М. С. Кульгильдинов К. Ә. Жүсіпов Р. Ә. Қозбағаров Көлік техникасын өНдіру және жөНдеу техНоЛоГИясы негіздері оқулық

82
уақыт нормасы (даналық уақыт).
Өңдеудің кез келген нұсқасын 
жобалауда уақыт нормасын азайтуға мақсат қою керек, бұған негізгі 
уақытты t
н
және көмекші уақытты Т
к 
азайту арқылы қол жеткізуге бола-
ды. Даналық уақыт төмендегі теңдеулермен анықталады:
t
t
t t t
t
g
k
t
y
p
H
= + + + +
;
(2.14)
t
t
g
o
n
=
+ + +
(
)
1
100
a b g
мұндағы, 
t
н
– негізгі технологиялық уақыт (есептеулермен 
анықталады);
t
k
– көмекші уақыт (нормативтер бойынша қабылданады);
t
t
, t
y
, t
p
– сәйкесінше техникалық, ұйымдастырушылық және 
үзілістерді реттеу уақыттары (оперативті уақыттан пайызбен алынады: 
t
on
= 
t
н
+ 
t
k
):
a
, 
b
, 
g
– сәйкесінше техникалық, ұйымдастырушылық және 
жұмыстағы үзілістерді реттеу уақыттарын анықтау коэффициенттері 
(
a
= 6%, 
b
= 0,6...8,0%, 
g
= 2,5%). 
Негізгі уақыт
t
н
= 
L
i
/ 
S
m
; (2.15)
мұндағы, L – асапаптың жылжуының есептік ұзындығы; і – берілген 
өтпедегі жұмыстық жүрістер саны. 
Есептік ұзындық 
L
= 
l
1
+ 
l
2
+ 
l
3
+ 
l
4
(2.16)
мұндағы, 
l
1
, 
l
2
, 
l
3
, 
l
4
– сәйкесінше өңделетін беттің, кесетін беттің, 
аспап кіруінің және байқау жоңқасын алудың (бірліктік өндіріс үшін) 
ұзындықтары. 
Көпаспапты өңдеуді жобалау кезінде белгілі бір операцияны орын-
дау үйлесімді болу үшін аспаптардың қажетті саны болуы мүмкін.
Операцияны орындауға қажетті негізгі уақыт оны құру сұлбасына 
байланысты болады, ал бұл сұлбаны таңдау едәуір көлемде деталь 
размері мен оны шығару санына тығыз байланысты. Бір дайындама-
ны өңдеу және технологиялық өтпелерді рет-ретімен орындау кезіндегі 
негізгі уақытқа барлық өтпелерді орындау уақыттарының жиынтығы 
кіреді: 
t
t
H
H
i
i
n
=
=
∑
1
; (2.17)
Өңдеуді параллель сұлбамен жүргізген кезде операцияның негізгі 
уақыты бетті өңдеу бойынша бір лимиттелген (ең ұзақ) өтпемен 
анықталады: 

83
t
н
= 
t
н
· 
л
; (2.18)
Дайындама беттерін өңдеуді бір мезгілде бірнеше операциялар-
да жүргізуге мүмкіндік беретін параллель-тізбекті сұлба кезіндегі 
операцияның негізгі уақытына біртіндеп рет-ретімен орындалатын 
позициялардағы лимиттелген өтпелер жиынтығы кіреді:
t
H
i
n
=
=
∑
1
t
н
·
л
·
і
; (2.19)
Сериялы өндірісте детальдар партиясын дайындаудың еңбек 
сыйымдылығы: 
Т
парт
 
= 
T
g – a
t
g
n
g
; (2.20)
мұндағы, 
T
g–a
– сызбамен танысуға, жабдықтарды дайындауға, қоймадан 
алып, жұмыс соңында қайта тапсыруға қажетті дайындау-аяқтау 
уақыты; 
n
g
– партиядағы детальдар саны. 
Даналық-калькуляциялық уақыт нормасы:
T
t
T
n
g k
g
g a
g
−
−
= +
(
)
/
; (2.21)
Технологиялық үдерісті жетілдіру үшін операцияға жұмсалатын 
уақыт нормасын қысқарту 
У
у.н
, %:
У
у.н 
=
−
(
)
⋅
t
t
t
g
g
g
2
1
1
100
/
; (2.22)
мұндағы, 
t
g
1
, 
t
g
2
– салыстырылып отырған операциялардың уақыт нор-
малары. 
Еңбек өнімділігінің өсуі, %: 
q
= 
У
у.н
/(100 – 
У
у.н
); (2.23)
Дайындамаларды партиямен өңдеу кезінде операцияға жұмсала-
тын уақыт нормасын қысқарту, %;
У
у.н 
=
−
T
T
T
napm
napm
napm
1
2
1
; (2.24)
мұндағы, 
Т
парт
1
, 
Т
парт
2
– салыстырмалы нұсқалардағы детальдар 
партияларының еңбексыйымдылығы.
Кесу режимдері нормативтік құжаттарды қолдану арқылы 
анықтамалар бойынша тағайындалады. Өңдеудің әр түріндегі 
уақытты анықтауға қажетті есептік формулалар 2.1-кестеде 
келтірілген [19].

84
2.1-кесте

жүктеу 5,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: