Лекция «кіріспе. Азия және африка елдерінің ортағасырлар тарихы»

жүктеу 152,26 Kb.

бет	10/38
Дата	03.11.2022
өлшемі	152,26 Kb.
	#39988
түрі	Лекция

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 38

e. Азия-Африка ортағасыр-лекция

4. ЛЕКЦИЯ

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. История стран Азии и Африки в средние века. В 2-х частях. Ред.кол.: Ф.М.Ацамба.,З.Г.Лапина, М.С.Майер. –М.,МГУ, 1987
2. Семенов В.Ф. История средних веков.-М.,1970.
3. Всемирная История 12-томах. Т.2-3. М.,1957.
4. Васильев Л.С. История Востока. В 2-х томах, Т-1. М., 1998.
5. История Востока В 3-х томах /ІІ-том Восток в средние века М.,РАН-1995
М.,РАН-1998.
6. История средних веков (под ред. Сказкина) М.,88
7. С.А.Тортаев. Орта ғасырлардағы Шығыс елдерінің тарихы А.1998ж.
8. История стран зарубежной Азии. Л.,1970.
9. Жуков Е.И. История Японии. М.,1969.
10.История Японии (с древнейших времен до наших дней) М.,1988.

№4. ЛЕКЦИЯ

«ОРТАҒАСЫРЛАРДАҒЫ КОРЕЯ ҮШ ПАТШАЛЫҚ КЕЗЕҢІНДЕ: ПӘКЧЕ, КОГУРЕ, СИЛЛА»

Жоспары:
1.Корея үш патшалық кезеңінде.
2.Силла мемлекеті.
3.Тхэбон мемлекеті.
4.Феодалдық рента, ірі жер иеленушілік.

Корея тарихына байланысты деректерде кезедесетін мәліметтердің айтуына қарағанда Корей түбегін мекендеген аймақтарды әртүрлі тайпалар орналасқан. Солтүстігінде когурё, емэк, окчо, оңтүстігінде (Ханган өзенінің оңтүстігін бойлай мекен еткен) хан тайпалары, ол тайпаның өзі үш бөліктен тұрған; махан (немесе жай хан), чинхан, пёнхан. Жергілікті халықтың негізінен шұғылданған кәсібі үй жануарларын өсіру, аңшылықпен айналысу, балық аулау және теңіз кәсібімен шұлыдану, соның ішіндегі ең басты кәсібі егіншілік болып табылған. Ауыл шаруашылығына тиесілі барлық өнімдердің барлығын өсірумен айналысқан, оның өзіндік атауы болған «бес түрлі нан», яғни арпа, бидай, бұршақ, күріш және конопля. Киім тігу ісіне байланысты өндірген өнімдері (жібек маталар) болған.

