Қаржылық-шаруашылық қызметі туралы есеп беру

- өнімді, жұмысты, қызметті сатудан түскен табыс; ҚҚС, акциздер және басқа міндетгі төлемдер мен салықтар шегертілген түрінде керсетіледі, қайтарылған тауар құнын, бағадан және сатудан жасалған жеңілдіктерді қоспағанда;

- өнімнің, жұмыстың, қызметтің сатылған өзіндік құнына кәсіпорынның нақты шығындары, яғни өнімді, жұмысты, қызметті өндірумен байланысты тікелей шығындар кіреді;

- жалпы табыс -өнімді, жұмысты, қызметті сатқаннан түскен табыстан өнімнің нақты өзіндік құнын алып тастағаннан соң шығатын каржылық нәтижесі;

- кезең шығыстары - өнімнің, жұмыстың, қызметтің өндірістік өзіндік кұнына енбейтін шығыстар: жалпы және әкімшілік шығыс, сату бойынша шығысы, пайыздарды төлеу бойынша шығыстары;

- негізгі қызметтен тұскен табыс (зиян) - жалпы табыс пен кезең шығыстарының айырмасы;

- негізгі емес қызметтен түскен табыс (зиян) - кәсіпорынның негізгі кызметімен байланысты емес операциялардан алынған табысы (негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді, бағалы қағаздарды сатқаннан, субсидии т. б.)

- салық салынғанға дейінгі әдеттегі қызметінен алынған табысы - негізгі және негізгі емес қызметтерін біріктіргеннен алынған табыс ;

-табыс салығы бойынша шығыс —11 БЕС салығы бойынша шығысы;

- салық салынғаннан кейінгі әдеттегі қызметінен алынған табысы (зияны) - салық салынғанға дейінгі табыстан табыс салығы бойынша шығысын шегергеннен соң алынған табысы (зияны);

- төтенше жағдайдан алынған табысы (зияны) — есептік кезеңде орын алған төтенше жағдайдың сальдоланған нәтижесі;[44]
«ҰК ҚТЖ» АҚ –ның 2005 жылда болған қаржылық-шаруашылық нәтижелері бойынша есеп беруін қарастырайық.

Кесте 2

Қаржылық –шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есеп беру бойынша «ҰК ҚТЖ» АҚ-ы 2005жылды, яғни көрсетілген 2006 жылдың 1 қаңтарындағы есебі бойынша - 292 мың тенге таза табыспен аяқтаған.

- таза табыс (зиян)— есептік кезенде «ҰК ҚТЖ» АҚ-ның алған қаржылық нәтижесі.

Сонымен, каржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелері: 701(6010) - "Негізгі қызметтен түскен табысы", 712(6030) - "Негізгі емес қызметтен түскен табысы", 801(7010) - "Сатылған тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) өзіндік құны", 811(7110) - "Тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сату барысында жұмсалған шығындары", 821(7210) - "Жалпы және әкімшілік шығындары", 844(7430) - "Негізгі емес қызмет бойынша шыққан шығындары", 851(7700) - "Табыс салығы бойынша шыққан шығыңдары", 712(6030) - "Сатылған тауарлардың қайтарылуы және сатуға байланысты шегерімдер, сондай-ақ баға шегерімдері", 727(6280) -"Төтенше жағдайдан және тоқтатылған операциядан келген табыстары (зияндары)", 724(6120) - "Басқа ұйымдарға үлестік қатысудан түскен табысы (зияны)" шоттарының деректерінің негізінде шығарылады. Басқаша айтқанда, есеп беруге қажетті барлық деректерін бухгалтерлік есеп шоттарында көрініс тапкан мәліметгерден тікелей алынады.[47.]

№7 халықаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес субъекттер жасаған "Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп" заңды тұлғаның қаржылық жағдайыңдағы өзгерісті бағалауға мүмкіндік береді, бұл оларды есепті кезең ішіндегі операциондық, инвестициялық (ұзақ мерзімді алашақтарды сатып алу мен сату) және қаржылық қызметі (жеке капиталы мен заем қаражаттарының мөлшері және құрамындағы өзгеріс нәтижесі болып табылатын заңды тұлғаның қызметі) тұрғыдан алғанда қаражаттардың түсуі мен жұмсалуы туралы хабарламамен қамтамасыз етеді. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп субъекттің есепті жылдың ішіндегі қаржылық есебінің құрамында беріледі.[48,]

Ақша қаражаттарынның қозғалысы туралы есеп беру- Бұл «ҰК ҚТЖ» АҚ-ның қаржылық жағдайындағы өзгерістерді сипаттайды. Бұл есеп беруді жасаудың қажеттілігі белгілі бір есеп кезеңінде серіктестік құралдарының көзін және бұл құралдардың қалай қолданылып жатқандығын көрсету қажеттілігімен туындады.

Акционерлік қоғамның кассасында жалпы ақша сомасы 510,0 млн теңгені құрайды. Соның ішінде:

Тауарларды (жұмыстарды,қызмет көрсетулерді) сатудан түскен табыс-469 млн теңге.

Алынған аванстар – 33,0 млн теңге.

Басқалар – 8,0 млн теңге.

Ақша қаражатының есептен шығуы – 190,0 млн теңге.

Түскен ақша қаражаттының таза соммасы – 320,0 млн теңге.

Ақша қаражаттының есептен шығуы – 40,0 млн теңге.

Ішкі шаруашылық есеп айырысу нәтижесі бойынша ақша – 240,0 млн теңге.

Жалпы жиынның өсуі немесе кемуі өткен кезең бойынша - 40,0 млнтеңге.

Есеп кезеңінің басындағы ақша қаражаттары- 76,0 млн теңге.

Есеп беру кезеңі соңында ақша қаражаттары -36,0 млн теңге.

Ақша қаражаттарының қозғалысы операциондық, инвестициялық және қаржылық қызметі тұрғысынан алған мағлұматтардың мазмұнын ашу үшін керек, мұның өзі заңды тұлғаның қаржы жағдайын және қызмет түрлерінің ықпалын бағалауға мүмкіндік береді.

Инвестициялық қызметтен түсетін ақшаа қаражаттарының қозғалысын ашып көрсеткен кезде тура әдіс пайдаланылуы мүмкін, бұл әдіс жағдайында ақшалай түсім каражаттары мен төлемдердің негізгі түрлері ашып көрсетіледі, не жанама әдіс пайдаланылуы мүмкін, бұл әдіс жағдайында ақшалай түсім қаражаттары мен төлемдердің негізгі түрлері ашып көрсетіледі, не жанама әдіс пайдаланылуы мүмкін, бұл әдіс жағдайында таза табыс пен зиянға ағымдағы активтер мен міндеттемелерге, ақша операцияларының өзгерістеріне, сондай-ақ инвестициялык немесе қаржылык қызметгің нәтижесі болып табылатын кірістеріне немесе зияндарына қарап түзетулер енгізіледі.

Операциондық қызметтегі ақша қозғалысын анықтау үшін тікелей және жанама әдістер пайдаланылады.

Тікелей әдісте ақша қозғалыстарының негізгі түрлері ашылады.

Мысалға, өнімді сатудан түскен түсімнен сатып алынған материалдардың барлык төлем түрлерін, КДШ (көлік-дайындау шығыстарының) төлемін, несие үшін пайыздық төлемдерін, бюджетке тиесілі төлемдерін шегереді.

Операциондық кызметте тікелей әдісті пайдаланған кезде ақша қаражатының түсуі мен шығуының нәтижесі: өнімді, жұмысты, қызметті сатқаннан түскен түсімнен, алынған аванстан, пайыздан, дивиденттен, роялтиден және т.б. табыстардан; жабдықтаушылармен және мердігерлердің қарызын төлегеннен, берілген аванстан, төлеген жалақыдан, бюджет пен бюджеттен тыс төлемдерінен жәнет.б. шығыстарынын тұрады.[48]

Жанама әдістер — бұл әдісте таза табыс немесе зиян өзгерген ағымдағы активтер мен міндеттемелеріне, ақшасыз операцияларына, сондай-ақ өткен жылдармен салыстыра отырып, қаржылық және инвестициялық кызметтердің нәтижесі болып табылатын табыстар мен шығыстарға түзету жасалады. Бұл әдісте баланс мәліметтері мен қаржьшык-шаруашьшық қызметінің нәтижесі туралы есеп беру мәліметтерін негізге алады. Бұл әдіс қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп берудің әрбір баптарына түзету енгізуді көздемейді. Тек қана таза табыс сомасын өткен жылдармен салыстыру арқылы есептік кезеңнің көрсеткіштеріне түзетулер енгізіледі. Жанама әдіс пайдаланылуы мүмкін, бұл әдіс жағдайында ақшалай түсім каражаттары мен төлемдердің негізгі түрлері ашып көрсетіледі, не жанама әдіс пайдаланылуы мүмкін, бұл әдіс жағдайында таза табыс пен зиянга ағымдағы актавтер мен міндеттемелерге, акша операцияларының өзгерістеріне, сондай-ақ инвестициялық немесе қаржылық қызметтің нәтижесі болып табылатын кірістеріне немесе зияндарына қарап тұзетулер енгізіледі.

«ҰҚ ҚТЖ» АҚ-ның қаржылық есеп берудің келесі формасы ол , яғни кәсіпорынның – «Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп беруі».

Кәсіпорын ұйым «ҰК Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп беру 1 қаңтар 2006 ж.
Кәсіпорын ұйым «ҰҚ ҚТЖ»АҚ № 3 нысаны

Өлшем бірлігі млн теңге

Ақша каражатының қозғалысы туралы 1қаңтар 2006 жылға берген есебінде 36млн теңге аяқтадық.Яғни, 2005 жылдың 1 қаңтарында ақша қаражаттарының қозғалысы туралы берілген есебінен 40 млн кеміген.

Я

ғни, «ҰК ҚТЖ» АҚ-ның Ақша-қаражаттары қозғалысы туралы 2006 жылы 1 қаңтарда берген есебінен, біз есепті кезеңнің ақша қаражаттары сомасынан, есептік кезеңнің соңындағы ақша қаражаттарының едәуір көбейгенін көреміз.

Түсіндірме хат-ол қаржылық есеп пен одан алынған басқа да материалдармен толықтырылады. Түсіндірме хатта берілген субъектінің есеп-қисаптағы қандай саясатты ұстанып отырғаны туралы мәлімет берілуі қажет. Және де есепті қолданатын адамдардың қажеттілігіне сәйкес маңызды мәлімет берілуі қажет. Мысалы: түсіндірме хаттың ішіне мынадай түсініктемелер кіреді: белгіздіктер мен тәуекел туралы; қаржылық есепте көрсетілмеген кез-келген қайнар көздер мен міндеттемелер туралы; Ал нарықтың географиялық сигменті туралы мәлімет, оның бөлімдік ерекшеліктері туралы, қызмет түрлері туралы, және де баға өзгерісінің түсініктемесі мен ықпалы туралы мәлімет қосымша болып саналады.

Түсіндірме хатта — «ҰК ҚТЖ» АҚ жасалған негізгі аналитикалық кұжат. Онда, бірінші кезекте, бизнес-жоспарының барлык тауарлары бойынша негізгі себептерімен қоса, орындалу жайына қысқаша баға беріледі және есептік кезенде кәсіпорынның жұмысына оң және теріс әсер еткен жақтары да ашылады.

«ҰК ҚТЖ»АҚ-ның түсіндірме хаттында қаржылық есеп берудің бір бөлігі ретінде келесі негізгі мәселелерді ашуы керек.

1. Есеп бөлігіне қатысты субъекттің есеп саясатында қаралған негізгі ережелері.

2. Түсініктеме жазба баланс бойынша ұзак, және ағымдағы активтерді, меншік капиталын, ұзақ және ағымдағы міндеттемелерді ашып көрсетуі керек.

3. Қаржылык,-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп беру бойынша жазылған түсініктеме жазба.

4. Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп беру бойынша жазылған түсініктеме жазбада баяндалуы керек.

5. Түсініктеме жазбада кәсіпорынның қаржылық қызметі мен қаржылық жағдайына жалпы баға берілуі керек.