Бөж тақырыбы: Еңбек өнімділігін арттыру Орындаған

БӨЖ

Тақырыбы: 

Еңбек өнімділігін 

арттыру

Орындаған:

 

Тұрлыбеков Қ.М. ЛД-211

Тексерген:

 

Самиева Г. Т. 

ЖОСПАР :

1.

Кіріспе

2.

Қазақстандағы еңбек нарығында еңбек өнімділігін 

арттыру жолдары

3.

Өнімділікті арттыру барысында заманауи еңбек 

нарығында көптеген мәселелері мен ерекшеліктері 

4.

Қазақстан еңбек нарығының артықшылықтары мен 

кемшіліктері

5.

Қазақстан еңбек нарығында еңбек өнімділігін 

арттырудың келесі шаралары

6.

Орман шаруашылығындағы еңбек өнімділігіне әсер 

етуші факторлар

7.

Қорытынды

8.

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

 

Еңбек  өнімділігін  жоғарылатудың  факторларын,  шарттарын 

және  резервтерін  айыра  білу  қажет.  Фактор  деген  ұғым 

көбінесе  еңбек  өнімділігіне  әсер  ететін  күшті  анықтаумен 

беріледі. Еңбек өнімділігін арттыру факторларының іс-әрекеті 

белгілі  бір  жағдайларда  жүреді,  олар  әр  түрлі  табиғи, 

материалдық – техникалық ерекшеліктермен сипатталады. Бұл 

жағдайлар  еңбек  өнімділігін  арттыру  шарттарын  жасайды. 

Табиғи    шарттар  табиғи  қазбалардың  байлығымен,  жердің 

құнарлығымен,  т.т.  сипатталады;  материалдық  шарттар 

өндіргіш күштердің даму дәрежесімен, тұрғындардың тұрмыс 

деңгейімен 

т.т. 

көрінеді; 

қоғамдық-әлеуметтік 

шарттар 

экономикалық 

құрылыспен, 

өндірістік 

қатынастардың 

сипатымен беріледі.

Сонымен 

бірге 

еңбек 

өнімділігін 

арттыру 

жолдары 

қарастырылады. Еңбек өнімділігін арттыру жолдары деп оның 

факторларының    әсер  ету  бағыттарын,  адамдардың  оларды 

пайдалану тәсілдерін айтады. Мысалы, “техникалық прогресс” 

деген  фактор  өндірісті  механикаландыру,  автоматтандыру, 

электрлендіру, 

химияландыру, 

компьютерлендіру 

т.с.с 

бағыттармен көрінеді.

Қазақстандағы еңбек нарығында 

еңбек өнімділігін арттыру жолдары



«Жаңа он жылдық- жаңа экономикалық өріс- 

Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» Қазақстан 

Республикасының Президентінің халыққа жолдауының 

аясында дайындалған «Өнімділік 2020» мемлекеттік 

бағдарламаның екі бағыт тапсырмалары берілген; 

кәсіпорындардағы басқару және өндірістік 

технологияларды жетілдіру және бәсекелік қабілетті 

жаңа өндірісті құру және үрдістегі өндірісті қайта құру.



Қазіргі жағдайда еңбек нарығы экономиканың және 

әлеуметтік- саяси өмірдің маңызды жоспарлы 

саласының бірі, еңбек нарығында жұмысшы күшін 

құнын, еңбек ақыны көлемін, еңбек жағдайын, білім алу 

мүмкіндігін, кәсіби өсімін бағалайды. Ұлттық еңбек 

нарығы қоғамдық өндірісті қамтиды, әрбір сала 

талаптарының жұмысшы күшіне деген талаптары 

ерекшеленеді.

Өнімділікті арттыру барысында заманауи 

еңбек нарығында көптеген мәселелері мен 

ерекшеліктері 



1)  Қазақстан  еңбек  нарығында  шет  елдік  компаниялардың  үстемі  басым,  олар 

мамандарды  өз  елінен  алып  келеді,  ал  отандық  мамандарды  техникалық  қызметші 

ретінде  ғана  жұмысқа  алады.  Әрине  отандық  мамандардың  жалақысы  шетелдік 

мамандардан төмен болғандықтан, жұмысшылар араздығы мәселесі туындайды. 



