27.Медициналық гельминтология. Гельминтология – паразит құрттаржәне олар тудыратын адам, жануар, өсімдік аурулары туралы ғылым; паразитология саласы. Гельминтология XVIII ғ-дың 2-жартысында қалыптасабастады. ОныңнегізінсалушынемісғалымыК.А.Рудольфиболды. Гельминттерфаунасы, жүйеленуі, даму сатыларытуралыалғашқыдеректер Дания зоологіИ.Стенструп, немісғалымдарыР.Лейкарт, Г.Кюхенмейстер, француз А.Райе, т.б. еңбектерінде (XIX–XX ғ-лар) баяндалған. ҚазақстандаГельминтологияныдамытуісінеК.И.Скрябин (КСРО-дағы Гельминтология негізінсалушы), Е.Н.Павловский, В.А.Догель, Б.Е.Быховский, Р.С.Шульцүлкен үлес қосты. Республикада Гельминтология саласындағыжүйелізерттеулерҚазақөлкелік мал дәрігерлік - бактериология институтында, П.Г.Панова мен Н.В.Баданинніңғылымижұмыстарынанбасталады. Зоология институтында, ТаразқаласындағыК.И.Скрябинатындағы Гельминтология лабораториясында жүргізіледі. Гельминттердің дамуы-дернәсілдікжәнежыныстықкезеңдіекісатыдантұрады. Олардернәсілініңтіршілікерекшелігінесәйкес, дамуыбасқатіріорганизмдердеөтетін (биогельминттер) жәнедамуыорганизмнентыс, сыртқыортадаеркінтіршілікететін (геогельминттер) түрлеріболады. Гельминттердіңадамды, малдықұртауруынашалдықтыратын аскарида, эхинококк, трихинелла, миқұртсияқтытүрлері, ал өсімдіктердігетеродероз, мелоидигиноз, дитиленхозғашалдықтыратынтүрлеріөтеқауіптіжәнеоларжиікездеседі.Медициналық гельминтология ілімі құрттар тудырытын адам паразиттерін зерттейді. Құрттар – көпжасушалы, үш қабатты, екі жақтаулы симметриялы жәндңктер. Адам паразитті құрттарына – жалпақ құрттар және жұмыр құрттар жатады. Олар тудыратын ауруларды – гельминтоздар дейді. Гельментологияның негізін қалауға көп еңбектенген академик К.И. Скрябин болды. Ол 1925 жылы тұңғыш рет дегельментизация түсінігін ұсынды. Қазіргі уақытта адамдар арасында 300 –ге жуық гельминттер түрі бар екені тіркелген. Гельминттер а) барлық құрттар; б) адам мен жануар ағзасында тоғышарлық ететін барлық құрттар; в) адам мен жануар ағзасында тоғышарлық ететін тек жалпақ құрттар; г) адам мен жануар ағзасында тоғышарлық ететін тек жұмыр құрттар
.28.Онтогенездің кезеңдерге бөлінуі.Онтогенез – организмдердің жеке дамуы.
Жасуша ұрықтанған соң организмнің жеке дамуы – онтогенез басталады. Онтогенез екі кезеңге бөлінеді: эмбриондық (ұрықтық) даму және постэмбриондық (ұрықтан кейінгі) даму, яғни организмнің жұмыртқа қабығын жарып шыққаннан кейінгі кезең.
Эмбриология (грекше «embryon» - ұрық, «logos» - ғылым) – организм ұрығының дамуын зерттейтін ғылым.Мысалы, адамның эмбриондық дамуын бейнеролик арқылы тамашалайық. Бластула. Ұрықтанған жасуша, алдымен, екіге, одан соң төртке бөлінеді. Бұдан кейінгі бөліну көлденең бағытта жүріп, сегізге, одан кейін бойлай бөліну мен көлденең бөліну кезектесіп, нәтижесінде, 16,32,64,128,т.б бластомерлерге айналады. Бір қабатты іші қуыс бластулаға айналады.
Гаструла – іші қуыс екі қабат жасушалардан тұратын ұрық. Бұл екі қабат ұрық жапырақшалары деп те аталады. Гаструла сатысындағы сыртқы қабатты – энтодерма немесе сыртқы ұрық жапырақшасы деп атайды. Энтодерманың ішкі қуысы бірінші реттік ішектің, ал оның сыртқы ашылатын тесігі бірінші реттік ауыздың бастамасы болып есептеледі. Эктодерма және энтодерма қабаттарының арасынан үшінші қабат – мезодерма қалыптасады.
Нейрула сатысы кезінде дернәсілдің немесе ересек организмнің жеке мүшелері дами бастайды. Эктодерма қабатынан бірнеше жасушалар бөлініп төмен түседі де, одан жүйке тақташасы түзіліп, ол жүйке түтігіне айналады. Эктодерма қабатынан бокал тәрізді екі көз, тері жабын жүйесі, есту мүшесі және иіс сезу мүшелері пайда болады. Энтодерма қабатынан пайда болған түтіктен ішкі мүшелердің бастамасы, ас қорыту жүйесі, өкпе, бауыр, ұйқыбезі және т.б мүшелер дамиды. Мезодерма қабатынан бұлшық ет, шеміршек, қаңқа, бүйрек және болашақ организімнің қан тамырлары жүйесі пайа болады.
Постэмбриондық дамуорганизімнің жұмыртқа қабықшасын жарып шыққаннан кейін, ал ұрығы құрсақта дамитын сүтқоректілерде туа салысымен басталады.
Достарыңызбен бөлісу: |
