«УТВЕРЖДАЮ» Ректор ПГУ им. С. Торайгырова

Орындаушылық өнер кафедрасы

Тәмәмдаушы біліктілік жұмысының

тақырыптары және әдістемелік нұсқау
050106 Музыкалық білім беру

Павлодар

1. 
   Тәмәмдаушы біліктілік жұмысына жалпы талаптар
   

Тәмәмдаушы біліктілік жұмысын жазып, қорғау үшін, оқу жоспары мен бағдарламаны ойдағыдай орындаған студенттер босатылады.

Кафедрада тәмәмдаушы біліктілік жұмысы ғылыми жетекшісімен студент бірлесе жазады. Тәмәмдаушы біліктілік жұмысы – бұл өзіндік ғылыми тұрғыдағы материалдар; мәселенің теориялық материалы мен тәжірибе ізденіс жұмысының талдауы.

Тәмәмдаушы біліктілік жұмысының мақсаты:

1. Мамандық бойынша теориялық білімінің жүйелілігі, бекітуі, тереңі, талдауы және теориялық білімін ғылыми, тәжірибе мақсатында шешуі;

2. Ғылыми-ізденіс жұмысының өзіндік даму дағдысы, тәжірибелік мақсаттарды шешу жолындағы тәжірибелік әдістемесі.

3. Студенттің мәдени мекемелері, ұйымда, кеңес беру жолындағы және оқушыларға білім-тәрбие бере тұра студенттің жұмысқа дайын екенін көрсетеді т.б.
2. Тәмәмдаушы біліктілік жұмысының тақырыбы
Тақырып – ол ой, сана, соны дәлелденуін талап ету. Пирро, Швейцер, Курт Бах туралы кітаптарының тақырыбы – «Бах» емес, Перроның – Бах музыкасындағы сурет – бейнелеу бастау туралы ойы; Швейцердің – Бахтың музыка тілі емес – «бейне тілі»; Курттың тақырыбы – Бах музыкасының әуеннің негізі - «кинетикалық қуаты».

Музыкатанушының әлі де тақырыбы жоқ, оның ойында жұмысының саласы. Сондықтан, қандай да болсын ой әлі ізденіс жұмысының тақырыбы емес. Бұл ой, сана, біріншіден, болу керек – фактілермен бекітіліп, қарама - қайшы болмау керек; ақиқат – бекіту, шындыққа сай; екіншіден, ол жаңа, не жаңаша құрылуы – алғашқы автордан өзгерілген, жаңа дәлелденуі; үшіншіден, ой, пікірге теориялық, практикалық құндылығы қажет; төртіншіден, ол мазмұнына бай, материалы кітап, мақала жазуына болатындай. Жұмысының негізі көп ой, сана болмау керек, екі – үш, бірақ оның құндылығы қандай: «бір алып – киттің салмағы жүз килькадан көп».

Осы негізін, ойдың бастысын қалай табамыз? Қайдан алуға болады, қайдан іздейміз?

Композитор, музыка саласы туралы арнайы әдебиеттерде. Арнайы әдебиет авторды қызықты, жаңа ойға тіреуі мүмкін. Сондықтан жұмысты арнайы әдебиетті оқу, білу емес...

Музыканың өзін зерттеу пайдалы; музыканы байқау кезінде жемісті ой туады. Біріншіден, өз басының түсінігінде байқаудың білім мен ойлауының дайындығы болу қажет; екіншіден, «жаныңдағы ғажайыпты» көре білуі, табиғи және байқаудың дамуы; үшіншіден, ойлай білуі, салыстыруы, ұқсастығы мен байланысын табу. «Ойлайтын көз көре алады» (А.Микулин).

Сондықтан, «шоқ» шарқ етті – тақырып табылды ма? Жоқ. Жарқ еткен ой әлі де кандидаттық тақырыбы емес, ол дамусыз болмайды, ол жай ғана афоризм болмайды, ол болашақ тақырыбының ұйтқысы. Уақыт откесін, әлі де ізденістің жұмысы жүргесін тақырып бола алады...

Сондықтан, мыйлы «өзек», «шарик», ядро, өзіңді тартатындай болса, өз жаныңда күш – қуат жинайтындай болса, онда тақырып табылды, жұмыс жазылады. Енді сол жұмысты құру керек.

Келесі атқаратын жұмыстар:

1. Тақырыпты ғылыми жетекшімен белгілегесін кафедра отырысында талқыланып бекітіледі. Кафедра отырысында ғылыми жетекшілері тақырыптарды бекітіледі. Студенттің өзіндк пікірі есептеледі. Студенттердің тізімі, олардың бекітілген тақырыптары деканатқа жіберіледі және факультет Әдістемелік кеңесінде бекітіледі.

2. Тәмәмдау біліктілік жұмысының барысы кафедра отырысында бақылауда болады және де бекітілгеннен кейін студент өзінің ғылыми жетекшісімен тығыз байланыста болып, келісіммен жоспар құру, уақыт мерзімін белгілеп, жазуға кіріседі.

Ғылыми жетекшісі:

1. Студенттің жоба ретінде жазған дипломдық жұмысына баға, керекті өзгерістер ұсынады, тарау мен бөлімдерге бөледі және бірінші нұсқа ретінде жұмыстың әкелу уақыт мерзімін белгілейді.

2. Студенттің арнайы әдебиетті таңдау барысын тексеру, оның негізгі керектігін, тақырыпқа байланысты студентті библиографиалық тізімді құрастыруына көмектеседі, ғылыми ізденіс жолдарын белгілеп, тәжірибе жұмысына кіріседі т.с.с.

3.Консультация барысында, басқадай уақытта студенттпен әнгіме жүргізу барысы дипломдық жұмысының жазылуы тыстан қалмау керек.

Кафедра отырысында ғылыми жетекшісі есеп бере отыра студенттің дипломдық жұмысының жүрісін баяндап отырады. Кей уақытта студенттің өзін шақырып, меңгерушімен ақыл-кеңес беріледі.

Дипломдық жұмысты жазу кезінде студент білу қажет:

• 
  мәселе жөнінде арнайы әдебиетті зерттеу, оның теориялық және практикалық аспектісін;
  
• 
  тақырып бойынша ғылыми психологиялық-педагогикалық, музыкалық-теориялық әдебиетті талдау;
  
• 
  ғылыми-ізденіс жұмысын жүргізу, практикада жүзеге асыру барысында ізденіс жұмысының нәтижесін көрсету;
  
• 
  алынған мәселеге өзіндік пікірі, ұсынысы, ойы, ғылыми позициясы, көзғарасы, практикасы болу керек;
  
• 
  мүмкінше ізденіс жұмысының деңгейін көтеру барысында өзінің, ұжымның пікірі қалыптасу, ұсынысы, ережелері болу керек т.с.с.
  

Дипломдық жұмысы келесі құрылым мен бөлімдерді талап етеді:

• 
  мұқаба парағы;
  
• 
  тапсырма;
  
• 
  үш тілде (қазақша, орысша, ағылша) аннотацияның болуы;
  
• 
  мазмұны;
  
• 
  керек кезінде жобайы белгілер, сандар, терминдер және басқадай таңбалар болуы қажет;
  
• 
  кіріспе;
  
• 
  негізгі бөлімі (тарау), оның бөлімдері, подпукты т.б.;
  
• 
  екінші бөлімі (тарауы) – тәжірибе-практикадан өткізу;
  
• 
  қорытындысы;
  
• 
  қолданған әдебиет тізімі;
  
• 
  қосымшасы.
  

ЖОО реквизиттары, факультеттің аты, кафедрасы, тақырыптың атауы, жұмыстың авторы (ата-тегі), оқитын курсы, оқу түрі, лауазымы мен ғылыми дәрежесі, ғылыми жетекшісінің аты-жөні, «қорғау күні», «бағасы», қорғаған жылы, мекені .т.б. (үлгіні ұсынамыз)...

Мазмұнында: жұмысының бөлімдерінің атауы, кіріспе, 1 бөлім, 2 бөлім, қорытындысы, қолданылған әдебиет тізімі, қосымша. Кірспе 3 беттен басталады.

Кіріспеде қысқаша түрінде тақырыптың актуалдығы, пәні мен объект ізденісі, оның мақсаты мен талабы, гипотезасы, әдіснамалық негізі және ізденістің әдістері. Практикалық іс-әрекеті мен педагогика және музыканамалық ғылымы, тақырыпты таңдау себебі, оның арнайы әдебиетте ақпараттылығы, ғалым-педагогтардың аты-жөні, студенттің алдына қойылған талаптар...

Негізгі 1 бөлімі: бөлімдерге бөлінеді, параграфтарға. Онда тақырыптың сұрақтары ашылады, бөлімдері мен параграфтардың көлемі бірдей....

Таңдаған тақырыптың ғылымилық негізі, негізгі түсініктерді қалыптастыру, проблемаға ғалымдардың түрлі көзғарастарын салыстыруы:

• 
  философтардың (оның ішінде эстетика, мәдениеттану, аксиология);
  
• 
  басқадай ғылыми тұрғыда, (мысалы, музыкатану, музыкалық психология, музыкалық орындаушылық теориясы) әдіснамалық маңыздылығын, осы проблеманы шешуін;
  
• 
  музыкалық-педагогикалық сипатының ізденісі. Берілген тақырыпқа байланысты музыкалық – педагогикалық процесінің сын талдауы.
  

Дипломдық жұмысының мұқаба беті (үлгі)

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік ниверситеті
Орындаушылық өнер кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСЫ

ДЖ. 050106 . 19-04

Тақырып: _____________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

Ғылыми жетекшісі

_______________________

лауазымы, ғылыми дәрежесі

_______________________

аты, тегі, қолы

_______________________

_______________________

аты, тегі, қолы

_______________________

_______________________

аты, тегі, қолы

_______________________

_______________________

аты, тегі, қолы

жазылып талданады және қорытынды көрсеткіштері қалыптасады да, тәжірибе-эксперименттік жұмысының негізі болып саналады.

Тәжірибе - эксперименттік жұмысқа ұйтқы болатын дағды мен икемділік, талабына баға беру нұсқаулары болып табылады және оқушылардың осы критерияларға деңгейі.

Тәжірибе - эксперимент жұмысының жазылуы. Жазу барысында қадағалайтын мәселе – ізденісінің пәні (принциптері, мазмұны, әдісі, формасы) арқылы музыкалық - педагогикалық дамуының тиімділігі шешіледі және де оқушылардың пікірі қаралады. Тәжірибе - эксперимент жұмысының қорытынды кезінде нәтижесінің салыстыру мен ізденісінің тұжырымдама негізі. Критериялар «жоғары», «орташа», «төменгі» деген деңгей, үйткені жұмысының әділеттілігі болмайды.

Қорытындысында ұсыныс пен нәтиже ретінде беріледі. Ізденіс жұмысының қорытындысының нәтиже қалпы және ізденістің нақты ұсыныстары берілді ме. Жұмысының нәтижесі берілген мақсатқа сай келе ме. Көңілдің ортағы – гипотезаға сәйкес келе ме. Және де гипотеза жай ғана емес, дәйектеме сипатында. Қойылған мақсаттар мен міндеттер шешілді ме. Мысалы: ... ізденіс гипотезаның құқықтылығын көрсетті... Сондықтан, танымалы жағдайлар мен жалпы фразалардан бас тарту, ізденістің қызықтылығы мен көңіл аударатындай болсын. Бұл барлық тараулар мен жұмыстың бөлімдеріне жатады. Ал енді шешімдері нақты қалыптаспаса, жай болса, жаңалығы болмаса, онда түю ретінде емес қорытынды формада жазу. Қорытынды бостандық формада жазылады.

Пайдаланған әдебиет тізімі алфавит бойнша жазылады, сылтеу ретінде

5. Дипломдық жұмысының көлемі. Жазу тәртібі т.б.:

- дипломдық жұмысының көлемі кемінде 70 парақ;

- компьютерлік теру аралығы (интервалы) – 1,0;

- жұмыс А-4 форматында;

- парақтың өлшемі (параметр) – үсті, асты – 1,5 см., оңжағы – 1,0 см., солжағы – 2,5 см.

- шрифт – Times New Roman, кегль – 14;

- абзац – 1,25 см.;

Мысалы құжаттың құрылысы:

Мазмұны

1 Музыка және өмір

1.1 атауы

1.1.1 атауы

1.1.2 атауы

а)

ә)

2 Атауы

2.1.1 атауы

2.1.2 атауы

Қорытынды

Пайдаланған әдебиет

Қосымша
Жұмысытың мәтінін студент нақты тексеріп алады, қате жіберілмейді, үйткені ол жауапты. Ал көптеген қателер болса дипломдық жұмыс қорғауға босатылмайды.

Жалпы нөмірлеу, 1 – бет Мұқаба беті, 2- бет Мазмұны, Кіріспесі – 3 бет. Кіріспе, 1 тарау, 2 тарау, қорытынды, әдебиет тізімі, қосымша жеке парақтан басталады. Тақырыптар атаулары басты әріптермен жазылады. Студенттің қолы соңғы парақта қойылады.

Дипломдық жұмыс түптеледі, дайын түрінде кафедраға беріледі. Осы ережелерге сәйкес келмесе, ғылыми жетекшісі қайта тексеруге, түзетуге қайтарады. Ал енді шағын қателері бар жұмысты қорғауға жіберетін болса, жетекшісі жазбаша түсініктеме (пікір) жазады.

Пікірден басқа студент өз жұмысына талдау алуы қажет. Талдауды басқадай ЖОО оқытушылары, ғалымдары, не осы маман саласының жоғары деңгейдегі дәрежелі болу керек.

Пікірде, талдауда жақсы жағы мен кемшіліктері көрсетіледі, жұмысының деңгейі мен нақты бағалауға болады.

Пікір, талдау алғасын дипломдық жұмысқа өзгерістер, толтыруға рұхсат жоқ.

Дипломдық жұмысының қорғауы кесте бойынша арнайы мемлекеттік емтихан мүшелері, тыңдаушылар алдында болады.

Қорғау тәртібі:

• 
  студенттің дипломдық жұмысының қысқаша ғана (7-10 минут) мағлұмат, өзінің ұсынысы мен тұжырымы;
  
• 
  мемлекеттік емтихан мішелері ғана сұрақтар қоя алады, студент жауап береді;
  
• 
  пікір жазған адамның сөзі, не талдауды тыңдау;
  
• 
  айтылған ұсыныстар мен кемшіліктерге студенттің өз пікірі, жауабы болады.
  

• 
  жаңалық деңгейі, тақырыптың ашылу деңгейі, тәжірибе мен кәсіби әрекетіндегі қажеттілігі;
  
• 
  психолого-педагогикалық, арнайы әдебиеттер, практика материалдарын қолдануы;
  
• 
  тақырыпты жазған кезіндегі студенттің шығармашылық жағы;
  
• 
  тұжырымдаманың ғылымилығы, нақтылығы, дәйектілігі;
  
• 
  құрылымының актуалдығы;
  
• 
  жұмысының мазмұны, қорғау үрдісінің және кәсіби дайындығының деңгейі.
  

1. Музыка мұғалімін кәсіби-педагогикалық дайындаудағы шығармашылық мәселесі

2. Ш.Құлманованың оқушыларға музыкалық білім берудегі педагогикалық козқарасы

3. Тұлға қалыптасуындағы музыканың тәрбиелік ролі

4. Оқушының музыкалық мәдениетінің қалыптасындағы музыка мұғалімінің ролі

5. Музыка мұғаліміне – үйымдастырушылық қаблет

6. Педагог-музыканттың оқу-ағартушылық іс-әрекеті

7. Ғылыми ізденіс мәселесі музыка мұғалімнің орындаушылық сапалығында

8. Оқушылардың музыкалық сауығын үйымдастыру

9. Музыка мұғалімі тұлғалығының кәсіби-маңыздылық сапалығы

10. Мұғалім-музыканттың музыкалық-педагогикалық әрекеті, оның түрлері

11. Оқушының музыкалық мәдениетінің қалыптасуындағы мұғалімнің музыкалық-педагогикалық әрекеті

12. Мектептегі музыка сабақтағы музыкалық принциптері

13. Мектептегі музыкалық әрекеттерінің түрлері және олардың байланысы

14. Оқушылармен музыкалық қызметіндегі қосалқы өнер түрлерінің байланысы

15. Музыка мұғалімі тұлғалығының негізгі кәсібилік сапалығы

16.Мектептегі музыкалық сабақтарын ұйымдастыру және оның мазмұны

17. Казақстандық ғалымдардың музыкалық-педагогикалық білім берудегі прогрессивтік (жаңашылдық) бағыттары

18. Қазіргі мектептегі музыка мұғалімі

19. Музыкалық педагогикадағы музыка мұғалімдердің тәжірибешілік жұмыстары

20. Музыка мұғалімі – мамандық

21. Оқушылармен музыкалық қызметіндегі халықтық дәстүрлер

22. Мектептегі музыка - тәрбие құралы

23. Бала дауысы, оның ерекшелігі, даму кезеңі

24. Оқушылардың музыкалық мәдениетінің қалыптасу жолдары

25. Музыкалық білім беру әдістемесіне шығармашылық бағыт

26. Мұғалімнің музыкалық-педагогикалық қызметіндегі тәжірибелік жұмыс

27. Музыка мұғалімі – хор өнері мен орындаушылық насихатшысы

28. Абай Құнанбаевтің музыкалық мұралары арқылы студенттерге эстетикалық тәрбие беру

29. Бастауыш сынып оқушыларының қазақ халық аспаптық музыкасына қызығушылығын қалыптастыру

30. Орындаушылық – музыка мұғалімінің өзіндік қаблетін көрсетудегі басты құралы

31. Музыка сабақтарында речитативтік әндерді падалану арқылы оқушылардың сөйлеу мәдениетін қалыптастыру

32. Оқушылардың музыкалық өнерге деген эмоционалдық-құндылықтық қатынасы

33.Музыка сабағындағы оқушылардың әншілік шеберлігін арттыру

34. Қазақ музыкасындағы халықтық тәрбие көздері

35. Халықтық дәстүр және мектептегі ұлттық тәрбие

36.Оқушылардың ұлттық мәдениетіне қызығушылығын арттыру

37. Қазақ этномәдениетінің әлеуметтік құндылықтарының ерекшеліктері

38. Музыка мұғалімі мен оқушылардың шығармашылық ғылыми-ізденіс жұмыстары

39. Мектептегі музыкалық тәрбиеде халық педагогикасының ролі

40.Қазақ халқы күйшілерінің шығармашылығы арқылы оқушының музыкаға қызығушылығын қалыптастыру

Ұсынатын әдебиет

Неізгі

1. 
   Апраксина О.А. О праве учителя – музыканта на эксперимент. Музыкальное воспитание в школе. – Вып. 13. – М., 1978. – С. 66-76.
   
2. 
   Асафьев Б.В. Интонация // Музыкальная форма как процесс. – Л., 1963. – С. 211 – 365.
   
3. 
   Гегель Г.Ф. Характер содержания в музыке //Альмонах музыкальной пстхологии. – М., 1994. – С. 91 – 131.
   
4. 
   Ильин И.А. «Моцарт и Сольери» Пушкина //Одинокий художник / Сост. Предисл. И примеч. В.И.Белова. – М., 1993. – С.85 – 103.
   
5. 
   Искусство, музыкознание, музыкальная психология и музыкальная педагогика: Хрестоматия / Сост. Э.Б.Абдуллин, Б.М.Целковников. – Вып. 1. – Ч. 2. – М., 1991.
   
6. 
   Коган Г.М. Как делается научная работа. Избранные статьи. Вып. 2. – М., 1972. – С. 87 – 127.
   
7. 
   Каган М.С. Музыка в мире искусства / Советская музыка. – 1987. - № 1. – С. 26 – 38.
   
8. 
   Медушевский В.В. Человек в зеркале интонационной формы // Советская музыкак. – 1980. - № 9. – С. 39 – 48.
   
9. 
   Михайлов М.К. О некоторых психологических механизмах музыкального мышления //Этюды о стиле в музыке: Статьи и фрагменты. – Л., 1990. – С. 117 – 123.
   
10. 
    Музыкальное образование в школе: Учебное пособие / Под ред. Л.В.Школяр. – М., 2001.
    
11. 
    Назайкинский Е.В. Память жанра // Стиль и жанр в музыке. – М., 2002. – С. 19-22; 51-58.
    
12. 
    Ручьевская Е.В. Интонационный кризис и проблема переинтонирования // Советская музыка. – 1975. - № 5. – С. 129-134.
    
13. 
    Соколов А.С. Триадичность как гносиологическая проблема в философии, науке, скусствозанании // Музыкальная композиция 20 века; Диалектика творчества. – М.: Музыка, 1992. – С. 3-25.
    
14. 
    Философия, социология, психология искусства и музыкальная педагогика: Хрестоматия / Сост. Э.Б.Абдуллин, Б.М.Целковников. – Вып. 1. – Ч. 1. – М., 1991.
    
15. 
    Целковников Б.М. Мировоззрение педагога – музыканта: В поисках смысла. Исследование. – М., 1999.
    

Қосымша

1. 
   Абдуллин Э.Б. Методологическая подготовка учителя музыки. М., 1991.
   
2. 
   Дипломные работы: Методическое пособие / Отв.ред. С.А.Козлова. – М., 1996.
   
3. 
   Методология музыкального образования: проблемы, направления, концепции / Отв.ред. Э.Б.Абдуллин. – М., 1999.
   
4. 
   Методология // Музыкальное образование в школе: Учебное пособие / Под ред. Л.В.Школяр. – М., 2001.
   
5. 
   Сысоева М.Е. Организация научно-исследовательской работы студентов. – М., 2000.
   
6. 
   Педагог – музыкант в пространстве Мысли и Духа: Хрестоматия / Сост. Б.М.Целковников. – М., 1998.
   
7. 
   Целковников Б.М. Педагог – музыкант в пространстве Мысли и Духа. Учебное пособие. – М., 1999.
   
8. 
   Бахтин М.М. К философии поступка // Философия и социология науки и техники: Ежегодник. 1984 – 1985. – М., 1986.
   
9. 
   Бердяев Н.А. Философия свободы: Смысл творчества. – М., 1989.
   
10. 
    Гессен С.И. Основы педагогики. Введение в прикладную философию. – М., 1995.
    
11. 
    Каган М.С. Мир общения: Прблемы мужсубъектных отношенийй. – М., 1988.
    
12. 
    Куренкова Р.А. Феноменология в практике жудожественного образования // Феноменология исследования: Российско-американский ежегогдник. – 1998. -№ 2.
    
13. 
    Альшванг А.А. Продлемы жанрового реализма: К 70-летию со дня смерти А.С.Даргомыжского // Избр.соч.: В 2 т.-Т.1.- М., 1964.
    
14. 
    Цуккерман В.А. Музыкальные жанры и основы музыкальных форм. – М., 1964.
    
15. 
    Конен В.Д. Третий пласт: Новые массовые жанры в музыке 20 века. – М., 1994.
    
16. 
    Скребкова-Филатова М.С. Некоторые проблемы жанрового анализа в музыке // Продлемы музыкальных жанров: Сб. Трудов ГМПИ им. Гнессиных. – Вып. 54. – М., 1981.
    
17. 
    Соколов О.В. К проблеме типологии музыкальных жанров // Прблемы музыки 20 века. – Горький, 1977.
    
18. 
    Сохор А.Н. Эстетическая природа жанра в музыке. – М., 1981.
    
19. 
    Сохор А.Н. Вопросы социологии и эстетики музыки. – Кн. ІІ. – Л., 1981.
    
20. 
    Бочкарев Л.Л. Психология музыкальной деятельности. – М., 1997.
    
21. 
    Петрушин В.И. Музыкальная психология. – М., 1994.
    
22. 
    Подуровский В.М., Суслова Н.В. Психологическая корреция музыкально-педагогической деятельности. – М., 2001.
    
23. 
    Старчеус М.С. Музыкальная одаренность // Психология одоренности детей и подростков / Под ред. Н.С.Лейтеса. – М., 1996.
    
24. 
    Цыпин Г.М. Психология музыкальной деятельности: проблемы, суждения, мнения. – М., 1995.
    
25. 
    Музыкант – педагог. Спецвыпуск журнала «Преподаватель». - № 4. – 1999. - № 6. – 2001.
    

Сипаттама келесі элементтерді қарастырады:

1. Ізденіс тақырыбының актуалдығы, мәселенің халыққа тиетін талабы, ғылыми әдебиетінде әлде де төсілмеген, мектептегі жағдайы.

2. Зерттеу мәселесі, тәжірибе мен теория сұранысында туатын ғылыми қарама-қарсылығы; ізденіс әрекетінің бағыты; ізденіс жолдары, жағдайы және қарама-қарсылықты «жою».

3. Зерттеу мақсаты – қойылған сұраққа ғылыми тұрғыдағы жауап беру (тәрбие және білім беру негізінің ғылымилығы, ізденіс тақырыбына ғылыми ақпараттың жаңалығы, озық тәжірибе нәтижесінің жинақтауы, тәрбие, білім беру жолдары мен құралдары және т.б.).

4. Зерттеуц объектісі – педагогикалық бөлімінің болмысы, яғни зерттеу кезінде басқа бір педагогикалық саласының ғылымилығы.

5. Зерттеу пәні – зерттеу объектісінің бір аспектісі.

6. Зерттеулерден шығатын концепциялар немесе ізденіс идеясы. Ол автордың қолынан туатын жұмыстар. Концепциялардың қарастыратын мәселелері көп. Ғылыми жұмыстың мақсаты мен міндеттері дамып, одан әрі дамуына жол береді.

7. Ғылыми гипотеза. Гипотезаны дәлелдеу барысындағы бірізділігі, жоба жауабы, процестің жүрісі, сапалығы т.с.с. Гипотеза – зерттеу алдындағы өзінше ойлау ізденісі.

8. Ізденістің міндеті. Гипотезаны дәлелдеу барысындағы бірізділік нақтылығы. Мақсаты жалпы мәселенің көрінісінен білінеді, ал міндеті гипотезаны дәлелдеу бірізділігі, оның жағдайы, оның зерттеу жағдайы, оның практиканысының қажеттілігі.

Ізденіс жұмысының мақсатын анықтау кезіндегі бірінші міндет зерттелу көрінісі (құрылысы, элементтері, бұл көріністің басқадай көрініс байланысы және т.б.), теориялық негізі, ал екінші жағдай, көріністің қалыптасуы мен дамуы, үшінші – формасы, педагогикалық жетекшілігінің әдісі.

9. Зерттеу әдісі мен рәсімі. Ізденіс жұмысын шешу барысындағы тәсілдердің көптігі,ғылыми гипотезаның болмысы, ғылыми фактілерінің нақтылығы, ғылыми-әдістемелік ұсыныстары. Ғылыми фактілерді алу, жанақтау мен негіздеуі, ізденістің логикасы, тәжірибесі мен эксперименті, қандай мақсаттар шешіледі, эксперименттің мазмұны, болатын нәтиже, зерттеушінің жоспары мен жұмыс барысы.

10. Ғылыми негіздеуі мен ұсынысы, ізденіс жұмысы барысындағы басты мәселенің нәтижесі, теориялық идеясы, жалпы педагогикалық ізденіс жаңалығы.

11. Зерттеу қорытындысын практикада жүзеге асыру жұмыс қарытындысының кезеңі. Нақты ғылыми-әдістемелік кепілдеменің өңделуі, әдістемелік құралдарды құру, насихат жүргізу, педагогикалық ізденіс идеяны жалпы қолдану. Бұның бәрі тәжірибе қолдануы.

Барлық аталған кезеңдер логикалық байланыста болуы. Тақырыпты дәйектеуі ізденіс жұмысының жоспар мазмұнын құрайды.

Тақырып: Талдау негізінің қайнаркөзі

Мақсаты: әдебиет қайнаркөздері әдісімен танысу және педагогикалық практикадан жинақтау фактілерінің әдісі

1. Ізденіс жұмысын тиімді, өнемді және мамандандыру қалпында жұмыс жасау, басылымдағы ізденіс жұмыстарын зерттеуін үйрену. Бұл жұмыстың аты «зерттеу сұрақтың талдау қалпы». Сондықтан ізденуші кітапханаларда, орталықтарда сақталатын ақараттарға бет бұру. Онда ғылыми білімінің жетістіктері жазылған, адамзаттың осы бағыттағы жолы көрсетілген.

Ізденушінің дұрыс қолдануы және қайнаркөздерді дұрыс таңдау – бұл ізденушінің кәсіби мамандандырушылығы.

Кітап, ондағы бірізділік бойынша авторлардың ғылы негізгізінде көрсеткен ғылыми жұмыстары, «бір қолдан» монография дейді. Көлемі кемінде басылған 100 бет.

Монографияда ғылыми-зерттеу нәтижесі өте анық және толық мазмұндалады. Моно

графия авторлары көбінесе үлкен ғалымдар болып келеді, себебі олардың ғылыми тәжірибесі молшылық. Монография тақырыбының негізінде, ол көптеген атаулы әдебиеттердің тізімімен толықтырылады. Бұл әдебиеттер тізімі бір жағынан авторға өз ойының дұрыстылығына көзін жеткізуге көмектессе, ал екінші жағынан бұл тізімдер автор көзқарасының әрі қарай дамуына үлкен жол ашады.

Мақалалар - бұл арнайы шағын көлемді публикациялар (10-20 басылым парағы), мұнда әр автордың нақты бір сұрақтары талқылау барысындағы көзқарастары және шектелген зерттеу жұмыстарының нәтижелері мазмұндалады. Мақалалар педагогика мен психологияға арналған ғылыми журналдарда басылады, жарыққа шығады.

Журналдық мақалалар – бұл ғылымның қозғалысын, актуалды мәселелерін қадағалайтын ақпарат жүйесі, сондықтан күнделікті зерттеу, оқу үрдісінде бұл ақпарат арқылы ғылымның қазңргң кездегі жағдайының қандай дәрежеде екенін білуге мүмкіндік берді.

Студент – зерттеушілерге арналған ақпарат көзінің бірі - әртүрлі ғылыми жинақтар болып келеді. Ғылыми жинақтар көбінесе ғылыми журналдарға ұқсас, бірақ олар ғылыми журналдар сияқты басылымға жиі шықпайды.

