41
1. Табиғаттағы қысқа мерзімде болып өтетін өзгеріс - қардың
еруі, нөсер жаңбырдың жаууы, жапырақтардың сарғаюы т.б.
2. Табиғат құбылыстарының заңды байланысы - жыл мезгілдері-
нің келу реті.
3. Бір маусымда болатын өзгерістерді толық қамтып түсіндіру
әңгіме құрату.
Мектеп жасына дейінгі балаларды байланыстырып сөй-
леуге үйретуде бейнелі көркем сөздерді
меңгертудің де үлкен мәні
бар. Образды сөйлеуге үйретудің алғашқы қадамы, бақылау, са-
лыстыру
арқылы
іске
асырылады.
Мысалы, Қуандық Шаңғытбаевтың
“Күзгі жапырақтар” өлеңінде:
Алуан – алуан жапырақ,
Күзгі бақша күлімдеп,
Көз тартады жалтырап.
Таудан салқын жел соқса,
Сыбырлайды қалтырап,
Жақын қалды жел тоқсан,
Жабырқайды жапырақ.
Ой, алақай, тамаша,
Шашу шашты жапырақ,
Бақтың іші алаша,
Аунарма - еді жатып-ап.
Осы өлеңіндегі күлімдеп, жалтырап, қалтырап, жабыр-
қайды, шашу шашты жапырақ немесе өзендегі тастарды неге ұқ-
сайтындығын сұрағанда олар аппақ, жұмыртасты, қоңырқай,
сары, сабын секілді, судың мөлдір жерін айнадай деген теңеу-
лерді айтып жауап бере алады. Сонымен балаларды байланыс-
тырып сөйлеуге үйрету тәрбиешіден үлкен шеберлікті талап
ететін тіл дамыту әдістемесінің басты саласы.
Балалардың байланыстырып сөйлеуін қалыптастыруды
жүзеге асырудың ерекше бір жолы – ойын. Ойын – балалар
үшін қызықты ғана әрекет емес, ол білім мен әдет – дағдыларды
игеруге мүмкіндік беретін іс-әрекет. Ойынды арнайы сабақ ре-
тінде немесе оқу үрдісі кезінде ұйымдастыруға болады.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті жүйелі және орынды
қолданылған ойын элементтері балалардың білуге деген ынта-
42
сын арттырып, білім дағдыларын игеруге іскерліктерін шың-
дауға, байланыстырып сөйлеуге ықпал жасайды.
Балабақшада балаларды байланыстырып сөйлеуге үй-
рету – күннің екінші жартысында серуенге шыққанда әңгіме-
лер, ертегілерді балалардың естеріне түсіріп өздерінің балабақ-
шадан тыс уақытында көргенін әңгімелетуге болады. Мұндай
жұмыс кезінде тәрбиешінің негізгі мақсаты олардың қатесіз дұ-
рыс сөйлеуіне көңіл бөлу қажет.
Студенттерге берілетін тапсырмалар.
1. Әдіс дегеніміз не? Педагогикалық сөздіктен анықтамасын
жазып келу.
2. Сауалнама, модуль дегенді қалай түсінесіздер?
3. Балаларды байланыстырып сөйлеуге үйретудің әдістері:
а) баяндау;
ә) бақылау;
б) топсаяхат;
в) сауалнама, әңгімелесу;
г) модульдік тапсырма беру;
6. Баяндау іс- әрекетінің құрылысы …
_____________
_____________
7. Бақылау іс- әрекетіне қойылатын талаптар.
●
●
●
8.
9. Балаларды байланыстырып сөйлеуге үйретуде лекси-
калық жаттығудың алатын орны, оның түрлері.
Модульдік тапсырманы
орындатудың ерекшелігі
43
10. Логикалық сөздік тапсырмалар орындату арқылы ба-
лалардың байланыстырып сөйлеуін үйрету, оның бағыттары.
