Мазмұны кіріспе 1 КӨмірсутегілік шикізатты өндірудің технико- технологиялық ерекшеліктері

Жекелеген мұнай аудандары бойынша өзіндік құнның құрылымы ұңғымалардың өнімділігін, сондай-ақ олардың тереңдігін белгілейтін жоарыда көрсетілген факторлардың әсер етуі себебінен сол тәрізді әртүрлі болып келеді. Сол не өзге аудандардағы климаттық, экономикалық-географиялық жағдайлармен байланысты болатын факторлар үлкен мәнге ие болады.4-кестеден көріп отырғанымыздай, елдің негізгі мұнай өндіру аудандары бойынша мұнай өндірісі өзіндік құнының құрылымы әртүрлі болып келеді. Мысалы, өзіндік құндағы энергетикалық шығындардың ең жоғары меншікті салмағы (14,8%) Әзірбайжанда байқалуда, онда сығымдағыш және рең сорғылық пайдалану әдістері басым келеді. Батыс Сібірде, Шешен-Ингушетия мен Маңғышлақта бұл шығындардың меншікті салмағы бұл жерде мұнайды өндірудің бүрқақтық әдісінің басым болуының арқасында төмен болып келеді. Қаттардың өнімін арттыру жөніндегі шығындар әртүрлі болып келеді. Мысалы, бұл шығындардың ең жоғары меншікті салмағы Татарстанда, Башқұртстан мен Маңғышлақта байқалуда, онда қаттық қысымды жасанды түрде ұстап отыру үшін қатқа суды тоғыту әдістері кеңінен қолданылады. Азмұнай мен Шешен-Ингушетияда бұл әдістер кеніштердің ерекше геологиялық жағдайларына орай кең тарауға ие болмады. Сол себептен қаттардың өнімін арттыру жөніндегі шығындардың меншікті салмағы бұл жерлерде салыстырмалы түрде төмен болып келеді. Аз мұнайға тән болатын ұңғымалардың ағымдағы жөндеуіне қатысты шығындардың жоғары меншікті салмағы мұнайдың механикаландырылған өндірісінің ең үлкен көлемімен, сондай-ақ сол аудандағы мұнай коллекторларының ерекшеліктерімен байланысты болып отыр.Барлық қарастырылып отырған аудандардағы мұнайдың өзіндік құнында ұңғымалардың өтелуі едәур үлеске ие болуда. Сонымен қатар осы бап бойынша да айырмашылықтар бар. Батыс Сібірде байқалатын амортизацияның ең аз меншікті салмағы сол аудандағы ұңғымалар тереңдігінің аздығымен (бұл олардың басқа аудандардағымен салыстырғанда арзандауына әкеп соқтырады) және бұрқақтық ұңғымалардың басқасынан жоғары өнімділігімен байланысты болып келеді. Айта кететін қызықты жай, Шешен-Ингушетиядағы ұңғымалардың үлкен тереңдігіне қарамастан, мұндағы амортизацияның меншікті салмағы бұл ұңғымалардың жоғары өнімділігіне орай орташа деңгейде болып отыр.

Пайдаланып жатқан қондырғылардың әр типі бойынша жөндеу жұмыстарының қажетті саны келесі формуламен есептеуге болады:

Бұрғылау өнеркәсібінің құрамында орналасқан қондырғыларының негізгі түрлері үшін жөндеу сағаттарының көлемін анықтау үшін қолданылатын нормативтер жобаланған.Жөндеу жұмыстарының саны жөндеу қондырғылары мен цехтың, механикалық шеберхананың және жөндеу-механикалық заводтың жұмыс көлемін бағалау үшін негізгі көрсеткіш болып келеді.Бұрғылау қондырғыларын жөндеу және өңдеу цехы өндірістің басты қызметін орындаудан басқа жұмыстың басқа түрлерін жүргізіп, көптеген қызмет түрлерін көрсетеді және де бұл әр квартал сайын жүргізілетін жұмыс көлемінде және жылдық жобада көрсетіледі.Жұмыс көлемі құндылық тұрғысынан жөндеу жұмысытырының құны қондырғылардың барлық түрі бойынша санына көбейту арқылы анықталады.Турбобурларды жөндеу және өңдеу цехының өндірістік бағдарламасы нақты түрінде турбобур-тәулік (оқпанды двигательдер үшін) және метро-тәулік (бұрғылау құбырларын үшін) арқылы өлшенеді және олардың саны ұңғымаларды бұрғылау жоспар-графигінде берілетін брғылау уақыты туралы мәліметтер негізінде анықталады.

