«ҰЛТТЫҚ РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ДАМЫТУ МАҚСАТЫНДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР»
атты республикалық ғылыми-тәжірибелік симпозиумының материалдар жинағы
35
ӘОЖ 001.374.37
ТЕРМЕБАУ ӨНЕРІНІҢ ПЕДАГОГИКАДАҒЫ МАҢЫЗЫ
Кәкейқызы Қ., Сулейманова Ж.Е., Нүсіпқан Қ.
«Әймен» ОМ, МЖДШО ММ, Еңбекшіқазақ ауд., Тескенсу ау-ы, Жамбыл ат. ОМ, Алакөл
ауд., Ынталы ОМ, МЖДШО ММ, Алматы обл.
Қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық мәдениетінің, материалдық
қазынасының қомақты бөлігі ол – термебау өнері. Халық өнерінің тамыры халықтың өмір
сүру салтымен, ал өмір сүру салты ұлттардың шаруашылық дәстүрімен тығыз байланысты.
Қазақ халқының термебау өнері көне заманғы тарихымен бірге дамып, біте қайнасып келе
жатқан бай қазына. Оның бір ұштығы Орта Азия халықтарының және басқа халықтармен де
ұштасып келе жатыр. Қазақтың қолөнерінің өмірге келуі, оның көшпелі өмірімен тығыз
байланысты. VІІ ғасырда үйшілік, ұсталық ХV ғасырда зергерлік, ХVІІІ - ХХ ғасырда
өрімшілік, тігіншілік, егіншілік т.б пайда болды. Құрақ өнерінің шығуына өткен ғасырлардан
келе жатқан мозайкалық композицияның, ежелгі түрткі мәдениетінің болғанын жоққа
шығармайды. Этонгарфия халықтардың тұрмысындағы ұлттық ерекшелігіне, салт –
санасына, әдет – ғұрпына басқа халықтармен салыстыра көңіл аударып, жалпы сол халықтың
мәдениетінің нақты даму жолын анықтайды. Әр халыққа тән белгі - олардың елеулі
тұрақтылығы, әдетте көптеген ғасырлар бойы сақталған. Міне сондықтан «Термебау»
өнерімен тек қазақ халқы айналыспаған басқа ұлттардың мәдениетінде өзіндік орны бар.
Мұндай өнердің тарихы бертінгі ХVІІІ ғасырда емес, сонау ертеде, қазақ халқында пайда
болғанын солардың бірі білсе, бірі біле ме екен? Қазақта бұл өнер - «Термебау» деп аталады.
Оқушыларға термебау өнерін үйретудегі өнер пәнін оқытуға дайындау әдістемесі арқылы
мектеп оқушыларының көркемдік білім алуына эстетикалық тәрбиесінде ұтымдылығын зерттеу
жұмыстары мынадай міндеттерді анықтауға мүмкіндік туғызды:
1. Мектеп оқушыларын өнер пәнін оқытуға дайындау әдістемесі арқылы көркемдік білім
беруді ұйымдастыру үшін көркемдік білім беру үрдісінен, термебау өнерінен оқу мен тәрбие
жұмыстарын жоспарлау, ұйымдастыру және оны талдау туралы білімдерді меңгерту қажеттігін
көрсетті. Мектеп оқушыларын өнер пәнін оқытуға дайындау әдістемесі оқушыларды арнайы
әдістемелік білім мен іскерліктерін менгерту дайындығынан өткізу қажеттілігі;
2. Мектеп оқушыларына термебау өнерін оқытуға дайындаудың әдістемесіндегі шешуші
фактор «Термебау» әдісін оқыту атты оқушыларға арналған бейне файлдар арқылы практикалық
сабақтарды көрсетудің элективті курсын ұйымдастыру болып табылады. Курс мазмұны мектеп
оқушыларын термебау өнеріне үйретуге дайындау әдістемесі, оны оқытудағы теориялық және
практикалық тұрғыдағы басты бағыттары, көркемдік білім берудің тарихы, өнер тарихын
мектепте оқытудың мақсаттары мен міндеттері және осы заманғы педагогикалық талаптар, өнер
шығармаларын қабылдаудың өнертанымдық негіздері, өнерді оқытудың әдістемелік негіздерін
ұйымдастыру әдістері болып негізгі төрт бағытты қамтитынын көрсетті.
Мектеп оқушыларын термебау өнеріне дайындау оқу үдерісін мақсатты түрде
ұйымдастыру, өз бетінше жұмыс жасай алатын шебер дайындау міндетіне бағындыру, үйрету
ісінде оқушыларға өзін-өзі бақылай алу және өз жұмысын өзі ұйымдастыра алу деңгейін
арттыратын белсенді білім беру мен тәрбиелеу формаларымен байытуды қажет етеді.
Термебау өнерін оқыту әдістемесі педагогика ғылымының қазіргі кездегі көкейкесті
мәселелерінің бірі ретінде, оның негізгі ұғымдары мен түсініктерінен құралады.
