Курстық ЖҰмыс тақырыбы: Тұлғаның шығармашылық қабілетін қалыптастыруда психокоррекциялық әдістемелері

Арт-терапия арқылы тұлғаның шығармашылық қабілетін қалыптастыру

жүктеу 66,87 Kb. бет 5/10 Дата 30.05.2023 өлшемі 66,87 Kb. #42839

2.2 Арт-терапия арқылы тұлғаның шығармашылық қабілетін қалыптастыру Арт-терапия- бұл ғылым мен өнердің шетінде пайда болған, педагогика, мәдениеттану, психология, медицина және әлеуметтану сияқты әртүрлі пәндердің жетістіктерін біріктіретін пәнаралық құбылыс. Арт – терапия әдістері әмбебап болып табылады және оларды әртүрлі міндеттерді шешу үшін қолдануға болады, мысалы: әлеуметтік және психологиялық дезадаптация мәселелері, денсаулықтың психологиялық және рухани жағдайын нығайту, адам мүмкіндіктерінің деңгейін арттыру; Арт-терапевтік қызметте қолдануға арналған материал ретінде клиент өзінің психикалық әл-ауқатын көрсету үшін әртүрлі бейнелеу әрекеттерін қолданады. Арт-терапияның негізгі идеясы: тәжірибені өзектендіру және оларды сыртқы түрге шығару; көркемдік қызметтің өнімі; шығармашылық көмегімен психотравматикалық жағдайды қалпына келтіру; көркемдік қызмет; шығармашылық қажеттіліктерді өзектендіру және олардың шығармашылық жаңа, эмоционалды жағымды тәжірибелер құру, оларды жинақтау, өзін-өзі көрсету. Арт-терапияның негізгі функциялары: 1. Катартикалық — жағымсыз тәжірибелерден арылуға (тазартуға) көмектеседі; 2. Реттеуші-психосоматикалық процестерді реттейді, жүйке-психикалық стрессті жеңілдетеді, қолайлы психоэмоционалды жағдайды модельдейді; 3. Коммуникативті-рефлексивті-коммуникативті бұзылуларды түзетеді, тұлғааралық мінез-құлықты, өзін-өзі бағалауды қалыпқа келтіреді. Арт-терапия кез-келген көркемдік іс-әрекетте шығарсагылық қабілеттің қалыптасуына баса назар аударады. Қазіргі уақытта арт-терапия дені сау және шығармашылық дамыған тұлғаның қалыптасуына ықпал ететін психологиялық көмектің заманауи құралы ретінде қолданылады және практикалық мағынада адамның әлеуметтенуінің көптеген функцияларын жүзеге асырады (түзету, оңалту, реттеу, бейімделу, жұмылдыру, профилактикалық). Алғашқыларда арт-терапия туралы 20 ғасырдың қырқыншы жылдарында ағылшын тілді авторлар А. Хилл мен М. Наумбург клиникалық практиканың осындай формаларын белгілейді, олардың ауқымында психологиялық физикалық, психикалық және эмоционалдық субъектілерді сүйемелдеу оларды сауықтыру және оңалту үшін бұзушылықтар олардың бейнелеу шығармашылығымен айналысу процесінде қолданылды. Көптеген кеңестік арт – терапияны қолданатын зерттеушілер, арт - терапия идеясын қолданатын отандық авторлардың көпшілігі оның халықаралық әдебиеттегі анықтамасымен келіседі және оны психотерапиялық қатынастарға байланысты визуализация мен өзін-өзі көрсетудің пластикалық әдістеріне негізделген психологиялық және психотерапиялық практика әдістерінің бірі ретінде пайдаланады []. Арт - терапия мамандары осы қатынастар шеңберінде қатысушыны студияны немесе кабинетті түрлендіруге болатын қауіпсіз ортаға батырады және оны барлық бейнелеу әрекеттері үшін материалдармен – саз, құм, маталар, бояулар және басқа материалдармен қамтамасыз етеді, оның бүкіл жұмысы барысында жақын жерде болады. Қатысушы бұл материалдарды өз қалауы бойынша пайдаланады, өз жұмысында арт – терапевттің қатысуымен өз сезімдері мен ойларын білдіруге тырысады. Арт – терапия маманы субъектіні өзіне берілген бейнелеу материалдарымен өзара әрекеттесуге шақырады, сондықтан арт-терапевтік процедура диалогтың бір түрі болып табылады [10]. Арт-терапияға визуалды бейнелер жасау кіреді, бұл психологтың, көркем шығарманың авторының және тікелей жұмыстың өзара әрекеттесуін білдіреді. Арт-терапия, басқа психотерапиялық бағыттар сияқты, бақыланбайтын көңіл-күй туралы хабардар болуға бағытталған, соның ішінде шығармашылықты дамытуға көмектеседі. Арт-терапия мамандары бейнелеу шығармашылығының даму ерекшеліктеріне ерекше назар аударады, вербалды емес, символдық қарым-қатынастың кәсіби дағдыларын қолданады және клиентке ыңғайлы атмосфераны құруға тырысады, соның арқасында ол өзін жайлы және қауіпсіз сезініп, өзінің