24
(1.8)-(1.11) формулалар негізінен тәжірибелік есептерде қолданылады.
Дайындық коэффициентінің толығырақ әрі көрнекірек ашу үшін жаппай
қызмет көрсету теориясының амалдарын қолдана отырып, (1.8) өрнегін
аламыз.
(1.7) жорамалдарда объект жағдаының өзгеру процесі үздіксіз уақыт
және соңғы көптеген жағдайлармен марктік (яғни әрекеттен кейінгі
қимылсыз) процесс болады: 0 - объект жұмысқа қабілетті; 1 - объект жұмысқа
қабілетсіз, жөндеуде [5].
Алдымен объект t + Δt уақыт кезеңінде жұмысқа қабілетті деген
ықтималдылықты
анықтаймыз.
Белгілі
бір
жағдайларда
анықтау
ықтималдылығын белгілеу үшін t кезеңде Р(t) бас әрпін қолданамыз, ол р(t)
болып белгіленетін, 0 ден t ға дейін уақыт аралығында тоқтаусыз жұмыс істеу
ықтималдылығынан ерекшеленеді. Ізделіп отырған жағдай келесі екі
үйлеспейтін тәсілдермен жүзеге асырылуы мүмкін:
1) t уақыт кезеңінде жұмысқа қабілетті объект (t, t + Δt) уақыт
аралығында жұмысқа қабілетті болып қалады;
2) t уақыт кезеңінде жұмысқа қабілетсіз (жөндеудегі) объект (t, t + Δt)
уақыт аралығында қалпына келтіріледі.
Басқа қалған барлық мүмкіндіктер Δt ға қарағанда азғантай болу
ықтималдылығына ие.
1.6 суретте
дайындық функциясының =
коэффициентіне
тәуелділігі көрсетілген. мәні өскенде объектінің сенімділігі төмендейді,
бірақ стационарлы режим жылдамырақ орнатылады, онда өтпелі процестің
ұзақтығы да μ шамасымен анықталатындығы белгілі: μ қаншалықты үлкен
болса, стационарлы мән соншалықты жылдам болады. 1.6 суретте келтірілген
графиктер μ = 0,2 сағ
-1
сай келеді. ρ = 0,2 болғанда μ = 1,0 сағ
-1
үшін сәйкес
тәуелділік 1.6 суретте үзік-үзік сызықпен жүргізілген.
1.6 сурет - Тоқтаусыз жұмыс істеу уақыты мен қалпына келтіру
уақытының дайындық функциясына
тпралу көрсеткіштері
25
болғанда және μ үлкен мәндерінде (тоқтаусыз жұмыс істеу мен
жөндеуге жарамдылықтың жоғары деңгейілі жүйелері)
үшін өтпелі
процестің ұзатығы негізінен μ мәнімен анықталады.
λ = сonst, μ = сonst болғанда объектіні эксплуатациялаудың бастапқы
кезеңінде
мәндері (0, t) аралығында р(t) тоқтаусыз жұмыс істеу
ықтималдылығының мәндеріне дерлік тең. Егер формулаларда
мен р(t)
үшін тек сызықты мүшелерді қалдырып, экспоненттерді қатарларға
ажыратқанда осыған көз жеткізуге болады.
Стационарлы емес режимде
мәндерінің қиын есептеулерін
болдырмау үшін тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдылығы р(t
1
) =
болғанда,
t
1
белгілі бір уақыт кезеңіне дейін
мәндері р(t) мәндерімен сай келеі, ал t
> t
1
де -
ға тең деп, жақын есептеу ұсынылған (1.6 сурет).
үшін қателік онша үлкен емес (4% дан төмен) және
өсуімен
жылдам төмендейді.
1.6 және 1.7 суреттерде келтірілген тәуелділіктер λ = сonst, μ = сonst да
орынға ие. Көрсеткіштіден ерекшеленетін тоқтаусыз жұмыс уақытын
үлестіргенде,
1.7 суретте көрсетілген түрге ие болғанда, бастапқа
учаскеде дайындық функциясының сәтсіздігі жиі болады. 1.7 суретте
қисығының үш сипатты нүктесін ажыратуға болады: t
1
, t
2
, t
3
.