Өндірістік қатынастардың қалыптасуы келесі жаңа кезеңнің дамуына толықтай жол ашты. Бірақта бұл іс әр аймақта әртүрлі деңейде жүзеге асып отырды. Таптық қатынастардың қалыптасуы кореяның солтүстік бөлігінде қарқынды түрде дамыды Солтүстіктегі когурё тайпасы Амноккан(Ялу) өзенінің бойында орналасқан. Тайпалық одақтың ішінен ауқатты адамдар біртіндеп бөліне бастады, ауқаттылар- тэга деп аталды. Тэга тайпадағы барлық билікті өз қолдарына жұмылдырды. Елді басқарып, билік жүргізетін королді өз орталарынан сайлап, ол әскери көсем құзырын атқарды. Халық жиналыстарында сот істерін, қылмыс жасағандарды қатаң жазалау тәртіптерін, жаулап алу кезінде тұтқынға түскен адамдарды көрші тайпаларды жаулап алудағы қарақшылық әрекеттерге пайдалануды басты мақсат етіп қойған.
Окчо және емэк сиқты тайпалар когурёнің тәуелділігінде болып, оған тиесілі мөлшерде салық төлеп отырды. Салықтың түрлері бидай, балық, аң терілерімен шектеліп қана қоймай, қосымша когурё аристократиясы үшін күңдерді кәниязак ретінде жіберіп отырған.
Әскери қарақшылық әрекеттердің нәтижесінде ауқаттылар алтын көмкерілген киімдерге оранып, халықтың қамын ойлауды естерінен шығарып жатқан сәтте, тайпа ішінде кедейшілікке тап болып күндерін көре алмай жатқан, толықтай қудалау ұшыраған «хахо», яғни күйзелген адамдар атты тағы бір тап пайда болды.
Ал оңтүстікте таптық қоғамның қалыпасуы солтүстікке қарағанда тежелу процесінен өтті. Хан тайпасын 78 -ге жуық тайпалық одақтарда алғашқы қауымдық құрылыстың сарқыншақтары толықтай сақталған. Қытай деректерінде бұл тайпалық одақтарды «мемлекеттер» деп атайды.
Тарихта қалған тағы бір дерек, ол Силла мемлекетінің жағалауларына жапон дықтардың жүргізген шапқыншылықтары туралы ақпараттар кездеседі. Яғни, корей мемлекеттері тек қытай тарапынан ғана емес, сонымен қатар жапондықтар тарапынан да шапқыншылққа тап болып отырғанының дәлелі болып табылады. Кейбір жағдайларда Силла мемлекетінің аристократтары үздіксіз жаугершіліктен шарашандықтан, мемлекеттер арасында келісім шарт жасасу әрекеттеріне дейін барғандығы туралы мәліметтер кездеседі. Пэкче мемлекетінің басшылары жапон әскерлерінің мықты күшін өздерінің көршілеріне қарсы күш ретінде қолдана білгендері туралы мәлімет бар. Қарап отырсаңыз бір аймақта өмір сүріп жатқан корей мемлекеттері өз мақсаттарына жету үшін өзіндік сатқындық қимылдарды жүзеге асырып отырғандарына көзімізді жеткізе аламыз.
У ғ. Когурё мемлекеті корей жартылай аралының тең жартысында өз үстемдігін орнатқаннан кейін, Пэкче мемлекетін ығыстыра бастады. Пэкче мен Силла арасында УІ ғасырда қарым- қатынас ынтымақтастық дәрежеге көтерілді. 551 жылы одақтастар Ханган өзенінің бассейнінен Когурё мемлекетін ығыстырады. Бірақта тартып алынған жерлер Пэкче мемлекетінің үлесіне қайтарылмайды. Себебі одан күшті мемлекет Силла мықтылығына қарап, басып алған аймақтарда өз үстемдігін орнатуды артығырақ көрді. Бұл әрекет екі мемлекет арасындағы одақтық құрылымның ыдырауына әкеп соқты. Кейінірек Пэкче Когурё бірігуді және жапондықтар тарапынан қолдау табуды мақсат етеді. Когурё мен Пэкче арасындағы өзара одақ нәтижесінде Силлаға қарсы күш біріктірілді. Силла мемлекеті болса, өзіне төніп тұрған қатердің анық- қанығына көзін жеткізген соң қытаймен одақтасуға бел буады.
УІ ғ. аяғында Қытай Когурё мемлекетін ең қауіпті мемлекеттердің қатарына жатқызып, оған қарсы соғыс отын жақты. 598 жылы Ян Цзянь Когурёні жаулап алуға күшті әскер мен флотын бағыттайды, өкінішке орай сәтсіздікке ұшырайды. Когурёге қарсы келесі жорық суй императоры Ян Гуанның жорығы болды. 612 жылы Когурёге қарсы тағы қарулы күш жұмсалды. Когурё халқы мен шебер қолбасшы Ильчи Мундоканың арқасында бұл жорықта сәтсіздікке тап болды. Тіпті, 613 жыл және 614 жылдар аралығында болған қытай шапқыншылықтары толықтай күйзеліске ұшырады.
Силла мемлекеті І мыңжылдықтың ортасында кореядағы үш мемлекеттің ішіндегі ең әлсізі болған. Бірақта УІ ғасырдың ортасына таман өз күшіне ене бастады және Корей жартылай аралында үстемдік жүргізу мақсатында күреске бел буа кіріседі. 654 жылы Силла мемлекетінің тағын ван Тхэджон-Мурёль иеленді. Ван Тхэджон Мурёль сыртқы саясатты жүргізу барысында асыра белсенділік танытып, мемлекеттің Тан империясымен одақтасуына бар күшін салды. 660 жылы силландықтар мен қытай әскерлері Пэкче мемлекетінің астанасы Сабиді басып алып, мемлекеттің толықтай күйреуіне әсерін тигізді. 668 жылы Когурё мелекеті күйретіліп, оынң иелігі Тан имперясының қол астына өтті. Пэкче мен Когурё мемлекеттерінің тарих сахынасынан кетуі мұнымен тамамдалмады. Силла мемлекеті бүкіл аралдағы иеліктерін кеңейту мақсатында Тан империясымен келіспеушілікке тап болды.
Силла мемлекеті бұл уақытта өзіне күшті де, қуатты әскер жасақтап алған және әскерді мықты қолбасшылардың бірі Ким Юсин басқарды. 661жылы әкесі дүние салғаннан соң, оның орнына ұлы Ван Мунму билікке келеді. Ван Мунмудың алға қойған мақсаты қытайлықтарға дес бермей өз позицияларын толықтай қорғап шығу. 670 жылы Қытай мен Силла мемлекеттері арасында соғыс басталды. Силла қытай шапқыншыларына қарсы белсене күрес жүргізгені үшін Когурёнің ақсүйектерінің бірі Ансынаны Когурёнің ваны деген атақпен марапаттады. Бұл кезде Силла Пэкчеде Тан империясының құрған қуыршақ мемлекетіне қарсы қарулы әскерін жасақтап, бір жылдан соң толықтай өзінің қоластына бағынышты етті. Бірақта қытай әскерімен болған қақатығыс жеті жыл аралығына созылып кетті(670-676 ж.ж.). Бұл соғыс үздіксіз жүргізіліп отырды. Қытайлықтар силландықтардың жеңісін толықтай мойын дады, бірақта 60 жылдан соң ғана(735жыл) үстемдіктен босатқан. Ансын 683 жылы ресми түрде силландықтарға қызметке ауысып, оған Ким деген титул берілді және Ван Мунмудың апайын әйелдікке берілді. Сөйтіп Силлада бірігу кезеңі басталды. Мемлкеттің құрамына Корей жартылай аралындағы барлық оңтүстік бөліктерінің барлығы енгізілді. УІІІ ғасырда Қытаймен диполатиялық қарым-қатынас орнатыла бастады. Елшілермен өзара тәжірибе алмасты. Ал Жапон мемлекетімен қатынас әліде дұрыс жолға қойылмады. 698-703 ж.ж. жапондықтар Силла мемлекетіне елшілік сапармен бірнене мәрте келіп, мемле кет аралық байланысты тұрақтандыруға белсене араласты. Соған қарамастан жапондықтар силландықтарға бірнеше мәрте шабуылдар жасап отырған. 733 жылы Бохай мемлекетіне қарсы тұтқиылдан шабуыл жасап, 819 жылы Ли Шидао Юньчжоу мохэских тайпаларының бүліктерін толықтай тойтарып тасты.
Феодалдық қатынастардың дамуы жерге деген мемлекеттік меншіктің тірегі негізінде қалыптасты. Жер қойнауының басым бөлігі ұсақ бөліктерден тұрды (бөліктердің қожалары мемлекетке жері үшін салық- рента төлейтін, әскери міндет атқаратын, мемлекеттің барлық шаруасын мойнына жүктеп алған шаруалар болды).
УІІІ ғасырда мемлекеттік меншік әлі де болса күшейе түсті және осы мәселені бақылап, қадағалап отыратын әскери-әкімшілік басқару аппараты өзінің жұмысын мемлкет пен шенеуліктердің үлесіне қарай ба,ыттап отырды. УІІІ ғасырдың орта сында әкімшілік территориялық бөліс жүргізілді, тоғыз аймақтық бөліс( оның үшеуі силландық жерде, үшеуі когурё жерінде, үшеуі пэкче жерінде құрылыды) және бес өкілетті (немесе кіші астана), сонымен қатар аймақтар мен уездерге бөлу толықтай жоспарланды. Жергілікті әкімшілік қызметке астаналық басқарушылар тағайын далады. Шенеуліктерді мемлекеттік қызметтерге арнаулы дайындықтан өткізетін мемлекеттік жоғары оқу орындары ашылды. Аранулы мектептерден өткен қызмет кер адамдар дәріс барысында мемлекеттік емтихандар тапсыруы міндетті болды.
Мемлекеттің астанасы ретінде қызметкер аристократтар шоғырланған 170 мың ауылы бар аймақ таңдап алынды. Астаналық байлардың үйлері салынуы мен көр кемдігімен ерекшеленді. Астанада шебер қолөнершілер міндетті түрде қызмет атқарды, себебі олар билеуші таптың мүдделеріне тиесілі қызмет етті. Колөнер мен егіншіліктің дамуы сауда қарым-қатынасының дамуына әкелді. Силлан қолөнерші лерінің өнер туындылары тек өз аймақтарымен шектеліп қалған жоқ, тауарлар шет аймақтарда да кеңінен танымал болды. Әсіресе силландық көпестері Қытай және Жапон көпестерімен тығыз сауда байла нысын жүргізіп отырды. Силла мемлекетінің билеуші топ өкілдері Қытаймен аралықтағы байланыстарды қайтадан жаңғыртуға тырысып бақты. ІХ ғасырдың 80 жылдарында Қытай мен силла мемлекеті арасындағы диполматиялық байланыс өз күшін жойды. 790 жылы және 812 жылдар аралығында Қытайға елшілер екі рет дипломатиялық сапармен барды, өкінішке орай іс сапар сәтсіздікпен аяқталды.

жүктеу 152,26 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 38