Linux операциялық ЖҮйесі

6 

 

MBR-ге  орнатсаңыз,  Windows-тің  MBR-н  қалпына  келтіруіңізге  тура  келеді. 

Сондықтан LILO –ны өз бөліміндегі 1- ші секторға орнатқан жөн;  

1.3.5  инсталляция  біткен  соң  Linux-ты  жүктеуші  дискета  көмегімен 

жүктеңіз.  Егер  сіз  Lilo-ны  Linux-тың  бөліміне  орнатсаңыз  және  MBR-ге 

тиіспесеңіз, Linux-ты жүктейтін басқа мүмкіндігіңіз жоқ;  

1.3.6  Linux-тың  жүктеуші  секторын  файлға  көшіріңіз.  Ол  Windows 

NT/2000  жүктеушісі  Linux-ты  жіберуі  үшін  керек.  Ол  үшін  таза  дискетада 

монтировка жасау керек.  

1.3.7  Мысалы:  [root]#mount-t  vfat/dev/fdal/mnt/floppy  жасап  /mnt/floppy 

каталогына көшу керек. [root]#cd/mnt/floppy келесі команданы орындау керек:  

 

[root]#dd if=/dev/hda3 of=/mnt/floppy/bootsect.Inx bs=512 count=1 

 

бұл команда дискінің жүктелу секторын былай жазуға мүмкіндік береді: 

/dev/hda3-ті  /mnt/floppy/bootsect.Inx  файлына  жазады.  Айта  кететін  бір  жайт, 

егер  диск  С:(/dev/hda1)  Fat  жүйесінде  форматталса,  онда  бірден  bootsect.Inx 

файлын  түпкі  каталогта  құруға  болады.  Егер  бірінші  бөлім  NTFS  жүйесінде 

форматталған болса, онда дискетасыз жүктеу жүруі де, жүрмеуі де мүмкін.  

1.3.8 Linux-та Windoows NT-ні жүктеу үшін мына команданы береміз:  

[root]#shutdown-h now 

 

Негізгі жүктелуші жазба өзгермегендіктен Windows NT жүктелуі керек. 

Жүктелуден  кейін  /mot/floppy/bootsect.inx  файлын  С:  түбір  каталогының 

бөліміне  көшіру  керек,  нақтырақ  айтсақ  Windows  NT  жүктелетін  түбір 

каталогқа көшіру керек. Windows NT қалай орнатуыңызға байланысты ҒАТ16 

немесе  NTFS  бөлімдері  болуы  мүмкін.  Керек  бөлімдерді  білу  үшін  ntldr 

немесе  boot.ini  файлдарын  тексеру  керек.  Бұл  файлдар  жасырын  тұруы 

мүмкін. Bootsect.inx файлына read-only атрибутын меншіктеуге болады.  

1.3.9  NT  жүктелгеннен  кейін  boot.ini  файлын  тауып  келесі  жолға 

қосыңыз: 

 

C:\bootsect.Inx=”Linux” 

 

Компьютерді  қайта  жүктеп,  Linux  операциялық  жүйесін  таңдаймыз, 

сонда  Linux–ты  жүктейтін  Lilo  жіберіледі.  Енді  Lilo-ны  дискінің  негізгі 

жүктелу  жолына  орналастырған  жағдайда  қарастырамыз.  Бұл  жағдайда 

Windows NT жүктелу жазбасы өшіп қалады да, Windows NT-ні жүктеу мүмкін 

болмайды. 