1. 
   сорғышты немесе жеке қондырғыларды ауыстыру;
   
2. 
   бұзылыстарды жою және сорғышты құбырларды бұрап алу;
   
3. 
   сорғышты-компрессорлы құбырлар немесе штангаларды ауыстыру;
   
4. 
   сорғышпен жуу;
   
5. 
   құмды қақпақтарды тазалау және жуу;
   
6. 
   көтеру құбырларында ағып кету жағдайларын жою;
   
7. 
   жұмыс муфталарын, басқару қондырғыларын тексеру;
   
8. 
   көтеру құбырларын тереңдету арақышықтығын өзгерту;
   
9. 
   сорғышты якорьды тазалау;
   
10. 
    пакерді көтеріп, түсіру және т.б.
    

• 
  өнімді қабатын игеру және ашу тиімділігі, мұнайдың алғашқы жоспарланған өнімін қамтамасыз ету;
  
• 
  бағаналардың герметизациясы және қатпарларды тиімді қолдану, кенорынды барлаудың обаланған торына ұңғыма оқпанының нақты түсу.
  

• 
  өндірістік процестің талаптарына сәйкес дайын өнімді, жанармайды және еңбек қондырғыларын тиімді тасымалдау;
  
• 
  траспорттық қондырғыларын және траспортты ұмысшылардың еңбегін тиімді қолдану;
  
• 
  траспорттық және жүктерді түсіру мен жүктеу операцияларын механизациялау мен автоматизациялау;
  
• 
  распорттық операциялардың өзқұндылығын төмендету;
  
• 
  технологиялық және траспорттық операцияларды нақты сәйкестендіру талаптары;
  
• 
  траспорттық қондырғыларды үнемі жұмыс жағдайларында ұстап тұру.
  

• 
  цех аралық траспорт, ол өнеркәсіп территориясы бойынша цехтар мен қоймалар арасында жүктерді тасымалдауға арналған;
  
• 
  цех ішіндегі трранспорт, технологиялық процестің орындалу қызыметіне байланысты жұмыс орындар мен аспаптар арасында еңбек қондырғларын тасымалдау.
  

а) жоспарлы номенклатура мен топ бойынша жеткізілген жүктердің санын ескеру;

ә) жүктерді тию және үсіру жұмыстары бойынша пунктар арасында ішкі өнеркәсіптерде жүктің тасымалдануы;

б) түрлері ойынша траспорттық қондырғылардың қажеттілігі;

в) механизацияланған және қолмен жұмыс істелінетін жұмыстарды бөлу арқылы жүктерді тию мен түсіру жұмыстарының көлемі.

Траспорттардағы негізгі жоспарлы бірліктеріне келесілер жатады:

• 
  жүктер ағаны – екі таратқыш пунктар арасындағы уақыт бірлігінде тасымалданатын жүктердің көлемі;
  
• 
  жүктердің айналымы – белгілі уақыт ішінде өнеркәсіптің ішінде тасымалданатын жүктердің көлемі.
  

R – траспорттың жүккөтергіштігін ескеретін көрсеткіш (R = 0,74÷0,9);

R' – жұмыс күні ішінде әртүрлі қызыметтерді және жанармаймен толтыру уақытын ескеретін көрсеткіш (.R'= 1,1÷1,5);

t – траспорттың бір рейсіне кететін уақыт; сағ;
t=l/υ+l/υ+t_п+t_р (18)
мұндағы, l – белгілі орынға дейінгі жолдың ұзақтылығы, м;

υ, υ' – жүкпен немесе жүксіз машиналардың жылдамдығы, м/мин;

t_п, t_р – жүктерді тию және түсіру жұмыстарына кететін уақыт, мин.

Жүктерді тассымалдау жоспарының тиімді нұсқасын анықтау мақсатында тұтынушыларды өнімдермен қамтамасыз ету үшін тиімді жолды таңдауға көрсететін экономикалық-математикалық әдістер қолдану кеңінен қолданылды.