2)  Жұмысшы күшіне және мамандарға келесі жоғары талаптар қойылады: 20- 40 жастағы 

адамдар,  жоғары  білім  туралы  дипломы,  магистерлік  деңгейі,  тәжірибесі,  компьютерлік 

бағдарламаларды  білу,  бухгалтерлік  бағдарламарды  білу,  шете  тілдерін  меңгеру  және 

тағы  басқа  талаптары.  Ал  70 000  -  150 000  тенге  жалақысы  ұсынған.  Осы  талаптар 

салдарынан,  40  жастан  жоғары  адамдар  жұмыссыз,  ал,  20-25  жастағы  жастардың 

тәжірибесі  жоқ  деп  жұмысқа  алмайды,  яғни  жұмыссыздық  деңгейі  жоғарлау  мәселесі 

туындайды. 

Жоғары 

білікті 

мамандар 

жалақы 

деңгейімен 

жұмыс 

кестесімен 

келіспегендіктен  шет  елге  кетіп  жұмыс  жасайды.  Мұнда   «Ми  ағымы»  мәселесі 

туындайды.



3)  Еңбек  нарығында  еңбекке  деген  мамандардың  сұранысы  артып  келеді,  ол 

жұмыссыздықтың деңгейінің артқанын білдіреді.



4) ҚР еңбек кодексіне сәйкес жұмыс уақыты 8 сағат 9.00 ден 18.00 ге дейін аралығында, 

бірақ  көптеген  ұйымдарда  (банк,  жоо,  отандық  компанияларда)  жұмыс  уақыты  сағат 

22.00 ге дейін созылады. Сондықтанда, «Кадрлар ағымы» мәселесі туындайды.



5)  Еңбек  нарығындағы  ерекшелігі  ол  халықтың  арыздары  мен  шағымдары,   құжаттарын 

рәсімдеу  мәселелерін  «Электронды  үкімет»  қызметі  интернеттік  жүйе  арқылы  шешуге 

болады. Жұмыссыздар интернет жүйесі арқылы жұмыс табуына мүмкіндік туындады. 



6)  Тұрғындарға  қызмет  көрсету  орталықтары  қызметін  атқара  бастағанда  бюрократия, 

құжаттарды рәсімдеу уақыты деген мәселелері шешілді.

Қазақстан еңбек нарығының 

артықшылықтары мен 

кемшіліктері

Артықшылықтар



Еңбек өніміділігін арттыруға оң 

әсерін тигізетін мемлекеттік 

стратегиялар мен 

бағдарламалардың жүзеге 

асырылуы



Жоғары білікті мамандарды 

дайындауда «Болашақ» 

бағдарламасының жүзеге 

асырылуы



Өндірістік кәсіпорындардың 

қайта құрылуы



Жаңа жұмыс орындарының 

ашылуы



Біліктілікті арттыру 

ұйымдарының көлемінің артуы



Мамандарды дайындауда жоо 

мен өндірістік кәсіпорындардың 

арасында байланыстың болмауы

Кемшіліктер



Жалақының төмен деңгейі



Жұмыс уақытының 

нормасының сақталмауы, 

отандық ұйымдардың еңбек 

шарттарын бұзуы



Мемлекеттік тарапынан шет 

елдік компанияларды қолдауы



Жоғары білікті мамандардың 

шет елге кетуі



Жұмысшыларды ынталандыру 

бірыңғай жүйесінің болмауы



(әсіресе әлеуметтік 

ынталандыру)

Қазақстан еңбек нарығында еңбек 

өнімділігін арттырудың келесі шаралары:

- 

 ҚР еңбек кодексінде бекітілген нормалар мен талаптарды 

ұйымдардың орындауын қадағалау, бұзған жағдайда халықтың 

шағымданатын сенім телефоны жүйесін енгізу. Қазіргі кезде көптеген 

ұйымдар еңбек кодекс нормалары мен талаптарын келесі 

жағдайлармен бұзады: жұмысшылардың жұмыс уақытын созу, 

жалақыны кешіктіру, еңбек ресурстарымен қамтамасыз  етпеу, 

еңбекті қорғау ережелерін сақтамау осы мәселелер жөнінде 

жұмысшылар хабарласуы үшін ҚР еңбек және тұрғындарды қорғау 

министрлігінде сенім телефонын орнату.

-  Өнімділік 2020 бағдарламасын тапсырмасын жүзеге асыру үшін 

 алдымен мамандарды ынталандыру жүйесін қолдану қажет. Сонда 

әлеуметтік, экономикалық ынталандырылған жоғары білікті мамандар 

иннновациялық идеялармен технологияларды ойлап табуға ынтасы 

пайда болады. Алға қойылған мақсатқа жетуге үлес қосады.

-  Елдегі инфляциялық өсім мен баға деңгейіне байланысты 

еңбекақының көлемін ұлғайтуды тарифтік жүйеге енгізу.

-  Ғылыми жобаларды мемлекеттік тарапынан қолдау.

