
Е) математика.
9. Модульдік тапсырманы орындату барысында қандай
мүмкіндіктерді жүзеге асыруға болады?
A)іскерліктерді меңгеру, модуль-информацияның мазмұ-
нын қалыптастыру, өзін-өзі басқару жүйелерін құру, кері байла-
ныс жүйесін құру;
B)үйрету үрдісін жаңарту, балалардың білімді меңгеруі
жоспарланған деңгейге жеткізіледі, оқу үрдісінің компонент-
терін кешендендіруге байланысты білім берудің тиімділігі т.б.
C) бақылаушылық пен қызығушылықты дамыту;
D) бұлтты, жаңбырлы, суық;
Е) бір маусымда болатын өзгерістерді толық қамтып тү-
сіндіру;
10. Қазақстанда тұңғыш мектеп жасына дейінгі бала тілін
зерттеген ғалым кім?
А) Б.Баймұратова;
В) Ғ.Дүкенбаева;
С) С.Бәтібаева;
Д) Ә.Әмірова;
Е) К.М.Метербаева.
11. Тіл дамыту әдістемесінің әдістері ?
А) дидактикалық ойындар;
В) бақылау, топсаяхат;
С) баяндау, әңгімелеу;
D) көрнекілік, сөздік, практикалық;
Е) түзету, салыстыру.
12. Тіл дамыту әдістемесінің тәсілдерін белгілеңіз?
А) көрнекілік, сөздік, практикалық;
В) талдау, жинақтау;
С) жанама, негізгі;
D) еліктеу, әңгімелеу;
Е) баяндау.