ІІІ. Зертханалық жұмыс №2
Рефлекс доғасы бөліктеріне сәйкестігін көрсетіңдер.
1. Рецептор.
2.Қимыл-қозғалыс жүйке ұштары.
3.Нейронаралық синапс.
4.Сезімтал жүйке талшықтары
5. Қимыл-козғалыс жүйке талшьщтары
|
а)қозуды жұмыс мүшесіне өткізеді;
ә) қозуды жұмыс мүшесіне береді;
б) ішкі мүшелерге тітіркенуді қабылдайды;
в) бір нейроннан басқасына жүйке импульсін береді;
г) қозуды ж.ж орталық бөліміне өткізеді;
ғ) сыртқы ортадан тітіркенуді қабылдайды.
|
ІV. §14.
V. Сұрақтарға жауап беру.
Бүгу рефлексі нөтижесінде колды тартып алу
Нейрон дегеніміз не?
2.Мидың сұр заты жене ақ заты неден құралған?
- (^ерік-жасушалар қандай қызмет атқарады?
1 Кандай жүйке жасушасын сезімтап нейрон
дейді? 5 Қимып-қозғалыс нейрон қызметі қандай?
2-зертханалық жүмыс
6 . Арапық нейрондар жұйке импульсін өткізуде қандай рөп атқарады?
7. Қандай жүйке импупьстері бір жүйке жасушасынан екіншісіне беріледі?
8. Жүйке импульстері бүлшық ет талшықтарына қалай беріледі?
9. Рефлекс дегеніміз не?
10. Рефлекс доғасы деген не?
Тізе рефлексін зерттеу және тәжірибе жүзінде тізе рефлексін бақылау
Бір окушы орындьщқа аяғын бірінщ үстіне бірін қойып, яғни аяғын айкастырып отырады. Екінші окушы резеңке балғамен немесе алаканның кырымен тізенің төменгі бөліғін жайлап үрады. Осы кезде сідір жалғамасында пайда болған козу санның алдынғы кабырғасыньщ бүлшык етіне беріледі де, аяк тізе буынынан бүгіліп, алға жоғары қарай тебіледі. Бүгілу сезімтал және кимыл-козғалыс нейрондар есебінен болады, сондықтан тізе рефлексі деп аталады.
Рефлекс доғасының суретін салындар. Оның бөліктерін түрлі түсті бояумен корсетіңдер. Бүл жүмысты түрлі түсті кағаздан аппликация (жапсырма) түрінде де жасауға болады.
Биология. 8-сынып. 26. 10.2009.
Сабақтың тақырыбы: ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ БӨЛІМДЕРІ
Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды жүйке жүйесінің құрысы мен қызметтерімен таныстыруды жалғастыру .
2. Оқушылардың танымдылық қабілетін арттыра отырып,дене құрылысын толық білу.
3.Оқушыларды еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу
Сабақтың типі:Жаңа сабақ
Сабақтың түрі: ақпараттық
Сабақтың әдісі: слайдтармен жұмыстар, трек-сызба құру.
Сабақтың пән аралық байланысы: математика
Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызбалар. Сызба-нұсқалар «жүйке жүйесінің құрылысы»
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. Бекіту.
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын сұрау
І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу, Сабақ мақсатымен таныстыру.
Жүйке жүйесін орналасуына қарай орталық және шеткі деп бөледі. Орталык, жүйке жүйесін ми мен жұлын, ал шеткі жүйке жүйесіне жүйкелер, жүйке түйіндері мен жүйке ұштары жатады . Жүйке деп ми мен жұлыннан шығатын жүйке жасушаларының ұзын өсінділерінің шоғырын айтады. Шоғыр жүйке қабығын түзетін дәнекер ұлпасымен жабылған. Жүйке түйіндері — орталық жүйке жүйесінен тыс нейрон денелерінің шоғырлануы (жиналуы). Жүйке жүйесінің бір бөлігі қаңқа бұлшық еттерінің жұмысын реттейді, бұл сомалық деп аталады. Ол организмнің сыртқы ортамен байланысын қамтамасыз етеді. Ал жүйке жүйесінің вегетативтік деп аталатын басқа бөлігі ішкі мүшелердің жұмысын реттейді.
Жұлынның құрылысы. Жұлын омыртка бағанасының ішінде орналаскан. Ол сопақша мидан басталады, массасы 35— 39 г, ұзындығы 42—45 см, диаметрі, 1 см ақ цилиндр тәрізді болады. Жұлынның алдыңғы және артқы жақтарында оны оң және сол бөлікке белетін жүлге (борозда) орналаскан. Ол жұлын сұйықтығына толы. Жұлын ақ және сұр заттан тұрады. Сұр зат ортасында орналасқан ж\е ол қанатын жайған көбелек тәрізді. Сұр затты қимыл-қозғалыс және аралық нейрон денелері құрайды. Ақ зат май қабығымен — миелинмен қапталған өсінді болып табылады. Жұлын сұр затының алдынғы бөлігінде ("көбелектін" ал-дыңғы қанатында) атқарушы нейрондар, ал артқы бөлігі мен орталык өзек жанында аралық нейрондар орналаскан.
