Сақтау шарты бойынша жауапкершiлiк

Даулы жағдайлардың шешу жəне кiнəлi тұлғаларды жауапқа тарту үшiн азаматтық құқықтағы жауапкершiлiк туралы жалпы ережелердi кеңiнен қолданған жөн екенiн атап өткен дұрыс. Сақтау стандартты шарттың институт, ал жауапкершiлiк бойынша талап етiлмелi ерекшелiк оны реттейтiн нормаларда ескерiлген.

Сақтау шартында кəсiпкерлермен қатар кəсiпкер еместер де жиi көрiнедi. Сондықтан, жалпы ереже бойынша, сақтаушының жауапкершiлiгi, борышқордың жауапкершiлiгi сияқты. Оның кiнəлi iсəрекетiне (əрекетсiздiгiне) негiзделедi. Сақтаушы сақтауға алынған заттың жоғалғаны,

кем шыққаны немесе бүлiнгенi үшiн егер ол заттың жоғалуы, кем шыққаны немесе бүлiнуiн өзiнiң кiнəсiнен болмағанын дəлелдемесе, жауап бередi. Сақтаушы шарт бойынша басқа мiндеттемелердi орындамағаны, тиiстi түрде орындалмағаны үшiн де, егер соның салдарынан жүк берушiге зиян (залалдар) келтiрiлсе немесе айып төлеу түрiндегi жауапкершiлiк санкциялары көзделсе, кiнəлi жауапкершiлiкке тартылады. Сақтауды өзiнiң кəсiпкерлiк қызметiне орай жүзеге асыратын тұлға, тек заттың жоғалуы, кем

шығуы немесе бүлiнуi дүлей күштiң салдарынан не заттың өзiне тəн ерекшелiгiнен, не жүк берушiнiң қасақана пиғылынан немесе өрескел абайсыздығынан болған жағдайларда ғана заттың сақталмағаны үшiн жауаптылықтан босатылады. Кəсiптенген сақтаушыға заттың кез келген кездейсоқ жоғалуы, кем шығуы немесе бүлiнуi үшiн кiнəлi жауапкершiлiк немесе керiсiнше, жауапкершiлiк жүктелетiндiгi (сақтау шартымен) көзделуi мүмкiн. Бұған əрине, олардың заттың өзiне тəн қасиеттерi не жүк берушiнiң қасақана пиғылы немесе дөрекi абайсыздығы салдарынан болатын жағдайлар кiрмейдi.

Егер мерзiмдi сақтау шартында көзделген сақтау мерзiмi немесе мерзiмсiз сақтау шарты бойынша затты қайтып алу үшiн сақтаушымен көзделген қисынды мезгiл өткен соң жүк берушi затты қайтарып алмаған болса, сақтаушы өз тарапынан қасақана пиғыл немесе өрескел абайсыздық болғанда ғана бұл заттың жоғалғаны, кем шыққаны немесе бүлiнгенi үшiн жауап бередi.

Жалпы ереже бойынша жүк берушiге заттың жоғалуы, кем шығуы немесе бүлiнуiнен келтiрiлген залалдар сақтаушымен ҚРАК 350бабына сəйкес өтеледi. Яғни, ҚРАК 9бабының 4 тармағына сəйкес анықталатын зиянды толық көлемде өтеу туралы сөз болып огыр. Табыс алу үшiн жүк берушiмен қолданылған шаралар жəне осы үшiн онымен жасалған дайындықтар ескерiлетiн болады.

Кез келген жағдайда жоғалған, кем шыққан, бүлiнген мүлiктiң iс жүзiндегi шығынының құны өтелетiн болады. Егер сақтауға өткiзу кезiнде шартта немесе өзге жазбаша құжатта көрсетiлгендей заттың бағалануы жүзеге асырылған болса, сақтаушының жауапкершiлiгi бағалау сомасына сүйене отырып анықталатын болады. Ол барлық жағдайларда даулана алады.

Ақысыз сақтау кезiнде сақтаушының мiндеттемелердi бұзғаны үшiн мөлшерi iс жүзiндегi зиянмен шектелген жауапкершiлiк туындайтын болады. Ақысыз сақтау кезiнде жүк берушiге заттың жоғалуынан, кем шығуынан немесе бүлiнуiнен келтiрiлген залалдар:

1) Затты жоғалтқаны немесе оның кем шыққаны үшiн – жоғалған немесе кем шыққан заттың құны мөлшерiнде;

2) Заттың бүлiнгенi үшiн – оның кұны төмендеген соманың мөлшерiнде өтеледi.

Егер сақтаушы жауап беретiн заттың бүлiнуi салдарынан , зат сапасын соншалықты өзгергендiгiнен оны бастапқы мақсат бойынша пайдалану мүмкiн болмайтын жағдайда, егер заң актiлерiнде немесе шартта өзгеше көзделмесе, жүк берушi одан бас тартуға жəне сақтаушыдан бұл заттың құнын өтеудi, сондай ақ басқа да залалдардың орнын толтыруды талап етуге құқылы.