11. Балаларды байланыстырып сөйлеуге үйретуде ойын-
ның ролі және оларды жікте.
12. Мектепалды даярлық тобына арнап проблемалық
жағдаят құрастыр.
13. Бұлтты, жаңбырлы, суық, мөлдір, ашық, бұлыңғыр
деген сөздерді қандай сөздерге қосып айтуға болатынын және
ол қай әдісте жүзеге асырылады?
14. Қоршаған дүние негізінде балалардың байланысты-
рып сөйлеуін қалыптастыру үшін сауалнама әзірле.
15. Топсаяхатты ұйымдастырудың жолдары, бір сабақ
жоспары.
16. Бақылау іс- әрекетіне бір сабақ жоспары.
17. Бейнелі сөздер деген не?
18. Ойындар, олардың түрлері мен ерекшеліктері.
Логикалық сөздік тапсырмалар
Орындату әдісінің бағыттары
Табиғаттағы
қысқа
мерзім..............
Табиғат
құбылыстарының
заңды
байланысы.........
Бір маусымда
болатын
өзгерістерді..........
Образды сөйлеуге үйретудің алғашқы қадамы
44
Балабақша бағдарламасы мен оқу-әдістемелік
құралдардағы тіл дамыту мәселесінің берілуі
Балабақшадағы тәрбиелеу, білім беру бағдарламалары
мектепке дейінгі ұйымдарда тәрбие мен білім беру жұмысының
мазмұнын, мақсаттарын және міндеттерін белгілейтін мемлекет-
тік құжат екені белгілі. Республикада осы кезге дейін қолданы-
лып келген мектепке дейінгі тәрбие бағдарламасы – балалардың
жас ерекшелігін ескере отырып, мектеп жасына дейінгі балалар
тәрбиесінің теориясы мен тәжірибесін жинақтап, оларды дамы-
туда қол жеткен жаңалықтарды қамтыған құрал. Тәрбие бағдар-
ламасы қоғамдық тәрбиені дамыту және жетілдіру жолдарын
көрсетеді. Мектепке дейінгі тәрбие бағдарламасының алғашқы
жобасы 1932 жылдан бастап жарық көрді. Оны РСФСР Халық
ағарту комиссариаты шығарды. Осы алғашқы құжаттың өзінде
мектепке дейінгі бала тәрбиесіне аса назар аударып, бағдарла-
маға қоғамдық-саяси тәрбие, еңбек, музыкалық әуенді қимыл
тәрбиесі, бейнелеу іс-әрекеті, математика, сауат ашу сияқты та-
раулар енді. 1934 жылы жетілдірілген “Тәрбие бағдарламасын-
да” сурет салу, жапсыру, еңбек сабақтарын, математикалық бас-
тапқы түсініктерді дамыту, сауат ашу оқулары жаңадан енгізіл-
ді. Сонымен қатар мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеу мін-
деттерін ашып көрсететін “Балалар бақшасы тәрбиешісі үшін
басшылық” атты әдістемелік нұсқада 1938 жылы басылып шық-
ты. Алғаш рет осы құжатта мектеп жасына дейінгі балалардың
жас ерекшелігін есепке алу туралы анық айтылды.
Балалар бақшасына оқыту ісінің енгізілуімен байланыс-
ты оқу-тәрбие жұмысының және балаларды мектепке даярлау
сапасын арттыру мақсатымен 1953 жылы “Басшылық” қайта қа-
ралып өңделді.
Сәбилер тобынан бастап мектепалды дайындығына де-
йін қамтып, балаларға білім мен тәрбие беруді жан-жақты қарас-
тырған бағдарлама Республикада тұңғыш рет 1962 жылы жария-
ланды. Осы бағдарлама негізінде Республикада бірінші рет қа-
зақ тіліндегі “Балабақшадағы тәрбие бағдарламасы” (1964) жа-
салып, жарық көрді. Бұл бағдарламаның жетістігі тіл дамыту,
Достарыңызбен бөлісу: | 