күшті тәжірибесі мен эмоцияларын білдіре алады. Негізгі арт-терапевтік өзара әрекеттесу бейнелеу қызметі арқылы көрсетілген бейсаналық психикалық материалды білдіру және тұндыру болады. Арт-терапия-бұл субъектінің барлық бейнелеу құралдарын қолдануымен және бейнелерді визуализациялаумен, бейнелеу шығармашылығының процестерімен және тұлғаның шығармашылық әрекеттің жасалатын нәтижелеріне қатынасымен тікелей байланысты бағыт, бұл оның қабілеттерін, қызығушылық тудыратын объектілердің жеке қасиеттерін, психикалық дамудың айрықша белгілерін, қиындықтар мен келіспеушіліктерді білдіреді. Арт - терапевтік білім берудің жетекші маманы, Лондон университетінің профессоры және британдық арт - терапевттер қауымдастығының құрметті президенті Д.Уоллердің болжамына сәйкес, арт-терапия кескіндерді визуализациялау жеке тұлғаның білім беру қызметінің негізгі аспектісі ретінде қызмет ететіндігіне негізделген. Маманның қатысуымен бейнелеу шығармашылығы клиентке осы жерде ерте және өзекті мәселелерді өзектендіруге және білдіруге мүмкіндік береді – және қазір саналы және бейсаналық сезімдер мен қажеттіліктер, соның ішінде сөздердің көмегімен білдіру өте қиын, сонымен, визуалды сурет психотерапевт пен клиент арасындағы байланыс құралы болып табылады [11]. Арт-терапия біздің ғасырдың 30-жылдарында пайда болды. Арт-терапияны қолданудың алғашқы сабағы Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Германиядан Америка Құрама Штаттарына қоныс аударған балалардың эмоционалды және жеке мәселелерін шешуге тырысумен байланысты болды. Жеке дамудың қиындықтарын түзету үшін арт-терапияны қолданудың алғашқы әрекеттері біздің ғасырдың 30-жылдарында пайда болды, сол кезде арт-терапия әдістері стресстік балалармен жұмыс істеу үшін фашистік лагерьлерде қолданылып, Америка Құрама Штаттарына жеткізілді. Содан бері арт-терапия кеңінен қолданыла бастады және тәуелсіз әдіс ретінде және басқа әдістерді толықтыратын әдіс ретінде қолданылады. "Арт-терапия" термині (сөзбе-сөз: арт-терапия) оны Адриан Хилл (1938) санаторийлердегі туберкулезбен ауыратын науқастармен жұмысын сипаттау кезінде енгізген. Бұл тіркес ауруханалар мен психикалық денсаулық орталықтарында өткізілетін барлық өнер түрлеріне қатысты қолданылған. Бұл өнерге, ең алдымен визуалды және шығармашылық әрекеттерге негізделген психотерапияның мамандандырылған түрі. Бастапқыда арт-терапия теориялық идеялар контекстінде пайда болды 3. Фрейд пен К.Г. Юнг, содан кейін К.Роджерс (1951) және А. Маслоу (1956) жеке тұлғаны дамытудың гуманистік модельдерін қамтитын кеңірек тұжырымдамалық негізге ие болды. Арт-терапияның негізгі мақсаты- өзін-өзі көрсету және өзін-өзі тану қабілетін дамыту арқылы тұлғаның дамуын үйлестіру. Классикалық психоанализ өкілі тұрғысынан арт-терапиядағы түзету әсерінің негізгі механизмі сублимация механизмі болып табылады. К. Юнгтің айтуынша, өнер, әсіресе аңыздар мен мифтер, сондай-ақ өнерді қолданатын арт-терапия бейсаналық пен саналы арасындағы жетілген тепе-теңдікті орнату негізінде жеке тұлғаны даралау және өзін-өзі дамыту процесін айтарлықтай жеңілдетеді. Мұндағы арт-терапияның маңызды әдісі-саналы және бейсаналық соқтығысуға және аффективті өзара әрекеттесу арқылы оларды өзара үйлестіруге бағытталған белсенді қиял әдісі. Арт-терапияны негізгі әдіс ретінде де, көмекші әдістердің бірі ретінде де қолдануға болады. Арт-терапия әдісіне тән психологиялық түзету әсерінің екі негізгі механизмі бар. Бірінші механизм-бұл өнер жанжалды травматикалық жағдайды әсіресе символдық түрде қайта құруға және оның шешімін табуға, осы жағдайды субъектінің шығармашылық қабілеттеріне сүйене отырып қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Екінші механизм эстетикалық реакцияның табиғатымен байланысты, бұл "азаптың рахатқа әсер етуінің" әсерін өзгертуге мүмкіндік береді (л.с. Выготский, 1987). Арт-терапияның мақсаттары: 1. агрессивтіліктің және басқа жағымсыз сезімдердің әлеуметтік қолайлы шығуын қамтамасыз ету (суреттермен, суреттермен, мүсіндермен жұмыс істеу - буды босатудың және шиеленісті жеңілдетудің қауіпсіз әдісі). 