калибрлеу,  метрологиялық  қызметті  аккредиттеудің  зертханалары

калибрлеу,  метрологиялық  қызметті  аккредиттеудің  зертханалары
құжат
Құжаттың
-   өлшенетін  шамалардың  ақиқаттық  және  нагыз  мәнін,
салыстырмалы
түсініктерді пайдаланудан
сипаттамасымен хатталады
эрекеттегі өзара корреляцияль 
,іқ коэффициентпен хатталады
В  типіндегі  белгісіздік  статистикалықтан  басқа  кез  келген 
басқа  әдістермен  багалануы  мүмкін,.  Олар  дисперсияга  болмаса 
СКО-га  үқсас  шамалармен  хатталуы  керек,  В  типінің  белгісіздігін 
өзара,  сондай-ақ А  типінің белгісіздігімен  де  біріктіру үшін,  себебі 
тек қана осы сипаттамаларды гана пайдалануга болады.
МБМВ-нің санауы бойынша, осы жаңалықтар метрологтардың 
практикалық 
іс-қимылдарына 
таралған 
болуы 
керек. 
Көп 
метрологтардың 
пигылы 
«өлшеудің 
белгісіздігі» 
түсінігін
түсінігінің
керектігін  көрсетеді
Өлшеулердің қателіктерінен,  өлшеулердің белгісіздігіне көшу
Белгісіздікті багалау.
и
и в
т
I
-   жаңа  термин  «белгісіздік»  енгізу  -  өлшеудің  нәтижесімен 
байланысты,  өлшенетін  шамага  негізделіп  танылған  параметрді 
және мәннің дисперсиясын сипаттайтын;
-   белгісіздікті  құрайтындарды  екі  типке  бөлу:  А  жэне  В. 
Жаңадан  енгізілген  топтар  кездейсоқ  және  жүйелілік  қателіктерге
пара-пар емес.
Бөлу  теориялық  жорамалға  емес,  практикалық  ойларға 
негізделген.  А  типіндегі  белгісіздік көптеген  өлшеулердің негізінде  I 
статистикалық  әдістермен  бағалануы  мүмкін  және  орталықтанған
кездейсоқ  шамалардың  -   дисперсиясымен  болмаса  СКО-ның
мүндағы, 
ііа
=8  -   А  типі  бойынша  шығарылған
стандарттық белгісіздікті бағалау;
8= өлшеулердің нэтижелерінің кездейсоқ қателіктерінің СКО;
I
96

0(р)  -   өлшеулердің  нәтижелерінің  шығарылмаған  жүйелік 
қателіктерінің сенімді шекарасы;
у -  өлшеулердің нәтижесі;
піжүйе  -   шығарылмаған  жүйелік  қателіктердің  көздерінің
сандары;
п -  өлшеулердің саны.
К=1,1  Р=0,95 кезіндегі баға
К=1,4 
Р=0,99  В  типі  бойынша  есептелген  стандарттық
белгісіздік;
ис -  ^й\ +и\ 
-
  стандарттық  белгісіздіктің  қосылымының
багасы;
I/2
4 г  ?(»-*) і+
в
тиімді санның еркіндік дәрежесінің багасы;
IIр
  = 
ір
 (Де# )  С/с  -  кеңейтілген белгісіздіктің бағасы.
I 
(№ ч г ) -
  тиімді  санмен  еркіндік  дэрежелі  Стьюденттің
таратылуының квантилі.
нормалды
К=2  Р=0,95 кезінде; 
К=3  Р=0,99  кезінде.
туралы жорамалдау
К=1,65  Р=0,95 кезінде;
К= 1,71  Р=0,99 кезінде;
I/, = д.  -   кеңейтілген белгісіздіктің багасы;
д, -   өлшеулердің қателіктерінің сенімділік шекарасы; 
Р -  сенімді ықтималдық;
{/_ = 
-
 қосынды белгісіздікті бағалау;
7.
р |
2Р-
 нормалды таратылудың квантилі.
д, 
;  1=2;  1=3.
4.4 Өлшеулердің белгісіздігі
Белгісіздік 
(өлшеулер)
 
-   ол 
өлшеулердің  нәтижесімен 
байланысты, 
магналардың 
шашырандылығын 
сипаттайтын, 
елшенетін  шамаға  негізделіп  тіркелуі  мүмкін  болатын  параметр. 
Белгісіздік  өлшеулерді  жүргізген  кезде  алынган  нэтиженің 
қаншалықгы  өлшенетін  шаманың  багасының  сенімді  мөлшерлік

шамасы 
болатындығында. 
Белгісіздік 
бірдей 
өлшенепн 
шамалардың  өзара  болмаса  эталондық  мағналарымен  эртүрлі 
өлшемдердің нәтижелерін салыстыруға мүмкіндік туғызады.
Белгісіздік  өлшеулерден  соң  өлшенетін  шамалар  туралы, 
өлшеулердің  сапасына,  олардың  дэлдігіне  жэне  өлшеулердің 
нэтижелерінің  сенімділігіне  деген  көзқараспен  біздің  біліміміздің
деңгейін анықтайды.
Стандарттыц  белгісіздік  -
  стандарттық  ауытқу  сияқты
көрсетілген өлшеулердің нэтижелерінің белгісіздігі.
Қоспалы 
стандарттыц 
белгісіздік
 
— 
өлшеулердің 
нэтижелерінің  стандарттық  белгісіздігі,  қашан  басқа  шамалардың 
біраз 
мағыналарынан 
нәтиже 
алынғанда, 
мүшелердің 
қосындысының  оң  квадраттық  түбіріне  тең,  жэне  де  мүшелер 
дисперсиялары болмаса, ол басқа шамалардың өзгеше түрі болады.
А  типі  бойынша  белгісіздікті  багалау
  —  бақылауларға 
статистикалық талдау арқылы белгісіздікті бағалау әдісі.
В  типі  бойынша  белгісіздікті  багалау  —
  біраз  бақылауларды 
статистикалық  талдаудан  гөрі  белгісіздікті  багалау  эдісінің  басқа
тәсілімен жүргізу.
Кеңейтілген 
белгісіздік
 
-  
өлшеулердің 
нэтижесінің 
айналасындағы аралықты  анықтайтын,  оның  шегінде,  мағналардың 
таралуының  көп  бөлігінің  болуын,  олар  жеткілікті  негізбен 
өлшенетін шамаға тіркелу мүмкіндігін күтуге болатын шама.
Қамту 
коэффициенті
 
-  
стандарттық 
белгісіздіктің 
қосындысын,  кеңейтілген  белгісіздікті  алу  үшін  көбейтуші  ретінде 
пайдаланатын сандық коэффициент.
Жалпы жагдайлар
Әдетте  өлшеулердің  нэтижесі  өлшенетін  шаманың  мағнасын 
бағалау  болады  жэне,  сонымен  қатар,  ол  толық  болады,  тек  қашан 
өлшенетін шаманың мағнасы, бағаланған белгісіздіктің мағнасымен 
қатар жүреді.
Кейбір  өлшенетін  шаманың  мағнасын  бағалаудың  бүкіл 
үдірісі  жэне  оның  белгісіздігіне  сөзсіз  еріп  жүруін,  келесі  8  кезең 
түрінде көз алдыға келтіруге болады:
1) Өлшеулерді хаттау және оның моделін жасау;
2) Кіріспе 
шамалардың 
мағналарын 
жэне 
стандарттық
белгісіздігін бағалау;
3) Коррекцияларды талдау;
4) Белгісіздіктің қаржысын жасау;
98