1.3.10  Егер  сіз  Lilo-ны  емес  NT  Loader  жүктеушісін  қолдансаңыз, 

жоғарыдағы қадамдар былай болады:  

-  жүктеуші дискетасынан Windows NT-ні жүктеңіз. Жүктеуші мәзірінен 

Recover  командасын  таңдап  аласыз  да,  одан  кейін  Command  mode  режимін 

таңдаймыз. Сұраныс бойынша жүйенің администраторы ретінде тіркелесіз; 

7 

 

1.3.11  Дисктің  негізгі  жүктелу  жазбасын  қалпына  келтіру  керек.  Бұл 

үшін  fdisk/mbr  командасын  таңдап  аласыз.  Арнайы  fixboot  және  fixmbr 

командалары  бар.  Көрсетілген  нұсқау  бойынша  командаларды  ретімен 

орындаңыз. Осыдай кейін Windows NT қайта дұрыс жүктеледі. 

- жүктеуші  дискетадан  Linux-ты  жіберіп,  администратор  ретінде 

тіркеліңіз (root); 

-  cd/etc  командасын  енгізіп,  lilo.conf  файлын  ашамыз.  Файл  басында 

жүктелетін бөлімге сілтеме бар. Мысалы /dev/had; 

1.3.12  Кез-келген редактор көмегімен, мысалы Midnight Commander-дің 

CoolЕdit  редакторының  көмегімен  диск  және  бөлім  мәнін  Linux-тың  түбір 

каталогы  орналасқан  диск  және  бөлім  мәнін  алмастырып  жазу  керек.  Егер 

Linux /dev/hdcl бөлімінде орналасса, dev/had-ны dev/hdcl-ға алмастыру керек. 

Егер  қай  жерге  орналастырғаныңыз  есіңізде  жоқ  болса  соңғы  /etc/lilo.conf 

айнымалы  файлында  image  айнымалысын  табыңыз.  Онда  барлық  мәндер 

сақталған. 

1.3.13 /dev/hdcl бөлімге жүктеу жазбасын жазу үшін /etc/lilo командасын 

орындау  керек.  Бөлім  дискте  бірінші  бөлім  емес  екендігі  туралы  хабарлама 

шығады. Бізге Windows 2000жүктелу жазбасы өзгермей қалғандығы керек. 

1.3.14  Жоғарыда  келтірілген  алгоритмнің  6-8  қадамдарын  орындаңыз. 

Екі  қайта  жүктеуі  бар  қадамдардың  орындауымыздың  себебі  тек  Linux-тың 

жүктелу  секторын  MBR-дан  Linux-ке  арналған  бірінші  бөлімге  көшіру. 

Осымен орнату жұмысы (кезеңдері) аяқталады, яғни компьютер іске қосылып 

жүктеу  этабында  компьютерді  басқаратын  операциялық  жүйені  таңдап  алу 

мүмкіндігіне ие болдық. 

 

1.4 

 Бақылау сұрақтары 

1.4.1   Операциялық жүйе дегеніміз не? 

1.4.2   Операциялық жүйенің негізгі бөліктеріне не кіреді? 

1.4.3  Ашық кодты операциялық жүйе ұғымын түсіндіріңіз. 

1.4.4  Linux операциялық жүйесінің ерекшеліктері қандай?  

1.4.5  Recover командасының атқаратын қызметі қандай? 

1.4.6  Дисктің  негізгі  жүктелу  жазбасын  қалпына  келтіру  командаларын 

атаңыз. 

1.4.7 /dev/hdcl бөлімге жүктеу жазбасын жазу командасын атаңыз. 

   

 

2  Зертханалық жұмыс № 2. Дистрибутивті орнату 

 

 Жұмыстың мақсаты: дистрибутивті орнату. 

 

2.1  Жұмыстың тапсырмасы 

 

1) Loadin.exe арқылы жүктелгенде Linux операциялық жүйесін орнату. 

8 

 

2) Дистрибутивті орнату ерекшеліктерімен танысу. 

2.2 Теориялық мәліметтер 

Дистрибутив  -  операциялық  жүйенің  негізгі  4  құраушы  ядро,  файлдық 

жүйе,  команда  интерпретаторы  және  утилита  және  кейбір  қолданбалы 

бағдарламалар кіретін бағдарламалық қамсыздандыру.  