(0, t
1
) учаскесінде дайындық функциясы (0, t
1
) уақытта объектінің
тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдылығынан аз ғана ерекшеленеді. Рұқсат
етілген жақындау шегін табу мүмкін болған жағдайларда,
деп
санауға болады.
t
2
нүктесінде
функциясы
минимальді
мәнге
жетеді.
дайындық функциясы сәтсіздігінің шамасы тоқтаусыз жұмыс
істеу және қалпына келтіру уақыттарын үлестіру заңдарына байланысты
болады.
1.7 сурет -
және
тәуелділігі
26
1.8 сурет - Тоқтаусыз жұмыс уақыты екі көрсеткішті үлестірудің
супрпозициясымен сипатталатын жүйенің дайындық функциясының
стационарлық емес учаскесі
1.6 Есептің қойылымы
қалпына келтірілетін жүйелердің сенімділік көрсеткіштерін зерттеу
тәсілдерін қарастыру;
құрылатын зертханалық жұмысты сипаттау;
зертханалық жұмыстың алгоритмін құру;
бағдарламалық ортаны таңдау;
қолданбалы бағдарламаны іске асыру;
қолданбалы бағдарламаның қолданылуы жөнінде нұсқау дайындау;
экономикалық тиімділігін есептеу;
өміртіршілік қауіпсіздік есептерін шешу.
27
2 Арнайы бөлім
Бірінші бөлімде қарастырылып кеткен сенімділік көрсеткіштері мен
таралу заңдарының сипаттамаларына сүйене отырып қалпына келтірілетін
жүйелердің сенімділік көрсеткіштеріне тоқталып кетейік.
2.1 Қалпына келтірілетін жүйе
Тоқтаудан кейін жүйе қалпына келтірілетін болса онда ол қалпына
келтірілетін жүйелерге жатады. Кездейсоқ уақыт аралығында жүйелерде
бірінен кейін бірі болатын тоқтауларды тоқтау ағаны дейміз. Тоқтау ағаны екі
түрлі әдіспен сипатталуы мүмкін. Ол тоқтау ағынының тоқтау санын
анықтаудан тұрады және тоқтау арасындағы үзіліссіз кездесоқ жұмыс істеу
уақыттарын зерттеу болып табылады. Тоқтау ағыны стационарлы және
ординарлы болады. Стационарлы тоқтау ағынында ықтималдық көрсеткіштер
яғни сипаттамалар уақытқа байланысты емес(бірақ
, яғни
уақыттың ұзындығына байланысты). Ал ординарлы қасиеті кезінде келесі
формула арқылы дәлелденеді
, (2.1)
мұнда
– екі тоқтаудың бір мезгілде болматынын мүмкін
еместігін көрсетеді;
– қарастырылған уақыт.
Қалпына келтірілетін бұйымдарының сенімділігінің ерекшеліктері.
Қалпына келтірілмейтін бұйымдарда біріншілік істен шығулар, ал қалпына
келтірілетіндерде
біріншілік
және
қайталамалы
істен
шығулар
қарастырылады. Қалпына келтірілмейтін бұйымдар үшін барлық талқылаулар
мен терминдер қалпына келтірілетін бұйымдардың біріншілік істен шығуына
таралады.
Қалпына келтірілетін бұйымдар үшін қалпына келтірілетін бұйымдарды
эпсплуатациялау және олардың жұмысының графигі көрсеткішті болып
табылады (2.1 сурет). Біріншісі жұмыс кезеңі, жөндеу және профилактиканы
(қарауларды), екіншісі - тек жұмыс кезеңдерін көрсетеді. Уақыт өтуімен
жұмыс кезеңдері қысқарады, ал жөндеу мен профилактика кезеңдері ұзарады.
Қалпына келтірілетін бұйымдарда тоқтаусыз жұмыс істеу қабілеті m(t) -
t уақыт ішіндегі істен шығулардың орта саны шамасымен сипатталады
,
(2.2)
Достарыңызбен бөлісу: | 