Педагогикалық әдебиеттерде әдістеме белгілі-бір мақсат қойып орындалуы жоспарланған
білім көздерін менгеру жолындағы оқушылардың іс-әрекеттерінің мазмұны, кезеңдері,
формалары және олардың жеке әдістері түрінде түсіндіріледі. Оқушыларды әдістемелік іс
әрекетке дайындаудың негізгі ұғымдары-әдістемелік тұрғыда оқыту, тәрбиелеу және жеке
шығармашылық тұлға ретінде дамыту болып табылады. Оқушыларды термебау өнеріне
дайындау әдістемесі-оқыту мазмұнын жоспарлау, оқыту үдерісін басқаруды жоспарлау,
«ҰЛТТЫҚ РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ДАМЫТУ МАҚСАТЫНДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР»
атты республикалық ғылыми-тәжірибелік симпозиумының материалдар жинағы
36
оқыту нәтижесін бақылау, оқыту әдістерін жобалау, білім беру жобасы, білім беру әдістерін
классификациялау т.б. ұғымдарын біріктіреді.
Мектеп оқушыларын термебау өнеріне үйретуге дайындау әдістемесінде қажетті
оқушының алғашқы әдістемелік білімдер жүйесі-өнер пәнін оқыту әдістемесі пәні арқылы
оқытудың қазіргі жағдайына диагностика жасау әдістері, оны жоспарлау әдістері,
ұйымдастыру әдістері және ұйымдастырылған іс шараларды талдау әдістері туралы
білімдерімен айқындалады.
Сондай-ақ мектеп оқушыларының көркемдік білім алуына эстетикалық тәрбиесіне
болашақ мұғалімдерді дайындау әдістемесінің ұтымдылығын зерттеу мынадай міндеттерді
анықтауға мүмкіндік туғызды:
1. Мектеп оқушыларын термебау өнеріне үйретуге дайындау арқылы көркемдік білім
беру үдерісін ұйымдастыру, қазақтың қолөнеріне оқу мен тәрбие жұмыстарын жоспарлау,
ұйымдастыру және оны талдау туралы білімдерді меңгерту қажеттігі туындайды. Оқушылар
арнайы әдістемелік білім мен іскерліктерін менгерту дайындығынан өткізу қажеттігі
туындайды.
2. Оқушыларды сәндік қолөнерге оқытуға дайындаудағы шешуші фактор «Термебау
өнерінің технологиясы» атты болашақ мұғалімдерге арналған элективті курсты ұйымдастыру
болып табылады. Факультативті курс мазмұны өнер пәнін мектепте оқыту әдістемесін
оқытудағы теориялық және тәжірибелік тұрғыдағы басты бағыттары, көркемдік білім
берудің тарихы, өнерді мектепте оқытудың мақсаттары мен міндеттері және осы заманғы
дидактикалық талаптар, өнер шығармаларын қабылдаудың өнертанымдық негіздері мен
өнерді оқытудың әдістемелік негіздері, ұйымдастыру әдістері болып негізгі төрт бағытты
қамтитынын көрсетеді.
Мектеп оқушыларын «Технология» пәні арқылы термебау өнерін оқытуға дайындау
әдістемесі арқылы көркемдік білім беруге дайындаудың ұсынылған әдістемесі негізінен үш
бағдарламаны бір жүйеге біріктірді;
1. «Термебау өнері» жоғарғы сынып оқушыларына арналған элективті курс
бағдарламасы;
2. «Термебау өнері» оқушыларға арналған өздік жұмыс тапсырмасы;
3. «Термебау өнері» атты оқушыларға арналған өнертанымдық негіздері мен
көркемдік білім берудің педагогикалық іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруды
қамтамасыздандыратын бағдарламасы.
Жоғарғы сынып оқушыларын «Қолөнер» пәнін оқытуға дайындаудың дидактикалық
шарттары мыналар;
- қолөнер пәнін мазмұндық түрде қамтамасыз ету;
- «Қолөнер тарихы мен теориясы»;
- «Қолөнерді оқыту әдістемесі» пәндерінің бағдарламасын жасау сол бойынша
дәрістік, тәжірибелік сабақтар өткізу;
- «Педагогикалық іс тәжірибе» бағдарламаларына қосымшалар енгізу арқылы
мектептегі қолөнер пәнінен сабақтар мен сабақтан тыс тәрбиелік іс шаралар ұйымдастыру;
- «Қолөнер пәнін оқыту әдістемесі» атты элективті курс бағдарламасын жасау және
оның сабақтарын өткізудің әдістемесін карастыру.
Мұғалімнің оқушыларды құрақ өнеріне баулуға ұйымдастырушылық қамтамасыз ету
жолдары:
- мұғалімнің нақтылы жасаған жұмыстары;
- өнер мұражайларына экскурсиялар ұйымдастыру;
- тренинг, тест тапсырмалары;
- өнер туралы пікір алысу, баяндама, нұсқау, кеңес беру, сауалнама, конференция,
семинар, дебат;
- көрме жұмыстарын ұйымдастыру;
- Әдістемелік қамтамасыз ету;