-  Ұзақ мерзімде жұмыссыздарды мемлекеттік әлеуметтік 

қамтамасыз ету, жәрдемақы төлеу.

-  Халықты жұмыспен қамтамыз ету жүйесін жетілдіру.

Орман шаруашылығындағы еңбек 

өнімділігіне әсер етуші факторлар

Аграрлық 

секторды 

құрылымдық 

реформалаусыз 

болмайтыны  анық.  Орман  алқаптарын  әртараптандырудан 

бастап  және  тыңайту,  биоқосымшалар,  селекция  саласында 

жаңа  әзірленімдерді  қосқанда  барлық  саланы  ғылыми-

техникалық және технологиялық қайта жарақтауға дейін нарық 

сұранысына 

сәйкес 

басымдықтарды 

ауыстыру.

Аталған  мақсаттарға  жету  үшін  салада  қандай  шаралар 

қолданылуда? 

Аграрлық 

секторда 

орман 

алқаптарын 

әртараптандыру  тиімді,  қаржы  үнемдейтін,  бірақ  сапалы, 

техникалық  маңыздылығы  жоғары  орман  екпелерін  өсіру 

жүзеге асырылады. 

 

Қазақстандық  аграрлық  сала  ерекше  басымдыққа  ие  –  ол 

өнімнің 

экологиялық 

тазалығы. 

Органикалық 

сектор 

республиканың  аграрлық  секторы  дамуының  қозғаушы  күші 

болып  табылады,  және  оны  рөлі  артып  отырады.  Қазақстан 

АӨК 

активінде 

айналымға 

енбеген 

егістік 

және 

жайылымдардың,  орман  алқаптары  үлкен  әлеуеті.  ҚР  Жер 

ресурстарын 

басқару 

агенттігінің 

мәліметінше, 

қордағы 

жерлер  шамамен  108  миллион  гектарды  немесе  елдің  жер 

қорының  41  пайызын  құрайды.  Ауыл  шаруашылығына 

пайдаланатаны  жерлер  жағымды  табиғи  және  экономикалық 

жағдайларда 

орналасқан. 

Айналымға 

жерлерді 

инвентаризациялау нәтижесінде  4 миллион гектарға жуық жер 

тартылды – бұл республикадағы барлық жерлердің жартысы.

Қорытынды

    

«Мемлекет басшысы индустрияландыру бағдарламасында, 

биылғы Жолдауында еңбек өнімділігін арттыруда 

экономикалық саясаттың маңызды міндеттерінің бірі ретінде 

белгіледі. Еңбек өнімділігі әртүрлі секторлардағы, әртүрлі 

кәсіпорындардағы, әртүрлі өңірлердегі экономиканың 

тиімділігін көрсетеді. Сондықтан да министрліктер мен 

ведомстволардың мақсаттары мен міндеттерін айқындайтын 

барлық бағдарламаларға, барлық құжаттарға еңбек өнімділігі 

мақсатты индикатор ретінде енгізілетін болады.  Бұл бағытта 

қыруар жұмыс күтіп тұр». 

Қорытындылай келгенде, барлық елдер еңбек нарығында 

әртүрлі жұмыспен қамту саясатын жүргізен, сонымен қатар 

Қазақстанда еңбек нарығында еңбек өнімділігін арттыру 

шаралары жүзеге асырылуда. Дегенмен еңбек нарығындағы 

жұмыссыздық мәселесі, төмен деңгейдегі жалақы мәселесі 

шешілген жоқ.  Сондықтанда, мемлекеттік бағдарламалар, 

стратегиялар нақты бір мәселелер бойынша шаралар 

қолдануы тиіс. Жұмыс орындарының еңбек кодексін сақтауын 

қадағалайтын мемлекеттік мекеме функциясын енгізу қажет, 

халықпен жұмыс жасайтын, мемлекет тарапынан ұйымдарға 

жұмысшыларды ынталандыру жүйесін енгізу. 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Меирбеков А.Қ. Кәсіпорын экономикасы. 

/Оқулық/ Алматы: Экономика, 2003 ж

2. Ниязбекова Р.Қ. Кәсіпорын экономикасы. 

/Оқулық/ Алматы: Экономика баспасы, 2008 ж

3. Қаржылық есеп берудің халықаралық 

стандарттары –Алматы: Раритет, 2003-672с

4. «Бухгалтер хабаршысы», № 7-8 (49-50) шілде-

тамыз, 2013 ж

5. Толпаков Ж.С. Бухгалтерлік есеп. /Оқулық/ 

Қарағанды: Қарағанды полиграфиясы,  2009 ж