М. Е. Лобашев к. В. Ватти

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	182/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 178 179 180 181 182 183 184 185 ... 275

Lobashev

4. ГЕНЕТИКАЛЫҚ ИНЖЕНЕРИЯ
Трансформация,  трансдукция  және  кері  транскрипция,  бакте-
риялардан  плазмидтер  мен  эписомаларды  табу,  генетикалық  кодты,
белок  синтезінің  механизмін  талдау  секілді  құбылыстар-ды  ашу
клеткалардың  молекулалық  реконструкциясы  сияқты  міндеттерді  алға
қоюды  шындыққа  айналдырды,  ал  бұл  саладағы  іс  жүзіндегі  табыстар
генетикада  жаңа  бағыт  —
генетикалық  инженерияның
тууына  себепші
болдьиГендік  инженерияның  бо-лашағы  шексіз:  адамдарды  «ауру»
гендерді  сау  гендермен  ал-мастыру  жолымен  емдеу,  ауа  азотын  сіңіретін
өсімдіктерді  шы-ғару,  белгілі  бір  өнімділік  беретін  жануарларды  шығару
және т. с. с. Қазіргі генетиканың табыстары өте зор. Г. X. Қорана ала-нинді
транспорттық  РНК-нын,  клеткада  қызмет  атқармаған  генінің  және  ішек
таяқшасының  клеткасына  енгізгенде  калыптьг  қызмет  атқарған
тирозинді  транспорттық  РНК  генінің  «жартылай  химиялық»  синтезін
жүзеге асырды. т-РНК
гпир
геніндегі. нуклеотидтердің жүйелілігі 1967 жылы
?чықталған  болатын.  Генкің  синтезі  бірнеше  кезеңде  жүзеге  асырылады.
Алдымен нуклеотидтердің шағын жүйелілігі (10—15) сиытезделді. 40 шақ-
ты  фрагмент  алынған  соң  оларды  ферменттердің  (лигаза)  жәр-демімен
біріктіріп,  126  нуклеотиді  бар  молекула  —  геннің  өзІ  және  екі  реттеуші
учаске  —  геннің  жүмысын  инициалаушы  про-мотор  (52  жүп)  және  ген
жүмысының аяқталуын анықтайтын терминатор (нуклеотидтердің 21 жүбы)
алынды.
Кері  транскрипцияның  ашылуы  генетиктерге  генді  синтездеу-дің  жаңа
әдісін  берді,  мүның  жәрдемімен  адам,  кролик,  тышқан  мем  үйрек
гемоглобинінің ғеидсрі, сондай-ақ, басқа да гендер синтезделді.
Генетикалық  инженерияның  теоркялық  мүмкіндіктері  шек-сіз.
Практикада  қол  жеткен  табыстар  адамзатты  бұрынғыдан  да  қуатты  ете

түседі.  Алайда  кез  келген  қару  сияқты,  генетикалық  инженерия  да  оның
табыстарын  зүлымдық  мақсатқа  қолданатын  болса,  адамға  орасан  қайғы-
қасірет әкелуі мүмкін. Мәселен, ауру туғызатын микроорганизмдерді қолдан
жасау,
«зиянды»
гендердің
бір
организмдерден
екіншілеріне
трансгрессиялануын  жүзеге  асыру  және  т.  с.  с.  адам  үшін  кауіпті  болуы
мүмкін. Сон-дықтан адамзаттың алдында өте жауапты міндет: бір жағынаиГ
генетикалық  инженерия  саласында  табыстарға  жету  және  екі)н-ші
жағынан, бүл табыстарды адамзатқа қарсы қолданудан се-німді түрде қорғау
міндеті  түр.Тұқым  қуалау  информациясы  ДНК  молекуласындағы  нукле-
отидтердін,  жүйелілігінде  кодпен  белгіленген  және  амин  қышқылдарының
полипептидтік тізбектегі жүйелілігін айқындайды. Рибосомаларда белоктың
синтезделуі  ДНҚ-ның  тікелей  қатысуын-сыз  өтеді,  ДНҚ-дан  белокқа
берілетін информацияны и-РНК (геннің алғашқы өнімі) жеткізеді.
Белгілердің генетикалық өзгергіштігі ДНК нуклеотидтерінің түсіп қалуы,
қосылуы, орын ауыстыруы және алмасуы есебінен жүйелілігінің өзгеруімен
анықталады.
V б ө л і м   Жыныс генетикасы

Жыныс  проблемасы,  яғни  аталық  және  аналық  особьтардың  дамуын
анықтайтын механизмдер жөніндегі мәселе көне заман-да-ақ пайда болған.
Мұның  себебін  оның  практикалық  маңызы-нан  іздеу  керек.  Алайда  бұл
проблема  осы  уақытқа  дейін  акту-алды  әрі  түпкілікті  шешілмеген
проблемалардың  бірі  болып  қалуда.  Оны  шешудің  практикалық  қана  емес,
сондай-ақ  тео-риялық  маңызы  да  бар.  Ол  организмнің  онтогенездегі
күрделі  белгілерінің  бірін  анықтаудың  және  оның  қалыптасуының  гене-
тикалык  механизмін  ашуға  мүмкіндік  береді,  сондай-ақ  бір  жа-ғыиан,
белгілер  мен  қасиеттерді  дискретті  анықтаудың  арақатынасы  жөніндегі,
екінші жағынан организм мен генотиптің біртұтастығы жөніндегі мәселені
анықтауға септігін тигізеді.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 178 179 180 181 182 183 184 185 ... 275