Әлеуметтік-психолоғиялық ахуал ұжым мүшелерінің бірлескен іс-әрекет пен өзара қатынас процесінің сипатын танытатын ұжымның сезімдік-психологиялык жағдайларының жүйесін білдіреді. Әлеуметтік-психологиялық ахуалды осылай түсіне отырып, оның төмендегідей негізгі қызметтерін атауға болады.
Психологияда қолайлы әлеуметтік-психологиялық ахуалдың басты көрсеткіштерін айқындау бағытында зерттеулер жүргізілуде. Бір жағдайларда көрсеткіш ерекшеліктері ретінде тұлғааралық, адамгершілік, сезімдік, құқықтық өзара қатынастар қарастырылса, ендігі бір жағдайларда ұжымдық әрекет тиімділігінің барынша жалпы сипаттамасына баса мән беріледі.
Ондай сипаттамаларға жататындар:
ұжым мүшелерінің ұжымда болғанына, ондағы еңбек процесі мен нәтижесіне қанағаттануы;
ресми жөне бейресми жетекшілердің беделін мойындауы;
ұжымдағы жарқын, көтеріңкі көңіл-күй;
ұжым мүшелерінің басқаруға және ұжымның өзін-өзі басқаруға қатысуының жоғары деңгейі;
ұжым мүшелерінің топтасушылығы мен ұйымшылдығы;
саналы тәртіп;
еңбектің өнімділігі;
кадрлардың тұрақтылығы.
Қолайлы әлеуметтік-психологиялық ахуалдың бұл белгілерін педагогикалық ұжымға баға беруде қолдануға болады.
XX ғасырдың 60 жылдары соныңда әлеуметтік және педагогикалық психология ғылымдардың тоғысында «педагогикалық қарым-қатынас» ұғымы пайда болды.
XX ғасырдың 70 жылдары Т.Н.Мальковский қарым-қатынастың коммуникативті аспектісін, А.В.Мудрик мектептің өзара әрекеттесуімен тәрбиелеуші әсерлерін, В.В.Течет ата-аналар мен балалардың қарым-қатынасын ерекшеліктерін зерттеді.
XX ғасырдың 80 жылдары А.А.Бодалев, В.Я.Ляудис педагогикалық қарым-қатынасты педагогика ғылымының жаңа саласы деп көрсетті.
Педагогикалық қарым-қатынас – коммуникацияны орнату, дамыту, ұйымдастыруға бағытталған, ортақ іс-әрекеттің мақсаты мен мазмұнына байлансты туындайтын педагог пен оқушы арасындағы өзара түсіну және өзара әсер ету процесі.
Педагогикалық қарым-қатынастың құрылымы (Г.М.Андреева бойынша):
коммуникативті;
интерактивті;
перцептивті.
Педагогикалық қарым-қатынастың атқарылатын қызметі:
әлеуметтік;
психологиялық;
инструменталдық.
Педагогикалық қарым-қатынаста кездесетін қиындықтар:
тиімді байланыс орната алмау;
сабақта оқушылардың қарым-қатынасын басқара алмау;
педагогикалық міндеттерге сәйкес қарым-қатынасты құрастыра және өзгерте алмау;
оқушының ішкі психологиялық позициясын түсінбеу;
өзінің психикалық жағдайын басқара алмау және т.б.
Педагогикалық іс-әрекеттегі қарым-қатынас – бұл оқу міндеттерін шешу құралы, оқу процесін әлуметтік-психологиялық қамтамасыз ету; оқыту мен тәрбиенің тиімділігін әсер ететін педагог пен балалардың өзара қарым-қатынасын ұйымдастыру.
Педагогикалық қарым-қатынасты төмендегідей іскерліктер құрайды:
- ақпаратты беру іскерлігі;
- оқушы жағдайын түсіну;
- балалармен өзара қарым-қатынас орнату;
- қарым-қатынастағы серіктесіне әсер ете алу іскерлігі;
- өзінің психологиялық жағдайын басқара алу және т.б.
Шетелдік педагогикалық-психологиялық әдебиеттерде: «Конфликт- құндылық үшін күрес және белгілі бір мәртебе, ресурстар үшін таласу барысында қарсыласты бейтараптандыру, зиян келтіру» – деп көрсетіледі.
Педагогикалық қақтығыс, психологиялық кедергілердің ерекшеліктері:
Проблемалық жағдаяттарда мұғалімнің дұрыс шешім қабылдауға жауаптылығы;
Конфликтіге қатысушылар әртүрлі әлеуметтік мәртебеге ие;
Өмір тәжірибесі әртүрлі;
Дау тәрбиелік мәнге ие болуы тиіс;
Мұғалім инициативаны өз қолына алуы керек;
Кез келген қателік жаңа проблема тудыруы мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: |