Басқадай ақпарат көзінің, диссертация, қолжазба, есептер сияқты сақтаулы болады.

Диссертация – ол ғылыми жұмыс монография сияқты бірақта қолжазба ретінде, баспатан шықпаған. Кандидаттық диссертацияны қорғаған соң, ғылыми кандидат атағы беріледі. Дәл солай доктолық диссертация. Әрбір диссертацияға автореферат жазылады, онда қысқаша мазмұны келтіріп, баспадан басылып шығарады.

2. 
   Әдебиет көздерін зерттеу ізденушіге көп ақпараттық мағлұматтармен
   

Мысалы:

Зерттелгелі тұрған сұрақтың талдауы

Монография Журналдық мақалалар Жинақтағы мақалалар

Диссертация Зерттеу өнемі (нәтижесі)
Оқудың фиксация (тұрақтау) тәсілі__________________________________

Аннотация Өнімнің талдауы

Тезистер Өнімді тәжірибеден өткізу

Реферат

Цитаталар

Логикалық құраласы
Ақпараттың тәжірибеден

жинау әдісі__________________________________________________________

бауқау

әңгіме

тест

3.Шынайы педагогикалық тәжірибе – бұл мектептік өмір. Ғылыми жұмысының жүрісі, заңдылықтары мен тұтастылығы келесі әдістерге байланысты: байқау, анкета, әңгіме, интервью және тест.

Байқау – алдынала фактілерінің көрінісі айнымайтын қарастыру мен ізденуі. Байқау – қандай да болсын педагогикалық құбылысты айнымайтын қарастыру, іздеу процесінде ізденуші нақты материалдарды табады. Осы кезде байқаукдың хаттамасы жұргізіледі.

Әдеби қайнар көзді зерттеудің ең жеңіл әдісі – бұл карточкаларда (библиографиялық) әдебиеттердің аттары, оған аннотация жазу. Карточкалар кішігірім қағаздан жасалады. Әдебиет жөнінде мағлұматтар карточкаларға жазған жөн.

Мысалы: Бабанский Ю.К., Прблемы повышения эффективности педагогических исследований. М., 1999.(сборник) – название /Под ред....... М.,1999. статья – автор. Название // Педагогика. №5. 2001. С.25-30.

Зерттелген материал, мақалалар мен кітаптарды қысқаша мазмұндаудың көптеген тәсілдері бар. Негізгілері: аннотациялау, тезистеу, реферация, конспектілеу, цитата, логикалық структиралау.

Қайнар көзді оқыған кезде, мазмұны туралы мағлұмат алу кезде қысқаша жазып отарған жөн (жарық сөздер, айтылған сөздер, қорытындылар және өз сөзімен жеткізген).

Осындай қысқаша жазуды тезистеу дейді, ал жеке жазбаларды тезис дейді. Әрбір тезистың көлемі бернеше жолдар, жалпы барлық тезистер қайнар көзге байланысты.

Ал тезистер ой-түйінімен байланыста болса онда реферат болады. Бұл реферат жазу процесі, зерттеу жұмысының негізгі мазмұнының қысқаша жазуы. Автордың көзқарасы, пікірі, ойы, қатынасы байқалады.

Конспектілеу, оқыған қайнар көздің негізгі мазмұнын сақтай отыра жазу тәсілі. Бырақта белсенді шығармашылық меңгеруі анақ емес.

Ал конспектілеу тәсілінің бірі – цитата. Қайнар көздің мәтінін бәлдеп жазуы.

Анкета – дегеніміз, ол сұрақ бар бір парақ, сұрайшы сол сұрақтарға жауап беруі тиіс. Сұрақтар әр түрлі болады, оған сұраушы өз жауабын береді.

Әңгіме – ауызша сойлесу, қарапайым түрде бір немесе бірнеше адамдарамен. Егер әңгіме бір мақсатпен болса, онда сұраушы өз сұрақтарын алдын ала дайындап қою керек.

Интервью – ол сол әңгіме бірақ бір адаммен сұрақты зерттеуші ғана қояды, ал екінші адам тек қана жауап береді, содан ол жауаптар зерттейді.

Тест – ол бір арнайы тапсырманы орындауға арналған. Әр тест жұмыстары орындалып содан соң бір кітапшаға жанақталады. Тест сұрақтары 5 жауаптан тұрады, соның біреуі дұрыс.