Дистрибутивта  басқа  да  дистрибутив  тізіміне  сілтемелер  бар,  керек 

болса әлемдегі бағдарламалар барлығы туралы мәліметтер алуға болады.  

Дистрибутивтер 

арасында 

айырмашылық 

аз, 

бүгінгі 

күні 

дистрибутивтерді 3 топқа бөлуге болады: Red Hat, Slackware, Debian. Қандай 

крийтерий  бойынша  дистрибутивті  таңдау  алуға  болады  деген  сұрақ  туады. 

Біздің  елімізде  екі  критерий  бойынша  дистрибутивті  таңдауға  болады, 

біріншіден,  орыс  тілінде  болу  керек,  екіншіден  дистрибутивті  қолдауды 

қамтамасыз  ететін  өңдеуші  программистер  тобы  болуы  керек.  Бұл  топ  осы 

дистрибутивті  өңдегеннен,  жасағаннан  пайда  көріп,  коммерциялық  фирма 

ретінде  жұмыс  істесе  жақсы.  Соңғы  жылдары  орысшаланған  дистрибутивті 

қолдайтын, құратын програмисттердің 3 тобы пайда болды. Осы команданың 

біреуі логика институтында құрылған.  

Финляндиядан  2000  жылы  SOT  фирмасы  ұсынған  BestLinux  және 

RostLinux  дистрибутивтері  шыққан.  Қазіргі  таңда  3  дистрибутивті  таңдау 

тиімді:  Red  Hat  Linux  Cyrillic  Edition,  Linux  Mandrake  Russian  Edition  (оның 

арғы  тегі  AltLinux  )  және  ASPlinux.  Бұл  дистрибутивтер  негізінде  бір  атты 

америкалық  фирма  Red  Hat  Linux  негізінде  құрылған  дистрибутивтер 

құрамына жатады. Red Hat - әлемдегі ең көп таралған дистрибутивтердің бірі. 

Бұл  дистрибутивтердің  әр  қайсысында  орнату  процедурасы  жеткілікті, 

жүйенің 

инсталияция 

процедурасын 

жеңілдету 

үшін 

аппараттық 

қамсыздандырудың көптеген компоненттерін автоматты түрде таниды.  

RPM-дестелерінде  болғандықтан  бағдарламалық  қамсыздандыру  -дың 

қосымша программлары оңай орнатылады (Windows-тің астында setup сияқты 

бағдарламалық  қамсыздандыру).  Дистрибутивтер  програмисттер  құрған 

бағдарламамен  тұрақты  өңделіп  тұрады,  сондықтан  сіз  Linux-тің  соңғы 

версияларымен жұмыс істейсіз. Версияның нөмірленуі туралы тоқталайық. 

 Дистрибутивтер  версиясының  нөмірі  мен  ядро  версиясының  нөмерін 

айыра  білу  керек.  Linux  версиясы  туралы  айтылғанда  ядро  версиясы 

көрсетіледі  немесе  операциялық  жүйе  Linux  ядросымен  анықта-  латынын 

көреміз. Линус Торвальдс ядро өнімін өзгертуін жалғастырып келе жатқанына 

байланысты  дистрибутивтер  сияқты  бұтақталмай  ядро  версиясы  да  өзгеріп 

отырады.  Linux  ядросының  версиялары  нүктемен  ажыратылған  3  санмен 

анықталады. 

DOS бөлімінде тек жүктелетін файлдар және ядро бейнелері болып қана 

қоймай,  Linux-тің  бүкіл  жүктелуін  DOS  ұйымдастыруы  мүмкін.  Бұл  үшін 

Хансон  Лермен  (  Hans  Lermen,  lermen@elser.ffm.fgan  de  )  жасаған  loadin.exe 

бағдарламасы  бар.  Бұл  бағдарлама  Red  Had  сияқты  дистрибутив  терде 

қолданылады 

және 

CD-ROM-нан 

Linux-ты 

орнату 

процедурасын