Жұлын 31 сегменттен тұрады. Әрбір сегменттен аралас жүйкені құрайтын алдыңғы жөне арткы екі тамыршадан баст-латын аралас жұп жұлын жүйкелері шығады. Алдыңғы тамыршаларды қимыл-қозғалыс
талшықтары, ал артқы тамыршаларды сезімтал талшықтар құрайды.
Жұлын екі негіз рефлекстік және ө кізгіш қызмет amқарады.тамыршаларда сезімтал нейрон денелерінен күралған төмпешіктер — жүйке түйіндері болады.
Жұлынның қызметі. Жүйкелер жұлынның мойын және кеуденің жоғары бөлігінің сегменттерінен бас, қол бүлшық еттеріне, кеуде қуысындағы мүшелерге, жүрек пен өкпеге бағытталады. Кеуде мен белдің қалгған сегменттері құрсакқ қуысындағы мүшелер мен дене бүлшық еттерін басқарады, ал жұлынның белден темен және сегізкөз сегменттері аяқ бұлшық еттері мен құрсақ қуысының төменгі бөліктерін
Ж үйке талшықтарының шоғыры
Жұлын екі негізгі:1. рефлекстік .өткізгіш қызмет аткарады.
1.. Мысалы, аяк-қолдың бүгіліп, жазьілуы, қолды тартып алу, тізе Рефлексі, 2. сондай-ак ми бакылайтын күрделі рефлекстер, т.б. Әрбір доғасы жұлынның белгілі орталығы — жүйке орталыгы арқылы өтеді. Жуйке орталыгы — мидың белгілі бөлігінде орналаскан ж\е қандай да бір мүшенің немесе жүйенің қызметін реттейтін жүйке жасушаларының жиналуы (27-сурет). Жұлынның жүйке орталығы рецепторлармен және мүшелермен байланысқан.Жүйке импульстері ішкі мүшелер мен тері рецепторларынан жұльшның ақ затымен мига, ал импульстер мидан жұлынныңқимыл-қозғалыс (атқарушы) нейрондарына бағытталады.
Б ұл — жұлынныц өткізгіш қызметі.
Жүйке талшығының шоғыры
Жүйке қабығы
ІІІ.
Жүйке жүйесінің бөлімі н\е оның бөлігі
|
Құрылысы мен атқаратын қызметі
|
Ми
|
|
Жұлын
|
|
Шеткі жүйке жүйесі
|
|
Сұр зат
|
|
Ақ зат
|
|
Жұлын тамыршалары
|
|
Аралас жұлын жүйкелері
|
|
Нейрондар қызметі
|
Нейрон түрлері
|
1 Тітіркенуді жүйке импульстеріне түрлендіреді.
|
а) сезімтал;
ә) аралық;
б) қимыл-қозғалыс
|
2 Миға ішкі мүшелер мен сезім мүшелерінен жүйке импульстерін береді.
|
3 Мида бір нейроннан екіншісіне жүйке импульс-терін беруді жүзеге асырады.
|
4. Оларды бұлшык етке, бездерге және баска аткарушы мүшелерге береді.
|
|
Жауап жазу
ІV. §15.
V. Сұрақтарға жауап беру.
Мына сұрақтарға жауп беріңдер.
1. Жұлынның құрылысы қандай?
2. Жұлынның ақ және сұр заты дегеніміз не?
3. Жұлынның ақ және сұр заты қалай орналасқан?
4.Жұлын тамыршасы қалай аталады? Олар не
құрайды?
5. Жұлыннан қанша жұп аралас жұлын жүйкелері таралады?
6.Жұлында жұлын өзегі қалай орналасқан? Ол неге толы?
7. Қандай рефлекс доғасы жұлын арқылы өтеді?
Ойланып, жауап беріңдер
Жұлынның арткы тамыршалары закымданганда адам өзін калай сезінеді? Алдыңғы тамыршалары закымданса ше?
Жұлын жарақатының салдары қандай?
32-сурет. Мидың басты аймақтары
Қимыл-козғалыс
Күрделі ойлау
Сейлеу
1. Ми қайда орналасқан?
2. Ми қандаи бөпімдерден түрады?
3. Ми діңінің қүрамына қандай бөлімдер кіреді?
4. Жұлын мен ми діңі қызметінің үқсастықтары
5. Сопақша ми қызметі қандай?
6. Көпір қандай қызмет атқарады?
7. Орталық ми қызметін атаңдар.
8. Мишық қандай қызмет атқарады?
мен аиырмашылықтары недеі
Достарыңызбен бөлісу: | 