2. емдеу процесін жеңілдету. Бейсаналық ішкі қақтығыстар мен тәжірибелерді ауызша түзету процесінде айтылғаннан гөрі визуалды бейнелер арқылы білдіру оңайырақ. Вербалды емес қарым-қатынас ақыл-ойды цензурадан оңай босатады. 3. түсіндірме және диагностикалық қорытындылар үшін материал алу. Көркем шығармашылықтың өнімдері салыстырмалы түрде берік және қатысушы олардың бар екенін жоққа шығара алмайды. Өнер туындыларының мазмұны мен стилі клиент туралы олардың жұмысын түсіндіруге көмектесетін ақпарат алуға мүмкіндік береді. 4. қатысушының басуға дағдыланған ойлары мен сезімдерін пысықтау. Кейде вербалды емес құралдар күшті сезімдер мен сенімдерді білдірудің және нақтылаудың жалғыз жолы болып табылады. 5. психолог пен қатысушы арасында қарым-қатынас орнату. Көркемдік қызметке бірлесіп қатысу эмпатия мен өзара қабылдау қатынастарын құруға ықпал етуі мүмкін. 6. ішкі бақылау сезімін дамыту. Суреттермен, сызбалармен немесе модельдеумен жұмыс түстер мен пішіндердің реттілігін қамтамасыз етеді. 7. сезімдерге назар аудару. Сурет сабақтары кинестетикалық және визуалды сезімдермен тәжірибе жасауға және оларды қабылдау қабілетін дамытуға кең мүмкіндіктер жасайды. 8. көркемдік қабілеттер мен өзін-өзі бағалауды дамыту. Арт-терапияның жанама өнімі-жасырын таланттарды анықтау және олардың дамуы нәтижесінде пайда болатын қанағаттану сезімі. Арт-терапияның кемшілігі- қатысушы орындайтын жұмыстың терең жеке сипаты оның нарциссизмге ықпал етуі және өзін-өзі тануға және басқа адамдармен байланыс орнатуға емес, өзін-өзі күтуге әкелуі мүмкін. Кейбір адамдар үшін өнер арқылы өзін-өзі көрсету өте қанағаттанбаушылықты тудырады, дегенмен көптеген адамдар үшін бұл өзін-өзі көрсету тәсілдері ең қауіпсіз болып көрінеді. Арт-терапияның екі түрі бар: пассивті және активті. Пассивті түрде клиент басқа адамдар жасаған өнер туындыларын "тұтынады": картиналарға қарап, кітап оқиды, музыка тыңдайды. Арт-терапияның белсенді түрімен клиенттің өзі шығармашылық өнімдерді жасайды: картиналар, мүсіндер және т. б. Арт-терапия сабақтары құрылымды және құрылымсыз болуы мүмкін. Құрылымдық сабақтарда тақырып қатаң түрде баяндалады, ал материалды психолог үйретеді. Әдетте сабақ аяқталғаннан кейін тақырып, орындау әдісі және т. б. талқыланады. Құрылымданбаған сыныптарда тұтынушылар жарықтандыру тақырыбын, материалды және құралдарды өздері таңдайды. Арт-терапия әдісін қолданудың әртүрлі нұсқалары бар: - қатысушыларды талдау және түсіндіру арқылы бар өнер туындыларын пайдалану; - қатысушыларды тәуелсіз шығармашылыққа тарту; - қолданыстағы өнер туындыларын және қатысушылардың ерекше шығармашылығын пайдалану; - қатысушымен өзара әрекеттесуді орнатуға бағытталған психологтың өзі (модельдеу, сурет салу және т.б.) [10]. АҚШ-та арт- терапевтік қолданудың негізін қалаушылардың бірі зерттеуші М.Наумбург (1966) болды. Оның жұмысы 3-ұсыныстарға негізделген. Фрейд, оған сәйкес ойда пайда болатын алғашқы ойлар мен тәжірибелер көбінесе ауызша емес, бейнелер мен белгілер түрінде көрінеді. Көркем шығармашылықтың бейнелері санадан тыс процестердің барлық түрлерін, соның ішінде қорқыныш, ішкі қақтығыстар, балалық шақтағы естеліктер, армандар, психоаналитикалық бағыттағы психологтар талдайтын барлық құбылыстарды көрсетеді. Динамикалық бағытталған арт-терапия аясында шығармашылық, интегралды, белсенді, проективті, сублимациялық арт-терапия ажыратылады. Арт-терапия құралдарына ағаш ою, монета соғу, Мозаика, витраждар, модельдеу, сурет салу, жүн мен матадан жасалған қолөнер, тоқу, тігу, күйдіру жатады. Арт-терапияның тиімділігі туралы қатысушының оң пікірлері, сабаққа қатысуды жандандыру, өз шығармашылығының нәтижелеріне қызығушылықтың артуы, тәуелсіз сабақтардың уақытының артуы негізінде бағалауға болады. Көптеген деректер қатысушылардың шығармашылық мүмкіндіктері жиі ашылатынын көрсетеді және арт-терапияны тоқтатқаннан кейін олар сабақ барысында алған дағдыларының әртүрлі түрлерімен өз бетінше айналысуды жалғастырады [8]. жүктеу 66,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз