полиэтникалық Қазақстанның әлеуметтік-мәдени ерекшеліктерін ескере отырып
жүргізілетін күрделі іс. Өйткені, азаматтық мәдениет өте мықты іргетасқа сүйенгені абзал.
ҚР Конституциясы елімізде азаматтық қоғамның мына қағидаларын да ендіруде:
1 алдымен жеке бастың мүдделерін бәрінен жоғары қоюы, ол адамның жеке
қауіпсіздігін қамтамасыз етуді негізгі бағдар ретінде қарастырады. Қоғамдағы барлық
заңдар жүйесі, соттар қызметі, ішкі істер басқармалары осы қауіпсіздікті қамтамасыз етуі
тиіс.
2 ешкімнің басқадан заң алдында артықшылығы,
басымдылығы, биіктігі болмауы
керектігі азаматтық құндылық ретінде мойындалады. Шыныменде әділ соттың алдында хан
да, қара да бірдей болуы керектігі жөнінде өткен заманда қазақтың дәстүрді мәдениетінде
де айтылған болатын. Бұл теңдік принципі қоғамдағы әділеттілікті орнату үшін керек негіз
болады деген ойдамыз.
3 жеке меншіктің болуы, қорғалуы, әкеден балаға берілуі жөніндегі құқық азаматтық
қоғамның жетекші қағидасының бірі деп есептеледі, әрі заңымыз оны бекітеді.
4 азаматтық қоғамның мемлекеттік органдар мен аппаратының қызметін бақылау
жүйесін орнату. Бұл бақылаудың төмендегі деңгейден (ұжымнан) мемлекеттің ең жоғары
сатысына дейін жүргізілуі шартты.
Конституция азаматтық қоғамның негізгі қағидасы сөз бостандығын, әркім пікірін,
ойын білдіргені үшін қудаланбауын қамтамасыз етеді. Тек ол қоғамның моралдың
қалыптарына, азаматтардың ар-ұятына, абыройына нұқсан
келтірмейтін сипатта болуы
керек.
Қоғамдағы мемлекеттік және қоғамдық жұмыстарға әрбір азаматтың қатысуға құқы
болуы керек, оған ешқандай шектеулер қойылмауы шарт, яғни бұл әлеуметтік жіктелудің
болмауын қадағалау, заңның биіктігін мойындау, азаматтық теңдіктің көрінісі болып
табылады. Бұл тұрғыда елімізде көптеген игі істер жүргізілуде. Көптеген қайшылықтар мен
жанжалдар сотта шешілуі қажеттілігі айтылуда. Тек сол соттың жемқорлықтан алыстау
болуы мен болмауы көптеген саяси және әлеуметтік процестердің бағыт-бағдарын
анықтайды.
Заң ар-ұждан бостандығын, яғни діни көзқарастар
бойынша қудаламауды да
қамтамасыз етеді. Ол жағынан елімізде жүзден аса діни ұйымдардың заңды түрде
тіркелгенін айта аламыз. Еліміз дін мәселесі бойынша өз позициясын анықтап, зайырлы
қоғамды құру мақсатын білдіріп отыр. Конституцияда бекiтiлген зайырлы мемлекет
қағидалары әлемде дiни қақтығыстар өршiп отырған кезде өте күрделi поликонфессиялы
елiмiзде дiни келiсiм мен түсiнiстiк орнауына мүмкiндiк беруде.
Қазақстандағы 1993 жылы қабылданған Конституция ұлттық-этникалық және
азаматтық параметрлерді дамытуға үлкен екпін берді. Осыдан келіп көптеген орыс тілді
ағайындар (400 мыңдай) өздерінің тарихи отанына қоныс аударды. Бұл әлеуметтік тарихи
қажеттіліктен туындаған, өзіндік заңдылығы бар құбылыс болатын.
Ешқандай ұлттық,
этникалық болмысына байланысты азаматтарды қуғындаудың, шектеудің көрінісі
байқалмаған еді.
Ал, енді ауыспалы, өзгермелі кезеңнен кейін Қазақстандағы әртүрлі халықтардың
өкілдері 1995 жылдан бастап біртұтас елімізде азаматтық етенелесуге, бірыңғай күйге,
ұстанымға бет бұрған сияқты. Бұл жалпы қазақстандық отаншылдықты туындататын, оны
бекіте түсетін жағдай. Әсіресе, 1995 жылы жаңарған Конституция Қазақстанда басқа
халықтардың өкілдеріне
біршама сенімділік орнатты, олардың өздерін біртұтас
мемлекеттің азаматы деп сезінуге ұмтылдырды. Алғашқы ұлттық тәуелсіздікке
ұмтылыстан кейін, бұл әрекеттерді өркениетті ел боламыз ба деген ойдан туындаған
қадамдар деп түсінуге болады.
Сайып келгенде елiмiздiң ертеңi, оның демократиялық, құқықтық жолмен дамуы
бүгiнгi жастардың қолында. Сондықтан болар ҚР Президентi Н.Ә. Назарбаевтың «Егер бiз
құқық идеялары салтанат құратын өркениеттi қоғам орнатқымыз келетiнi рас болса, онда
әр бiр азамат мектеп қабырғасында жүргенде-ақ құқықтың қарапайым бастауларын бiздiң
қарапайым есеп-қисапты бiлгенiмiздей игерiп алуға тиiстi» – деп атап көрсеттi. Мұнда екi
мәселеге ерекше назар аударған жөн:
1 құқықтық бiлiм беру жүйесiн дамыту, оған отбасын, бiлiм беру саласын, БАҚ-ын
тарту;
2 шетелдiк ғалымдардың жастарды әлеуметтендiруде
iс-әрекеттiң маңыздылығын
атап айтуы ойландыруы қажет. Өйткенi бала санасында айтқан сөзден гөрi, көрiп отырған
iс-әрекет қатты әсер етедi, әрi ұмытылмайды. Демек, күнделiктi iс-әрекетiмiзде заң бұзу
әрекетiнен аулақ болуымыз тиiс.
Қорытындылай келе айтарым, қоғамымыз жетiле түсу үшiн демократия
қағидаларының қалыптасуы шарт. Бұл әлеуметтiк, этникалық, мәдени проблемаларды
өркениеттi тұрғыда шешудi талап етедi, адам тұлға
болып дамуына жағдайды
қалыптастыруды сұрайды. Мұның өзi азаматтарымыздың санасы жаңа ХХІ ғасырға сай
құқықтық сипатта қалыптасуымен байланысты. Бұл өте жауапты мiндетті орындау
барлығымыздың азаматтық және кәсiби парызымыз деп санаймын.
Достарыңызбен бөлісу: 
