Мектебінде

114
Бірінші станция қалай аталады? Мына сөзжұмбақта бірінші 
станцияның  атауы  жасырылған.  Берілген  тапсырманы 
орындап, станцияның атауын шешеміз.
Сөзжұмбақ: «Қазақстан картасы».
1. «Қазақстан картасындағы» күрішті қала қай қала?
2. Қазақстандағы мұнайлы қала?
3. Оңтүстіктегі мақталы қала?
4. Қара Ертістің саясында қандай қала?
5. Ақ Жайықтың жағасында орналасқан қандай қала?
6. Солтүстік орманда орналасқан қандай қала?
– Бірінші стансаның атауы – Отырар. Жақсы. Енді Отырар 
қаласына байланысты тапсырмалар орындаймыз.
1-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып, 
көшіріп жазамыз.
1.  Отырар  ...  ғасырларда  Сырдария  өзенінің  орта 
тұсындағы ірі мемлекеттің астанасы болған. 2. ... ғасырларда 
Отырар саяси, шаруашылық және мәдени орталық болған. 3. 
Отырар алғашқы кезде ...  деп аталды. 4. Отырарда медресе, 
мешіт, базар, монша, басқа да ...  болған.
Ежелгі қалалардың бірі – Отырар. Ол VІ-VІІІ ғасырларда 
Сырдария өзенінің орта тұсындағы ірі мемлекеттің астанасы 
болған.  ХVІ-ХVІІ  ғасырларда  Отырар  саяси,  шаруашылық 
және мәдени орталық болған. Отырар алғашқы кезде Фараб 
деп аталды. Отырарда медресе, мешіт, базар, монша, басқа 
да ғимараттар болған.
   
                                         
                         
қ  ы  з  ы  л  о  р  д  а 
а  т  ы  р  а  у 
ш  ы  м  к  е  н  т 
п  а  в  л  о  д  а  р 
о  р  а  л 
п  е  т  р  о  п  а  в  л 
 
                                   
 
 

115
- Пойыз орнынан қозғалды. Келесі станса қалай аталады? 
Мына сөзжұмбақта екінші станцияның атауы жасырылған. 
Берілген тапсырманы орындап, станцияның атауын шешеміз.
Сөзжұмбақ «Қазақ хандығы».
1. Ұлы жүздің биі. 
2. «Төбе би» атанған, шешендік сөздің майталманы кім? 
3. Қабанбайдың шын аты - ... . 
4. 1680 жылы дүниеге келіп, 1775 жылы қайтыс болған 
батыр кім? 
5. Бөгенбай қандай мектепте оқыған?
–  Екінші  стансаның  атауы  –  Тараз.  Жақсы.  Енді  Тараз 
қаласына байланысты тапсырмалар орындаймыз.
2-тапсырма.  Көп  нүктенің  орнына  керекті  сөздерді 
қойып, көшіріп жазамыз. 
1 сұрақ: Қай ғасырдан бастап Тараз қаласы Ұлы Жібек 
жолы бойындағы ірі қалалардың біріне айналған?
2  сұрақ:    Тараз  қаласында  қандай  ұлы  адамдардың 
кесенелері бар?
3 сұрақ:  Қай ғасырдан бастап бірте-бірте халқы азайып, 
шағын елді мекенге айналады?
ТАРАЗ
VІІ  ғасырдан  бастап  Тараз  қаласы  Ұлы  Жібек  жолы 
бойындағы  ірі  қалалардың  біріне  айналған.  Осында  Айша 
бибі кесенесі мен Бабажы қатын кесенесі, әйгілі ең алғашқы 
Тараз моншасы бар. Х-ХІІ ғасырлар – қаланың ең гүлденген 
кезі. ХVІІ ғасырдан бастап бірте-бірте халқы азайып, шағын 
   
                                         
                         
т 
ө 
л  е 
қ  а 
з 
ы  б 
е  к 
е 
р 
а 
с  ы  л 
б 
ө 
г  е  н  б  а 
й 
с 
а  р  б  а  з 
д 
а  р 
 
 
                                   
 
 

116
елді мекенге айналады.
Пойыз  орнынан  қозғалды.  Келесі  станса  қалай 
аталады? Мына сөзжұмбақта үшінші станцияның атауы 
жасырылған.  Берілген  тапсырманы  орындап,  станцияның 
атауын шешеміз.
Сөзжұмбақ «Қазақ тілін зерттеген ғалымдар».
1.  «Жетісу  тарихының  шежіресі»  еңбегін  жазған  ғалым 
кім? 
2. «Тюрколог» сөзінің қазақша аудармасы қалай?
3.  Қандай  ғалым  1884  жылы  Орыс  академиясына  мүше 
болды?
4. В.В.Радлов түрік тілінде төрт томдық не құрастырды?
5. Сауранбаевтың әкесінің аты - ... 
6. Сауранбаев жоғары оқу орындарында не берді?
7. Радлов кіммен бірге Орхон-Енисей жазуын оқиды?
8. Айдаровтың аты - ...
9. Айдаров 10 не жазған? 
Үшінші  стансаның  атауы  –  Түркістан.  Жақсы.  Енді 
Түркістан қаласына байланысты тапсырмалар орындаймыз.
Түркістан тарихы:
ІV – Х ғасырларда – 
   
                                                               
б  а  р  т  о  л  ь  д 
т  ү  р  к  о  л 
о  г 
р  а  д  л  о 
в 
с  ө 
з 
д  і 
к 
т 
і 
н  ә  л  і 
с  а  б  а  қ 
т  о  м  с  е 
н 
ғ 
ұ  б 
а  й  д  о  л 
л  а 
м  о 
н  о  г  р  а 
ф  и  я 
 
 
                                   
 
 

117
ІХ –Х ғасырларда – 
ХІІ ғасырда – 
ХV ғасырдан бастап – 
ІV-Х  ғасырларда  бұл  қаланың  орнында  Шабғар  деген 
үлкен  қала  болған.  ІХ-Х  ғасырларда  ол  жақсы  қалалар 
қатарына қосылып, гүлденеді және осы кезден бастап Иаса 
(Иассы)  деп  аталады.  Ал  ХV  ғасырдан  бастап  Түркістан 
деп  аталады.  «Түркістан»  деген  сөз  «түріктер  мекені,  елі» 
дегенді білдіреді. 
ІV.  Сергіту  сәті.  Мағжан  Жұмабаевтың  «Түркістан» 
өлеңінен үзіндіні мәнерлеп оқу. 
Түркістан – екі дүние есігі ғой,                        
Түркістан – ер түріктің бесігі ғой.                
Тамаша Түркістандай жерде туған             
Түріктің Тәңір берген несібі ғой.                  
V. Мұғалім сөзі: - Пойыз ең соңғы рет орнынан қозғалды. 
Соңғы станса қалай аталады? Мына сөзжұмбақта соңғы 
станцияның  атауы  жасырылған.  Берілген  тапсырманы 
орындап станцияның атауын шешеміз.
Сөзжұмбақ «Кесене».
Ең  соңғы  станция  «Кесене»  деп  аталады.  Жақсы. 
Енді  «Кесене»  тақырыбына  байланысты  тапсырмалар 
орындаймыз.
   
                                                               
т  ү  р 
к  і 
с  т 
а 
н 
ұ 
л 
ы   
ж  і 
б 
е  к 
м  е  д  р 
е  с 
е 
ө  з 
е  н 
м  о 
н  ш  а 
т 
ү 
р 
к  і 
л 
е  р 
 
е 
л 
д 
е 
р 
і